6.7.17

Diskors tal-Onor. Carmelo Mifsud Bonnici – Seduta tal-Erbgħa, 5 ta’ Lulju 2017.



Abbozz Nru 1 - Abbozz ta’ Liġi li jemenda l-Att dwar iż-Żwieġ u Liġijiet oħrajn
 

Mr Speaker, dan huwa abbozz ta’ liġi illi huwa wieħed illi huwa pjuttost kontroversjali fil-pajjiż.  Però f’din il-Kamra, fortunatament hawn ċertu għaqda dwaru.  Jiena nersaq biex nitkellem dwar dil-ligi bl-iskop prinċipali li wieħed jipprova iċaqlaq għall-aħjar l-abbozz ta’ ligi x’fih u x’ma fihx.  U dan prinċiparjament għax meta taqra l-abbozz tal-liġi mill-aspett legali ssib li dan l-abbozz ta’ liġi seta’ ġie preparat aħjar.  Seta’ kien hemm linja differenti minn dik li ttieħdet.  Irrid ngħid illi bil-liġi nistgħu nagħmlu li rridu.  Fiż-żminijiet konna niġu mgħallma li l-liġi għandha l-kapaċità li dak li hu abjad tgħidlu iswed u dak li hu tond tgħid li hu kwadru.  Però rridu naċċettaw li l-liġi mhux daqshekk omnipotenti.  Kultant il-kliem ma jbiddilx il-fatti.  Il-Ħabs jibqa’ l-Ħabs, avolja nsejħulu “il-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin”.  Irridu għalhekk inħarsu lejn il-bniedem, x’inhu l-bniedem, f’hiex kien il-bniedem u f’hix inhu l-bniedem illum.

It-tendenza li l-bniedem jorbot id-destin tiegħu ma’ ta’ pesuna oħra, setgħet kienet ta’ mara u setgħet kienet ta’ raġel, ilhom jeżistu.  Raġel ma’ mara kienu jgħidlu ‘żwieġ’, raġel ma’ raġel kienu jgħidulu ‘ħbiberija’.  Meta nsemmu din il-ħbiberija, żwieġ, il-fatt antropoloġiku jibqa’ dejjem l-istess.  Din mhux ħaġa ta’ partiti.  Hija materja li tisboq kull diviżjoni, anke dik reliġjuża.  Il-bniedem u ż-żwieġ kien qabel il-Knisja u l-Islam.  Mhix kwistjoni tal-konservattivi u l-liberali.  Jiena la jien konservattiv u lanqas liberali.  Jien demokristjan bħal Moro u bħal Merkel.   

Però altru nirrikonoxxu bħala stat ċivili r-rabta bejn persuni tal-istess sess u altru tqis din ir-rabta bl-istess mod bħal żwieġ bejn persuni ta’ sess divers.  X’inhu hawn l-interess tal-komunità li aħna hawn għandna l-obbligu li nħarsu lejh?  U dan inħoss li l-liġi mhix qegħda tindirizzah.  Il-liġi qegħda tħares lejh biss minn aspett kosmetiku, minn aspett li tbiddel sempliċement in-nomenklatura u mhix qegħda tidħol fil-fond ta’ x’sewwasew hija r-realtà.  Dwar iż-żwieġ ta’ persuni ta’ sess divers, il-komunità għandha interess, mhux biss għall-istabilità u l-paċi sentimentali, iżda wkoll għaliex il-prokreazzjoni ssostni l-bilanċ tal-ġenerazzjonijiet li huwa vitali għall-ħajja tan-nazzjon.  Iż-żwieġ ta’ persuni ta’ sess diversi huwa għalhekk indispensabbli għall-kontinwazzjoni tal-komunità.  Altru tagħti rikonoxximent tad-drittijiet bejn min jingħaqad f’unjoni li tixtieq tissejjaħ żwieġ, u altru l-mod ta’ kif din il-liġi qegħda tagħmel dan.

