1. Jgħaddu
s-snin u nsibu li fi kważi kull soċjetà demokratika, id-dibattitu jdur madwar
punt importanti: x’inhuwa l-aħjar: Gvern tal-Bnedmin jew Gvern
tal-Liġijiet? Liema sistema timxi
l-aqwa. Dik li jkollha bnedmin perfetti
fil-politika jew dik li jkollha liġijiet daqshekk ieħor perfetti. Bnedmin tal-liġi, dawk li jkunu pprattikaw fit-tul,
amministraw, ħaddmu, jafu jagħtu ħafna fiduċja lil-liġi. Jafu jaħsbu li bl-aqwa liġijiet tkun qiegħed
tiggarantixxi li soċjetà timxi sewwa.
Lejn l-assigurazzjoni tal-ġid komuni, fejn kull persuna tobdi u toqgħod
għall-ordni. Imma sekli sħaħ ta’
esperjenzi umani għandhom lezzjonijiet varji x’jagħtu.
Il-Politiċi
2. Ngħid
dan għax fiż-żmien ġew politiċi tajba u oħrajn le. Ġew dawk mimlija esperjenza, preparazzjoni,
li ħadmu b’attenzjoni u fir-rispett tad-demokrazija. Dawk li sofrew personalment sabiex
servew. Ma kinux dejjem popolari, imma
maż-żmien wettqu passi soċjali u ekonomiċi li baqgħu jservu u jrendu
l-ġid. Però, ġew politiċi oħra li daħqu
bil-poplu biex ħadu l-kunsens tiegħu.
Persuni li l-preparazzjoni u l-ħsieb tagħhom kien marbut mal-interessi
personali. Diversi minnhom marru lejn
forom awtoritarji tal-poter, lejn l-anti-demokrazija. Ħakmu u ġiebu għawġ, mistħija u
umiljazzjoni. Il-Ġermanja, l-Italja u l-Ġappun
għaddew minn dan wara t-Tieni Gwerra Dinjija.
Liġijiet
3. Saru
diversi liġijiet fis-sekli tal-eżistenza tal-bniedem. Uħud ġenerali, oħrajn dettaljati. Uħud mibnija fuq prinċipji etiċi korretti,
umani, mentri oħrajn fuq il-materjaliżmu.
Uħud biex jipproteġu d-drittijiet fundamentali tal-bniedem; oħrajn biex
jikkontrollawhom. Mhux kull liġi
rnexxiet. Anzi, diversi fallew, kienu
x’kienu l-intenzjonijiet warajhom, u dan proprju għax il-pedamenti,
il-prinċipji etiċi tagħhom kienu żbaljati.
Anzi, iktar minn hekk, il-liġi ġiet użata biex toħnoq u biex
tiġġustifika reġimi dittatorjali. Dawk
favur id-demokrazija ġew ikkundannati mil-liġijiet li saru mir-reġimi tal-lemin
u tax-xellug estrem. Dawk li kienu Lhud
ġew arrestati u maqtula fil-kampijiet tal-konċentrament proprju bis-saħħa
tal-liġijiet razzjali li l-ġenn ta’ Hitler u Mussolini għamlu.
Il-bnedmin jibqgħu bnedmin
4. Dawk
fil-ħajja, li jaqraw, li ġarrbu, li jħarsu lejn l-istorja, jifhmu iktar li hemm
dejjem bilanċ bejn dawn iż-żewġ kurrenti.
Proprju għax hemm dawn il-lezzjonijiet li nibqa’ nemmen
fil-bniedem. Nibqa’ nemmen li politiċi
tajba jinsabu. Nibqa’ nara li l-liġijiet
it-tajba li jirrispettaw il-bniedem, is-soċjetà u l-ambjent sħiħ tagħna
jiddependu minn li jkun hemm politiċi tajba biex iwettquhom. Jista’ jkollhom pariri ta’ teknokrati u ta’
akkademiċi, imma l-polz tal-politiċi mal-poplu u fi ħdanu jittempera u
jirregola sewwa dak li jkun qiegħed jiġi promulgat. Hemm linja li ħadu dawk li servew u li għadna
ngawdu llum proprju fl-Unjoni Ewropea.
Dawk li tbasktu
5. Ngħid,
ċertament, fuq dan, liġijiet aħjar, aqwa, imma fuq kollox mexxejja aħjar u
iktar preparati. Il-ġid jibqa’ hekk,
imma m’għandux għeruq fit-tessut soċjali u uman li min tbaskat għandu. Dan huwa iktar ċar għalina meta naraw
it-tlett mexxejja li, nagħmlu x’nagħmlu, induru lura lejhom biex ninfhmu u
naċċettaw li s-suċċess Ewropew fil-paċi, stabilità u avvanz soċjo-ekonomiku ġej
mill-fidi tagħhom. Hemm fidi u hemm
viżjoni. Tajjeb li tat-tieni torbot
ruħha ma’ tal-ewwel. Imma meta tħares
lejn ħajjet Konrad Adenauer, Robert Schuman u Alcide de Gasperi li ġiebu dan
l-ispirtu ġdid fis-seħħ, tifhem iktar.
Żmien fil-politika
6. Meta
tqis dak li għaddew minnu qabel ġew ivvutati biex imexxu tlett popli li sofrew
sew tul l-esperjenza kiefra tat-Tieni Gwerra Dinjija, tapprezza. Meta taqra ħajjet dawn il-politiċi
Demokristjani tifhem kemm kellhom parti sħiħa mid-DNA tagħhom
id-demokrazija. Tifhem li kienu
konvinti, imma li fl-esperjenza ġarrbu, issudaw iktar lilhom infushom fil-bżonn
ta’ bidla radikali fis-soċjetà.
