1. Wieħed mid-dibattiti li ser jibqgħu
jduru mad-dinja huwa x’ġara fl-aħħar diżastru ekonomiku li ser jibqa’ marbut
mal-Lehman Brothers. Interessanti ħafna l-analiżi li qegħda ssir
f’diversi gazzetti. Waħda partikolari
qalet li, fil-fehma tagħha, s-sitwazzjoni ġiet kontrollata però l-problemi
għadhom ma ġewx solvuti tant li fl-International
Herald Tribune ta’ l-14 ta’ Settembru 2009 intqal: “One year after the collapse of Lehman Brothers, the suprise is not how
much has changed in the financial industry, but how little.” Dan huwa punt
li jimmerita diskussjoni f’żewġ direzzjonijiet: l-ewwel, dik akkademika u,
t-tieni, dik politika. Ngħid dan għax
għalkemm fuq bażi ta’ teorija ekonomika għad hemm min qiegħed jiddibatti sewwasew
x’ġara mentri fuq dak legali, l-istituzzjonijiet demokratiċi ta’ diversi
pajjiżi rreaġixxew billi ppruvaw joħolqu mekkaniżmi ġodda.
2. Quddiem l-artikoli li qrajt f’diversi
gazzetti, ġew lura f’moħħi siltiet mill-editorjal tat-18 ta’ Lulju 2009
tal-ġurnal “The Economist” intitolat
“What went wrong with economies”. Il-linja meħuda kienet ta’ bnedmin li ħassew
lilhom infushom traduti minn ħsieb ta’ ħajja li falla. Għal numru ta’ snin, b’akkwist ta’ iktar saħħa
mat-tmiem tal-ħajt ta’ Berlin daħal il-ħsieb li l-ekonomija, speċjalment
il-ħsieb ta’ ċertu forma ta’ kapitaliżmu, huwa l-prinċipju etiku fundamentali
li kull persuna għandha ssegwi f’ħajjitha u kull ideoloġija politika oħra
spiċċat u saret inadegwata.
Id-degradazzjoni ta’ ċerti valuri f’dawn is-snin ġiet proprju minn din
il-linja ta’ raġunament.
3. Kien għalija pass fil-linja li
tiftaħlek iktar moħħok sabiex tifhem kemm persuni daħku bihom infushom u emmnu
li r-regoli tal-kapitaliżmu mil-iktar selvaġġ huwa regola tal-ħajja. Meta erġajt ftakart, fittixt u sibt
is-segwenti: “Of all the economic bubbles
that have been pricked, few have burst more spectacularly than the reputation
of economy itself. A few years ago, the
dismal science was being acclaimed as a way of explaining even more forms of
human behaviour, from drug dealing to sumo wrestling. And at the public stage, economists were seen
as far more trustworthy than politicians.”
Dawn il-kliem juru b’mod mill-iktar ċar li persuni fl-ekonomija
kienu għadhom ma fehmux kemm kienu żbaljati f’numru ta’ punti li kienu qed
jippropagaw.
4. L-agħar f’dan kollu hu li nbniet
il-propaganda li dawk li qegħdin fid-dinja ta’ l-ekonomija għandhom xi kwalità
superjuri għad-deċiżjonijiet u għas-suċċess minn persuni li jservu
fil-politika. Tant ilhom is-snin itambru
fuq dan, li kellu jkun diżastru ekonomiku bħal dak li għaddejjin minnu, biex
fehmu kemm m’għandhomx raġun. Persuni
fil-politika għandhom fuqhom responsabbiltajiet ferm ikbar milli wieħed
jikkonsidra. Dan għax mhux biss jaraw
l-aspett umanitarju, tas-suq, imma jqegħdu fil-kalatura l-istituzzjonijiet
demokratiċi, il-ħajja soċjali tan-nies, il-valuri, l-familja, l-kultura u
diversi uċuħ oħra ta’ dak li jikkomponi pajjiż.
Ir-riżultat tad-deċiżjonijiet huwa parti minn dan il-bilanċ neċessarju
li, jekk ma jinżammx, ikisser kollox.
Min jaħseb li tista’ tmexxi soċjetà mingħajr id-demokrazija u
l-ġustizzja soċjali jkun qed jiżbalja bil-kbir.
5. Fuq dan ukoll, l-“Economist” għandu tort. Persuni
li huma għas-servizz tal-poplu fl-istituzzjonijiet demokratiċi għandhom linja
ta’ aġir li huwa iktar affidabbli u kontrollabbli. Il-poplu jaf li huwa sindakabbli u miftuħ
għall-iskrutinju, mentri min qiegħed fl-ekonomija m’għandux neċessarjament dan,
għalhekk hemm differenza. Biss dan
il-ġurnal, minkejja d-disfatta ekonomika li ġiebet ħafna konsegwenzi iebsa u xejn
desiderabbli, tant indottrinaw lilhom infushom li xorta waħda ma jistgħux
jaċċettaw li kienu effettivament żbaljati.
Fl-istess editorjal kompla ngħad: “And
if economies, as a broad discipline deserves a robust defence, so does the
full-market paradigm. Too many people,
especially in Europe equate mistakes made by economists with a failure of
economic liberalism. Their logic, seems
to be that if economists got things wrong, then politicians will do
better. That is a false-and-dangerous
conclusion”.
6. Huwa ovvju minn dan il-kliem li
l-verità qed isibuha diffiċli sabiex jaċċettawha. Ma jistgħux jifhmu li l-kapitaliżmu mhux
kontrollat u miftuħ għall-iskrutinju huwa sempliċement biljett lejn
il-preċipizzju għalihom u għal parti importanti fis-soċjetà. Dan għax meta l-ekonomija li tkun tħalliet
għall-persuni fiha tfalli, wara għandek lill-politiċi li jridu jaraw kif
isalvaw. Din hija ġlieda li trid tkompli
ssir mill-politiċi, l-ewwel dik li tfiehem lil kulħadd li l-ekonomija taf issir
żiemel sfrattat mingħajr liġijiet tajba; u t-tieni, li l-politiċi jassiguraw
aktar ħidma sabiex jiggarantixxu l-fiduċja li l-pajjiż ikollu bżonn. L-ekonomisti huma rilevanti ħafna, però m’għandhomx
jaħsbu li huma superjuri għal xi ħadd, anzi tajjeb li japprezzaw il-ħidma tajba
u għaqlija li ssir mill-politiċi.
No comments:
Post a Comment