F’dawn il-jiem wara li spiċċajt ktieb ieħor ta’ Norberto Bobbio (1909-2004) De Senectute (1996) ġiet din il-mistoqsija quddiemi. Nammetti li kitbietu fittixthom u sa ċertu punt għadni.
Moħħ legali ċar u fl-istess ħin anki gwida fix-xjenza politika. Introdott fl-Università fil-lezzjonijiet tal-Filosofija tad-Dritt. Kien awtur li għandek tistudja flimkien mal-famuż Hans Kelsen (1881-1973). Dan segwejt fil-professjoni mod, fil-ħajja politika ieħor.
Fl-1995 kont xtrajt u qrajt iż-żewg edizzjonijiet tiegħu Destra e Sinistra (1994) u wara Eguaglianza e Libertà (1993). Imma l-ktieb li kien f’ħafna importanti u determinanti f’diversi deċiżjonijiet u l-imġieba politika tiegħi jibqa’ Il Futuro della Democrazia, fl-edizzjoni tiegħu tal-1995.
Ħsieb kontinwu
F’dan kollu hemm punti li l-awtur baqa’ jirrifletti fuqhom u kostanti fl-ideat tiegħu. Demokratiku konvint, moderat fil-komportament imma ċert f’dak li kien jemmen u jikteb. Kitba bażata l-aktar fuq d-diversi kotba li kien qara u fid-diversi awturi li għallem dwarhom. Attent għal numru ta’ dettalji u vuċi fil-liberal-demokrazija.
Persuna li fl-aħħar għoxrin sena ta’ ħajtu, propju meta fl-1994 ġie maħtur senatur għal ħajtu mill-President Sandro Pertini (1896-1990) li kellu forma ta’ esperjenza politika. Fil-ktieb li għadni kif qrajt u f’dak li għaddej naqra hemm numru ta’ punti li hu kien għamel li jimmeritaw attenzjoni llum.
Djalogu
L-ispirtu demokratiku tiegħu li nħaddan dejjem aktar huwa bażat propju fuq dan. Hu jgħid: “Non pretendo di solito di avere l’ultima parola. Non mi piace e non mi da alcuna soddisfazione. Detesto le discussioni che non finiscono mai, unicamente per motivi di prestigio, e non per necessita dialogica. Dopo lo scambio di opinioni cerco di adoperarmi per evitare la rottura e percorrere la via della conciliazione. Alla fine preferisco tendere la mano che voltare le spalle. Lo scopo del dialogo non è dimostrare che sei più bravo, ma o raggiungere un accordo o per lo meno chiarirsi reciprocamente le idee.” (Is-soltu ma nippretendix li jkolli l-aħħar kelma. Ma togħġobnix u ma tagħtini l-ebda sodisfazzjon. Idejquni d-diskussjonijiet li ma jispiċċaw qatt, unikament għal raġunijiet ta’ prestiġju, u mhux għan-neċessità tal-proċess tad-djalogu veru. Wara l-qsim tal-opinjonijiet nipprova naħdem biex ma jkunx hemm ġlied u naqbad it-triq tar-rikonċiljazzjoni. Fl-aħħar nippreferi nieħu b’idejn persuna milli ndawwar spallti. L-iskop tad-djalogu mhux li turi li int aktar bravu, imma li tasal fi ftehim jew almenu tiċċara l-ideat).
Kliem ċar ħafna aktar konfermati meta jżid hekk: “Ho anche fatto esperienza fra sordi, del dialogo in malafede, del finto dialogo in cui uno dei due interlocutori, se non tutti e due, sa già in anticipo dove vuole arrivare, fermamente convinto sin dall’inizio che non dovra retrocedere di un passo dalla posizione iniziale, del dialogo inconludente, ed è il caso più frequente, in cui alla fine ciascuno resta della propria idea.” (Għaddejt ukoll minn proċess ta’ djalogu bejn t-torox, dak in ‘mala fede’, tad-djalogu taparsi, fejn wieħed miż-żewġ interlokuturi, jekk mhux t-tnejn, jaf diġà qabel fejn jrid jasal, fermament konvint mill-bidu li ma jridx iċedi pass mill-pożizzjoni inizjali, tad-djalogu li ma jwassal imkien, u huwa dak l-aktar frekwenti, fejn fl-aħħar kull persuna tibqa’ fejn kienet fil-bidu.)