U dan huwa l-punt li lili jressaqni biex b’umiltà, hawnhekk niġi biex ngħin biex din il-liġi timxi pass ‘il quddiem u nittama li l-Gvern ma jkomplix iwebbes rasu, kif qed naraw fil-gazzetti, u jiċċaqlaq.  Għax altru tbiddel il-kliem u altru tbiddel ir-realtà.  Il-figura ta’ omm u ta’ missier m’għandhomx jiġu mdgħajfa, anqas imneħħija, imma mħollija kif inhuma.  Imħollija kif inhuma proprju aħna li aħna pajjiż fil-Mediterran, aħna poplu fejn l-omm hija sagra.  X’inhuma l-ewwel oġġetti li nstabu fit-tempji Neolitiċi?  L-ewwel oġġetti li nstabu fit-tempji Neolitiċi huma dawk ta’ omm fertili illi tagħti l-ħajja.  Napprezza li hemm pajjiżi Nordiċi li għandhom ideat u kulturi differenti.  Però, kif l-esperjenza turini, mhux dejjem dak li jingħad f’pajjiżi oħra jagħmel sens f’pajjiżi differenti, u ħafna drabi, dak li jingħad f’pajjiżi oħrajn, f’pajjiżna mhux dejjem jagħmel sens.  U allura, li tneħħi l-isem ta’ ‘omm’ u l-isem ta’ ‘missier’ minn ġol-liġi hija żbaljata bħala prinċipju.  Mhux għax inti qed tnaqqas li l ħaddieħor milli jidħol, jew li tagħti rikonoxximent lil ħaddieħor at par, imma li tnaqqashom huwa żball.  Is-suċċess tal-liġi jiġi f’dan mhux biss mill-maġġoranza parlamentari, li hawn jidher li hawn maġġoranza parlamentari, imma iktar minn dan, mill-aċċettazzjoni tal-poplu.  U l-poplu hemm barra, minn dak li jiena rajt u minn dak li jiena smajt, hawn reżistenza għat-tneħħija ta’ dawn iż-żewġ kunċetti fundamentali tal-missier u tal-omm.

Sfortunatament, din il-liġi fir-realtà mhix qed tagħmel ebda avvanz partikolari għal dal-kunċett illi tgħid li unjoni ċivili issa qed tirrikonoxxiha bħala żwieġ.  Infakkar illi meta għadda l-Att dwar l-Unjoni Ċivili, f’dak l-Att dwar l-Unjoni Ċivili kien hemm l-artikolu 4 li jgħid ċar: “Ħlief kif provdut f’dan l-Att, unjoni ċivili darba tkun reġistrata, għandha mutatis mutandis ikollha l-effetti u l-konsegwenzi li jikkorrispondu fil-liġi taż-żwieġ ċivili f’dak l-Att”.  Jiġifieri l-punt kien diġà sar.  

Issa, meta taqbad dan l-abbozz ta’ liġi ssib li bażikament kull ma qiegħed tagħmel huwa li tneħħi barra l-kelma ‘missier’ u ‘omm’ mill-Kodiċi Ċivili, mill-Kodiċi Kriminali, mill-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili, għalkemm meta teżamina l-liġi ssib illi tneħħiet minn ftit artikoli f’dawn il-Kodiċijiet, għax hemm diversi liġijiet oħrajn fejn fortunatament ir-raġel u l-mara huma msemmijin, u fortunatament din il-liġi ma missithomx.  Imma llum il-ġurnata naħseb li hemm barra rridu naċċettaw li qed nibgħatu ftit messaġġi illi huma differenti mis-soltu, għax qegħdin ngħidu li issa hawn tlett forom ta’ għaqdiet: għandna l-unjoni ċivili, għandna l-koabitazzjoni u għandna ż-żwieġ, u naħseb illi dawn it-tlett kunċetti għandhom varjetajiet legali tagħhom illi din il-liġi mhix qegħda tindirizza, u naħseb li din il-liġi, jekk hi vera liġi li qegħda tipprova ġġib lill-persuni li għandhom l-istess sess li jingħaqdu, u ssejħilhom ‘żwieġ’, għandha ġġib l-istess drittijiet u l-istess pożizzjonijiet li għandhom fiż-żewġ kunċetti l-oħrajn, li dil-liġi ma tagħmilx.

