Ftit riflessjonijiet fuq il-bilingwiżmu

1.    Pajjiżna għadda minn diversi stadji.  Kien taħt il-Kavallieri ta’ San Ġwann, wara l-Franċiżi, wara l-Ingliżi sar indipendenti, repubblika u issa membru sħiħ fl-Unjoni Ewropea.  Kull bidla f’min mexxa jew kif mexxa lil dan il-poplu mill-aspett politiku ġiebet effetti u konsegwenzi varji.  L-aspetti legali, kostituzzjonali u d-drittijiet ta’ poplu sovran li ġew imsawra qabel kellhom u għad għandhom impatt fuq is-soċjetà tagħna.  Ma hemmx dubju li aħjar li aħna indipendenti milli kolonja.  Daqshekk ieħor ma hemmx dubju li huwa wkoll aqwa li aħna repubblika u fl-Unjoni Ewropea.  Il-fatt li għandna d-dritt li niddeċiedu l-futur tagħna bħala poplu skont iċ-ċirkostanzi li jkollna quddiemna huwa, ovvjament, imprezzabbli.  Sar progress soċjali u ekonomiku li ftit stati oħra raw.

2.    F’dawn is-snin, il-pajjiż kiber u sar aqwa milli kien.  Kull ġurnata javvanza ‘l quddiem fl-aspetti shah  tiegħu.  Dan jidher manifest fil-fatt li, iddur fejn iddur, tara poplu li jrid u qiegħed jimxi ‘l quddiem, javvanza u jwettaq is-sewwa.  Il-bżonn li kull persuna timxi lejn direzzjonijiet aħjar welled sitwazzjonijiet fejn, daqqa għal raġuni u daqqa għal oħra, f’territorju partikolari n-nies tiegħu jitkellmu b’żewġ lingwi.  Kull poplu kellu f’dan l-esperjenza distinta u partikolari tiegħu.  Minn dak li niżel għandna, jidher ċar li għal sekli sħaħ kellek il-poplu Malti jitkellem b’lingwa, mentri d-dominaturi tiegħu jitkellmu b’oħra.  Diversi fehmu li sabiex jgħixu, biex jikkomunikaw, kien hemm bżonn li jitgħallmu jitkellmu u jiktbu tajjeb b’żewġ lingwi, speċjalment il-professjonisti jew min ried jiġi impjegat fis-settur pubbliku.

3.    Biss, mhux kull poplu kellu l-istess esperjenza.  Lingwa hija mezz ta’ komunikazzjoni, però magħha ġġib ukoll kultura.  Iġġib magħha letteratura u viżjoni differenti ta’ stat u soċjetà.  L-istorja tagħna, bħal ta’ oħrajn speċjalment fil-Mediterran, hija mimlija proprju b’dan il-kunflitt mhux biss ta’ lingwa, iżda wkoll politiku, u l-iktar ta’ dak li naraw li jidentifikana: ta’ identità.  Diversi familji sabu ruħhom f’dawn is-sitwazzjonijiet.  Sabu lilhom infushom mhux biss mgħallma akkademikament, iżda wkoll jitkellmu bejniethom fil-ħajja ta’ kuljum tal-familja jew mal-ħbieb, b’żewġ lingwi.  Daqqa minħabba bżonn, daqqa għal skopijiet ta’ rabtiet u tlugħ minn klassi soċjali għal oħra.  Kienu x’kienu r-raġunijiet, din l-esperjenza seħħet.  Din l-attività umana ħalliet u għadha tħalli effetti fuqna lkoll.  Fil-passat mod, fil-preżent ieħor u fil-futur naraw.  Żgur mhux forsi, m’għandniex però nintrabtu b’mentalitjiet jew opinjonijiet passati għal dak li qed iseħħ illum.