Ovvjament mhux kull djalogu jasal fi tmiemu sewwa imma importanti aktar jekk jasal.
Moderati, estremiżmi
Hemm punt ieħor li laqatni. Jiddikjara f’ħafna kotba fuq dawn l-linji. Jgħid: “Sono un moderato, perché sono un convinto seguace dell’antica massima ‘in medio stat virtus’. Con questo non voglio dire che gli estremisti abbiano sempre torto. Non lo voglio dire perché affermare che i moderati hanno sempre ragione e gli estremisti sempre torto equivarrebbe a ragionare da estremista.” (Jien moderat, għax jien segwaċi konvint tal-massima antika fin-nofs tinsab il-virtù. B’dan ma irridx ngħid li l-estremisti għandhom dejjem tort. Ma rridx ngħid dan għax li tiddikjara li l-moderati għandhom dejjem raġun u l-estremi dejjem tort ifisser li tirraġuna ta’ estremista.)
Fejn għalhekk ovvjament is-soluzzjoni tinsab dejjem f’diskussjoni miftuħa u attenta.
Propju llum
Ktibt dan propju fil-kuntest attwali. Għax għalkemm naf li diversi li jaqraw kitbieti m’għandhomx ħafna simpatija mal-President tal-Istati Uniti Donald Trump naħseb li punt waħda għandna nikkonċedu.
Ċertament ġie elett għal numru varji ta’ raġunijiet, kien hemm diversi li ħasbu li kif jieħu l-ħatra l-gwerer se jispiċċaw. Kien hemm il-punt li hu biss kapaċi jasal fi ftehim ma’ Vladimir Putin. Altru dak li tiddikjara fil-kampanja elettorali u kif nafu altru dak li tista’ wara twettaq. F’dawn is-sitt xhur skorruti smajna diversi dikjarazzjonijiet. Daqqa mod u daqqa ieħor. Daqqa kontra daqqa favur. Imma ftit jiem ilu sar dak li nikkunsidra pass importanti.
Biex tiftieħem
Fil-verità hemm żewġ modi ta’ kif tista’ twaqqaf kunflitt bħal dan ġewwa l-Ukrajna, jew billi tvinċi naħa fuq l-oħra nkella bit-triq aktar kumplikata imma neċessarja ta’ ftehim fid-djalogu.
F’dan Trump qabad dak li wieħed jipprova jasal. Mhux ċertament faċli li ssikket l-armi u ġġib il-paċi madwar il-mejda faċli tibqa’ tiġġieled. Hemm kwantità ta’ raġunijiet għal dan.
Huwa vantaġġuż però kwantità oħra biex jiġi pospost u ma jsirx. Minn x’imkien trid tibda biex tasal. Determinazzjoni u volontà ‘tajba’ biex iseħħ. Biss is-sitwazzjoni li żviluppat hija ferm aktar diffiċli milli ningħataw x’naħsbu.
Propju f’dan naħseb li min għandu saqajh mal-art ma setax jippretendi ftehim immedjat fil-15 ta’ Awissu f’Anchorage fl-Alaska. Imma nittama li xi ħadd setgħa qara dak li kiteb Bobbio.
Mhux t-Tieni Gwerra
Is-sitwazzjoni nbidlet u din mhix dik tal-aħħar Gwerra Dinija. Mhux biss imma r-realtà hija li r-Russja kienet u għadha forza li għandha riżorsi li ħadd ma għeleb qabel. Veru hemm dgħjufija f’dak li kien qabel imma xorta ħadd ma jista’ jimmaġina li se jkun hemm kollass immedjat jew assolut.