F’dan irrid ngħid li anqas hija feliċi li tintuża l-kelma ‘konjugu’ jew ‘konjuga’.  Dawn il-kliem jeżistu f’ċerti dokumenti fit-traduzzjoni tal-acquis communitaire tagħna, però fis-sistema ġuridika tagħna rarissimi li jeżistu.  Il-kliem ‘konjuġi’ jeżistu, u meta tara d-dizzjunarji tagħna ta’ Erin Serracino Inglott u ta’ Aquilina ssib li l-kelma ‘konjuġi’ hija biss indirizzata għal ħaġa waħda: bejn il-miżżewġin li huma ta’ sess differenti.  Allura hi ftit paradossali li inti tagħmel il-liġi biex iġġib l-ugwaljanza, suppost bejn in-natura differenti taż-żwiġijiet billi tuża kelma li paradossalment hija waħda li hija użata għal żwiġijiet bejn mara u raġel. 

Mhux biss, imma huwa wkoll stramb kif qed jiġu emendati l-artikoli 73, 70, 77A, 77B u 77C tal-Kodiċi Ċivili.  Dawn huma artikoli illi ilhom hemm ċertu żmien.  Jiena nammetta li kont għamilt ċerti emendi għalihom, senjatament għamilt l-emenda li daħħalt id-DNA testing fil-liġi.  Id-DNA testing daħħaltu jiena, però huwa żball illi, per eżempju, għan-nom ta’ din il-liġi, inneħħu barra is-subartiklu (1) tal-artiklu 70 minn kif inhu llum. Dan jgħid: “Raġel jista’ jiċħad li jagħraf it-tifel imnissel matul iż-żwieġ jekk jipprova li fiż-żmien bejn 300 jum u 180 jum qabel it-twelid hu kien fl-impossibilità fiżika li jgħix ma’ martu, jew inkella li kien mifrud minn ma’ martu, jew inkella li kien hemm l-impotenza, jew inkella li kien hemm adulterju”.  Wieħed l-argument jiġi, mela la qed indaħħlu d-DNA testing dawn m’għandniex bżonnhom iktar.  Din il-konsiderazzjoni aħna ħadniha meta ġejna biex nagħmlu din l-emenda.  Il-verità hija li fl-Ewropa u fid-dinja għandek diversi ġurisdizzjonijiet legali illi d-DNA testing jista’ jittieħed biss jekk il-persuna taċċetta li tagħti dawn il-blood samples.  U allura huwa żball illi din il-parti tal-Kodiċi titneħħa barra, għax għadha rilevanti llum, speċjalment meta jkollok koppja li titlaq tarbija f’ġurisdizzjoni differenti illi fiha ma hemmx id-DNA testing li jsir bilfors.