It-tlieta batew, u b’ebda mod ma qatt aċċettaw id-dittatorjati. Adenauer kien sindku, tneħħa u ġie eżiljat. De Gasperi deputat kundannat il-ħabs u wara
mogħti rifuġju fil-Vatikan. Schumann
ministru arrestat, interrogat u kien ser jintbagħat fil-kampijiet
tal-konċentrament.
Preparati
7. Iż-żmien
tas-sofferenza tagħhom ippreparahom sew.
Qraw, kitbu u għarblu sew il-ħajja u ttempraw il-miżuri li kellhom bżonn
jittieħdu. Varaw liġijiet tajba. Assiguraw il-progress soċjali u
ekonomiku. Kienu dawk li għax kellhom
il-fidi tagħhom f’postha, fasslu u bnew Stati demokratiċi. Mhux biss.
Kienu huma li daħlu fil-proġett li llum huwa r-realtà tal-Unjoni
Ewropea. U terġa’, dawn il-politiċi
ssejħu mill-poplu biex jieħdu r-responsabbiltà tal-poter f’età li llum qed tiġi
disprezzata. Adenauer ta’ 73 sena, De
Gasperi ta’ 64 sena u Schumann ta’ 62 sena.
Ilkoll kienu kontestati, imma llum nagħrfu l-għaqal politiku
tagħhom. Wieħed li għandna nagħrfu, u li
anzi, meta noftmu l-Unjoni Ewropea minnhom nitilfu mill-melħ u l-ħsieb sħiħ ta’
din il-linja.
Il-bniedem mhux perfett
8. Ngħarfu
li l-bniedem mhuwiex perfett. Wisq anqas
il-liġijiet tiegħu ma huma. Ma tistax
torbot kompletament ma’ naħa jew oħra.
Anqas ma tista’ tippretendi dan mit-tnejn għax tkun qed tilludi
ruħek. L-impreċiżjoni ser tibqa’. U l-istorja turi dan. Turi li kull sistema demokratika trid timxi
‘l quddiem bit-tibdil għaqli fuq ta’ qabel.
Proprju f’dan, id-dibattitu nsibu attivi fih il-filosfi Griegi, li
jibqgħu fundaturi importanti taċ-ċiviltà tagħna: Socrate, Platun u Aristotli. Punti li l-mibki Norberto Bobbio jislet u
jagħżel li jiċċita lil Socrate fil-bżonn tal-bidla. Meta dan jgħid: “Perché la legge non potrà
mai prescrivere ciò ch’è il meglio ed il più giusto con precisione per tutti,
comprendendovi il più conveniente.”
(Għax il-liġi ma tistax tistabbilixxi bi preċiżjoni dak li huwa l-aħjar,
l-iktar ġust għal kull persuna, inkluż dak li huwa l-iktar xieraq).
Dawk fil-politika
9. Però,
l-esperjenza umana turi li dawk li jservu bħala politiċi huma, fl-aħħar
tal-ġurnata, dawk li jistgħu jġibu l-bidliet ulterjuri. Dawk li għandhom rispett lejn
il-liġijiet. Dawk li jħobbu
d-demokrazija, li josservawha f’ħidmiethom.
Dawk li mhux lesti li jitkellmu u jaġixxu b’xi mod anti-demokratiku. Dawk li huma determinati jaħdmu għall-ġid
komuni u jaħirbu n-nassa li japprofittaw ruħhom għall-interess jew poter
personali tagħhom. Anki jekk għaddejna u
għandna esperjenzi qarsa reċenti, xorta għad hemm, fil-kamp politiku ta’
pajjiżna, diversi li għandhom dan. Ma
naqbilx ma’ dawk li jippruvaw iċekknu billi jiddenigraw. Dik l-aġenda hija perikoluża u
anti-demokratika proprju għax tattakka s-sistema u tiftaħ il-bieb għal dawk
awtoritarji.
Il-bidliet
10. Is-sistema
politika tagħna ġiet mheżżha, ġiet imqegħda għall-prova. Però, fortunatament, għadha timmira li tkun
demokratika. Il-Gvern Laburista Muscat
spiċċa, u miegħu ġieb wirt xejn tajjeb għalina u għall-partit li għażlu. Baqa’, anzi, ”ippersegwitat” bid-dnubiet
mortali li wettaq jew li ppermetta li jitwettqu. Il-passat baqa’ jiġri warajh
fil-preżent. Biss, il-bidla ta’ Prim
Ministru ma tfissirx li hemm paġna verament ġdida, imma aktar li hemm attentat
għaliha. Wisq inqas li hemm l-abbiltà li
l-bidliet li jsiru jkunu kkunsidrati bħala awtentiċi u kredibbli mill-poplu u
barra minn xtutna. Iktar u iktar jekk
il-Gvern Laburista Abela jkompli jinsisti li jimxi waħdu għal rasu.
It-triq għad-Demokrazija
11. Jekk
irridu nassiguraw iktar id-demokrazija tagħna, wieħed irid jifhem li l-bidliet
li għandhom isiru jridu jkunu parti minn proċess fejn iż-żewġ partiti jiġu
flimkien. Bħal ma seħħ f’diversi mumenti
fil-passat, proprju meta twaqqfet ir-Repubblika, jew meta ġiet assigurata
l-maġġoranza tal-vot. Nistgħu nieħdu
ideat, proposti varji, imma fl-aħħar tal-ġurnata, għax inkarigati mill-poplu
għandna d-dmir li nwettqu dan. Nimxu
aħna, mhux imexxuna fejn iridu oħrajn.
Proprju f’dan il-mument fl-istorja tagħna rridu nifhmu aktar li l-futur
tad-demokrazija tagħna jiddependi minn dan.
No comments:
Post a Comment