Quddiem din il-pożizzjoni hemm alternattiva valida waħda li jinbdew l-proċessi neċessarji biex jingħalaq dan il-kapitlu. B’kull parti involuta hemm tipparteċipa. Putin u Trump iridu l-kunsens ta’ dawk involuti u dan jikkumplika aktar imma jrendi aktar stabbiltà fil-futur. Biex ssib punt ta’ qbil dan ma jistax jiġi impost u ħadd ma hu se jaċċetta dak li ma jridx. Kompromessi imma l-iktar triq biex wieħed jibdel dak li għad-deċiżjoni ta’ Putin qiegħed iseħħ.
Fatti, paroli
Għax il-politika hija verament diffiċli u kumplikata meta trid issir bis-serjetà. Mhumiex immaġini sbieħ imma l-abbiltà u l-preparazzjoni biex taffronta dan kollu. Din hija sfida għal Trump li daħal għaliha. Waħda li se timmarkah. Waħda li ma jistax jitlef. Waħda li m’għandniex inkunu kontra imma nsostnu.
Il-paċi fl-Ukrajna mhix faċli biex is-seħħ, imma tista’. Nittama li min hu involut jieħu l-pariri t-tajba ta’ Bobbio biex dan il-kunflitt bla sens jieqaf u l-paċi tirrenja lura.
21.8.25
KONVERĠENZA
1. Naħseb li issa li qed noqorbu iktar viċin lejn il-ġurnata li fiha ser ikun hemm il-vot tagħna, ikun tajjeb li nisiltu xi punti politiċi. Nagħrfu, l-ewwel, li dan għandu jkun proċess ta’ għaqda. Wieħed ukoll f’dik it-triq li ġġib iktar rikonċiljazzjoni bejn dawk li ma jaqblux jew li qabel ma qablux. Fid-dinja tagħna nistgħu nfittxu li nsibu dak li jifridna, jew inkella dak li jġibna f’daqqa. Wara dak li għaddejna minnu bħala partit internament u esternament għandna nifhmu, u naħseb li hemm ninsabu, li għandna dmir li mmorru f’daqqa, bl-aħjar mod, lejn elezzjoni ġenerali. Jekk ma nkunux ilkoll fuq linja waħda li biha naqblu li hemm bżonn ta’ bidla fil-Gvern tal-ġurnata nkunu qed nitilfu opportunità unika.
Innutajt
2. S’issa stajt nara li fil-maġġoranza, salv xi botta naħa jew oħra li mhux dejjem wieħed jifhem, il-membri tal-Partit dan jifhmuh. M’għandniex bżonn inkomplu nagħtu spettaklu bi ġlied fuq il-mejda. M’għandna ebda bżonn li mmorru lura lejn xi forma ta’ kontestazzjoni, li kif rajna, ma twassalx fejn nixtiquha. Għandna bżonn iktar li nsegwu dan il-proċess intern ta’ konverġenza u rikonċiljazzjoni. Il-Partit dan għandu jwettqu, u l-iktar, li jikkompletah fil-passi li diġà saru qabel biex b’hekk jikkonkludih. Billi tgħid kontra dawk li huma, jew li kienu parti mill-Partit, m’intix ser timxi. Wisq inqas li tibqa’ timmaġina li ser timxi ’l quddiem billi tagħmel il-bsaten fir-roti lill-oħrajn.