U lanqas tagħmel sens, għax dawn huma artikoli tad-denegata paternità, jiġifieri xi ħadd illi l-mara tiegħu ħarġet tqila minn raġel ieħor.  Issa, x’inhuma ċ-ċirkostanzi illi f’koppja tal-istess sess jistgħu jirriżultaw dawn, jiena ma nistax nifhem.  U għalhekk ma nistax naqbel illi dawn l-artikoli jiġu mneħħija mill-Kodiċi Ċivili tagħna, u lanqas li jiġu mċaqilqa jew b’xi mod emendati mill-mod ta’ kif ġew emendati.  U din il-liġi naħseb li hija liġi illi, bir-rispett kollu, ma rridx ninsulenta lil ħadd, però saret bl-għaġġla,  saret bl-għaġġla.  U rrid infakkar illi llum għandna żewġ eżempji kif l-Att dwar l-Unjoni Ċivili ġiet mibdula għal żwieġ.  U dan għandna l-eżempju tal-Ingilterra u l-eżempju ta’ Franza.  Ħa nsemmu l-eżempju tal-Ingilterra.  L-Ingilterra kellhom is-Civil Partnership Act, li saret fl-2004.  Fl-2013 għamlu proċess biex ibiddlu l-liġi.  X’għamlu?  Għamlu konsultazzjoni pubblika ta’ sena biex il-poplu kollu jipparteċipa fiha.  Mhux biss.  Taw id-dritt illi membri parlamentari kollha jitkellmu fuqha kemm riedu, kemm għamlu emendi, fil-Commons u fil-House of Lords, però prinċiparjament ma neħħewx l-isem ta’ ‘a man and a woman’. Fil-fatt, l-artikolu 3 li jemenda l-artikolu 26 tan-1949 Marriage Act jgħid hekk: “Marriage of a man and woman, marriage of same sex couples”.  Issa ma nistgħux ngħidu li l-Ingilterra mhuwiex pajjiż matur, u lanqas ma nistgħu ngħidu li l-Ingilterra mhuwiex viċin tagħna fuq diversi kunċetti.  L-eżempju li ġie segwit minn naħa l-oħra huwa, sfortunatament, l-eżempju li segwa l-Gvern Franċiż ta’ François Hollande li fi Franza ddeċieda li jneħħi barra l-isem ta’ mara u ta’ raġel, u għal dan kellu dimostrazzjonijiet kbar kontra tiegħu.  U x’ġara lill-Partit Soċjalista?  Kulħadd imiss l-injam.  Minn 283 deputat, illum għandu 35 deputat fil-Parlament Franċiż.  Dan hu l-eżempju li l-parti l-oħra qegħda tieħu.  U għandna quddiemna żewġ mudelli, li faċilment nieħdu l-ewwel wieħed u ma nweġġgħux is-sentimenti. Sfortunatament, m’aħniex qegħdin nifhmu li hemm barra hemm sentiment qawwi tan-nies, sija Laburisti, kif ukoll Nazzjonalisti li huma kontra li mhux ikun hemm drittijiet għal persuni tal-istess sess, mhux illi tiġi ameljorata l-pożizzjoni tagħhom, mhux li tingħata d-dinjità li ħaqqhom, imma illi l-ismijiet ta’ ‘omm’ u ta’ ‘missier’ jitneħħew, l-iktar anke miċ-ċertifikat tat-twelid.  Iċ-ċertifikat tat-twelid li kif qed jiġi emendat qiegħed ineħħi dan il-kunċett ukoll, u hemm barra nistqarr li qed niltaqa’ ma’ rabja kbira fuqha din, li naħseb li aħna ż-żewġ naħat tal-Kamra għandna nindirizzaw.

Mr Speaker, din il-liġi, meta tagħsarha, wieħed kien jistenna ferm aħjar minnha.  Kien jippretendi illi hija iktar mirquma u iktar maħsuba, li tkopri sitwazzjonijiet oħrajn li l-liġi ma tkoprix.  Hemm ħafna pożizzjonijiet li huma importanti għal dawn il-koppji, li l-liġi mhix qegħda tmiss, u li għada pitgħada se jkollna komplikazzjonijiet fuqhom jekk il-Gvern jibqa’ jwebbes rasu u ma jaċċettax ebda forma ta’ emendi min-naħa tagħna.

L-appell finali tiegħi huwa li filwaqt li ssir l-aħjar liġi, nittama li l-Gvern iwieġeb għal dak li qed tgħidlu l-Oppożizzjoni u jieħu ħsieb jagħmel dawn l-emendi neċessarji fejn verament hemm bżonn.  Ilna bil-Kodiċijiet tagħna għal ħafna snin, inġabret ġurisprudenza, inġabar ħafna insenjament u huwa żball li nippruvaw neradikaw dak li hemm fis-soċjeta Maltija, dak li hu aċċettat mis-soċjetà Maltija, sempliċement biex nagħmlu statement illi finalment ħafna nies hemm barra mhumiex konvinti minnu.

Grazzi Mr Speaker.

No comments:

IX-XGĦAJRA – TRIQ ID-DAWRET IX-XATT - XOGĦLIJIET

16625. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI   staqsa lill- Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jgħid f’liem...