4.    Tgħallimna għal żmien twil żewġ lingwi: Malti u Taljan, Malti u Ingliż.  Diversi jafu t-tlett lingwi wkoll, li huwa ferm u ferm iktar interessanti.  Pajjiżna żamm ankrata fil-poplu l-lingwa Maltija, però tbiddel f’kif iħares lejn il-ħajja proprju għax miż-żewġ lingwi l-oħra kien u għadu jingħata direzzjonijiet differenti.  Lingwa fil-gżira u lingwa għal skopijiet oħra. L-użu tal-Ingliż ġie llum ferm iktar utilizzat u prattikat minn qabel.  Il-mezzi ta’ komunikazzjoni permezz tal-cable television wasslu sabiex ma nkunux dejjem aġġornati fl-iżviluppi kulturali li l-Ewropa għaddejja minnhom.  Tajjeb jew ħażin, l-użu tat-Taljan kellu l-vantaġġ li jagħti dimensjoni kontinentali tal-ħajja li, forsi, aħna qegħdin nitilfu.  Konna aktar latini, Ewropej milli Taljani, u dan b’diversi traduzzjonijiet u diskussjonijiet li kienu jġibu aċċessibbli l-letteratura, il-filosofija, il-liġijiet Franċiżi, Ġermaniżi, Russi, Spanjoli li issa l-istrument għalihom huwa neċessarjament dejjem l-Ingliż.

5.    L-insularità Ingliża, tajjeb jew ħażin, tibni lilha nfisha fuq viżjoni li mhijiex kontinentali.  Mhumiex ħafna dawk li jiktbu u jikkomunikaw f’dak il-pajjiż, li jħarsu lejn dak li qiegħed joħroġ mill-kontinent, bħala tali.  Għalhekk għandek, żgur mhux forsi, numru ta’ persuni li b’faċilità għalihom iħossuhom iktar komdi jaqraw bl-Ingliż li qed jinqatgħu minn viżjoni differenti tal-ħajja u tal-influwenzi kulturali li għaddejjin u jillimitaw ruħhom.  Il-fatt li ftit ilu ġejna li kulħadd irid li, b’neċessità, ikollu l-cable television biex jirċievi tajjeb stazzjonijiet ta’ komunikazzjoni jista’ jkun li qegħda għalhekk tagħtina forom ta’ insularità doppja.  Id-dominanza għandha dan l-aspett mhux neċessarjament pożittiv, però din il-lingwa fiha l-vantaġġi utilitarji.  Iktar ser issib min lest li jinvesti hawn għax il-ħaddiem Malti jaf jitkellem bl-Ingliż milli b’lingwi oħra.  Bħal ma huwa iktar faċli li f’din li preżentement hija l-lingwa l-iktar komuni fid-dinja qabel id-dħul futur u forsi iktar imminenti milli qed naħsbu tal-lingwa Ċiniża.

6.    It-tirannija hija ta’ forom varji. Tista’ tkun manifesta, fl-apert, bi strumenti politiċi u attiva, però tista’ tiġi wkoll b’mekkaniżmi oħra forsi sempliċement passivi.  L-impożizzjoni tiġi bil-forza, biss tista’ tiġi wkoll għax effettivament ma hemmx għażliet oħra.  Anzi, għax ma hemmx impożizzjoni attiva taħseb li m’hemmx dominanza attwali.  Ir-realtà llum hija kompletament differenti minn dik li kellhom missirijietna.  Qabel kien hemm skambju, dibattitu ta’ ideat ta’ kultura li llum qed nibża li m’għadx għandna.  X’tieni lingwa persuna trid tuża jew tidentifika ruħha magħha kellha wkoll l-effetti pożittivi tagħha.  Kien hemm forzi li jmexxu ‘l quddiem lejn l-għarbiel ta’ ideat li llum qiegħed nara wisq inqas minnhom.  Anzi, hemm aċċettazzjoni li ħsieb wieħed hemm.  Struttura waħda ta’ soċjetà hemm.  Il-bilingwiżmu kien dejjem vantaġġ għalina.  Biss, f’dan il-perjodu wisq nibża li, minflok, bqajna għaddejjin ‘il quddiem minflok qiegħed effettivament jagħlaq l-opportunitajiet.  Ma nafx, dawn huma biss ftit riflessjonijiet li lejn l-aħħar tas-sajf, nerġa’ forsi ndur.