Spettaklu
3. F’dan, iktar attenzjoni għal dawk li jaħsbu li aħna qegħdin għad-divertiment tal-oħrajn. Dawk l-oħrajn li, fl-aġendi varji u mħawda tagħhom, qed jipprattikaw l-isport favorit tagħhom li huwa dak li jippruvaw iġellduna. U xi drabi jirnexxilhom, meta ma naħsbux ftit qabel dwar għala nsibu ċerti ‘aħbarijiet’. Hemm min irid jimla l-gazzetta tiegħu. Hemm min irid jimla l-programm tiegħu u għalhekk jaħseb li aħna s-suġġetti tal-ispettaklu tiegħu jew tal-qarrejja jew tat-telespettaturi li jsegwuh. S’issa nittama li kollox jibqa’ sejjer fit-triq li ma nkunux aħna stress il-kaġun li nidħlu f’dawn it-trabokki diretti jew indiretti. Li tagħżel Kap diġà, minnu nnifsu, mhijiex xi ħaġa faċli. Mela ejja nassiguraw li dan il-proċess ma nikkumplikawhx aħna stess. Nibqgħu lura, b’pass attent.
Ħafna biċċiet
4. Ninsabu fil-mument meta rridu nissuperaw diversi diviżjonijiet passati li b’xi mod ġbarna, kabbarna u kkumplikajna f’dawn l-aħħar għoxrin sena. Għandna l-melħ tagħna u s-sustanza partikolari li rridu nipproteġu. Aħna partit b’viżjoni politika ċara. Partit Demokratiku Kristjan b’esperjenza twila u b’reputazzjoni ta’ diversi miżuri fil-kamp tal-ġustizzja soċjali, l-ekonomija u d-demokrazija. Identità proprja, li baqgħet hemm, tiġi rikonoxxuta u vvutata. Biss irridu nagħrfu li hemm feriti li jridu jingħalqu. Qasmiet li ġiebu persuni fil-pożizzjoni li ma jistgħux jibqgħu jgħixu flimkien politikament. Uħud li mxew f’partit ieħor, avolja qalbhom għadha tħabbat fil-ġisem tagħna.
Proprju għalhekk
5. Hemm il-bżonn ta’ mixja lura lejn li ġġib il-biċċiet sħaħ lura, u dawn fil-post preċiż fl-istampa tal-mużajk li aħna nirrappreżentaw. F’kelma waħda, dak li sar qabel u dak li jista’ jsir illum. Ejja nħarsu madwarna u nifhmu li rridu nġibu din il-konverġenza fuq punt fundamentali: dak li jitlob li nifhmu li hemm bżonn nazzjonali li jkun hemm bidla fil-Gvern tal-ġurnata. Diġà aħna xhieda ta’ Partit Laburista li f’dan il-mument qiegħed, internament, imiss ma’ kritika ta’ ċertu piż. Ex-Prim Ministru, ex-Ministri li servewh qed iduru jikkritikawh. Uħud b’attenzjoni, oħrajn fl-evidenza li jagħrfu li jekk ma jitkellmux kollox ser jibqa’ sejjer l-istess, u oħrajn fil-bżonn li jiddistakkaw ruħhom minn dak li huwa għaddej. Kurrenti li jindikaw iktar li ebda partit politiku ma huwa fil-poter tal-pajjiż għall-eternità.
Alternanza
6. Jekk hemm lezzjoni kontinwa li wieħed irid jiffaċċja fil-politika Maltija hija proprju din: il-ġlied intern iwassal sabiex ma jibqax il-partit li fih il-bnedmin iridu jibqgħu. Wisq inqas li jkollhom il-ħeġġa li jaħdmu sabiex l-affarijiet, jew jinbidlu, jew jibqgħu kif inhuma. F’dan irridu nifhmu kemm il-konverġenza hija determinanti. Ħadd mhuwa l-istess; ħadd ma jaqbel f’kollox ma’ kulħadd. Fl-indipendenza personali, fid-dinjità umana tagħna rridu nifhmu li jekk ma niġux f’daqqa ser nitilfu l-appuntament. Proprju għalhekk irridu naqtgħu l-kunflitti futuri llum qabel għada, u nkomplu fil-proċess li nġibu fejqan għal dawk passati. Għarfien li aktar ma niġu flimkien, aktar ser ikollna suċċess fir-riżultat u fil-proġett politiku tagħna. Fejqan, paċi, u fehma li hija l-istabilità vera dik li tkattar, u mhux tkisser. Dik li biha nġibu lura klima soċjali u ekonomika aħjar milli għandna.
Innutajt
2. S’issa stajt nara li fil-maġġoranza, salv xi botta naħa jew oħra li mhux dejjem wieħed jifhem, il-membri tal-Partit dan jifhmuh. M’għandniex bżonn inkomplu nagħtu spettaklu bi ġlied fuq il-mejda. M’għandna ebda bżonn li mmorru lura lejn xi forma ta’ kontestazzjoni, li kif rajna, ma twassalx fejn nixtiquha. Għandna bżonn iktar li nsegwu dan il-proċess intern ta’ konverġenza u rikonċiljazzjoni. Il-Partit dan għandu jwettqu, u l-iktar, li jikkompletah fil-passi li diġà saru qabel biex b’hekk jikkonkludih. Billi tgħid kontra dawk li huma, jew li kienu parti mill-Partit, m’intix ser timxi. Wisq inqas li tibqa’ timmaġina li ser timxi ’l quddiem billi tagħmel il-bsaten fir-roti lill-oħrajn.
Spettaklu
3. F’dan, iktar attenzjoni għal dawk li jaħsbu li aħna qegħdin għad-divertiment tal-oħrajn. Dawk l-oħrajn li, fl-aġendi varji u mħawda tagħhom, qed jipprattikaw l-isport favorit tagħhom li huwa dak li jippruvaw iġellduna. U xi drabi jirnexxilhom, meta ma naħsbux ftit qabel dwar għala nsibu ċerti ‘aħbarijiet’. Hemm min irid jimla l-gazzetta tiegħu. Hemm min irid jimla l-programm tiegħu u għalhekk jaħseb li aħna s-suġġetti tal-ispettaklu tiegħu jew tal-qarrejja jew tat-telespettaturi li jsegwuh. S’issa nittama li kollox jibqa’ sejjer fit-triq li ma nkunux aħna stress il-kaġun li nidħlu f’dawn it-trabokki diretti jew indiretti. Li tagħżel Kap diġà, minnu nnifsu, mhijiex xi ħaġa faċli. Mela ejja nassiguraw li dan il-proċess ma nikkumplikawhx aħna stess. Nibqgħu lura, b’pass attent.
Ħafna biċċiet
4. Ninsabu fil-mument meta rridu nissuperaw diversi diviżjonijiet passati li b’xi mod ġbarna, kabbarna u kkumplikajna f’dawn l-aħħar għoxrin sena. Għandna l-melħ tagħna u s-sustanza partikolari li rridu nipproteġu. Aħna partit b’viżjoni politika ċara. Partit Demokratiku Kristjan b’esperjenza twila u b’reputazzjoni ta’ diversi miżuri fil-kamp tal-ġustizzja soċjali, l-ekonomija u d-demokrazija. Identità proprja, li baqgħet hemm, tiġi rikonoxxuta u vvutata. Biss irridu nagħrfu li hemm feriti li jridu jingħalqu. Qasmiet li ġiebu persuni fil-pożizzjoni li ma jistgħux jibqgħu jgħixu flimkien politikament. Uħud li mxew f’partit ieħor, avolja qalbhom għadha tħabbat fil-ġisem tagħna.
Proprju għalhekk
5. Hemm il-bżonn ta’ mixja lura lejn li ġġib il-biċċiet sħaħ lura, u dawn fil-post preċiż fl-istampa tal-mużajk li aħna nirrappreżentaw. F’kelma waħda, dak li sar qabel u dak li jista’ jsir illum. Ejja nħarsu madwarna u nifhmu li rridu nġibu din il-konverġenza fuq punt fundamentali: dak li jitlob li nifhmu li hemm bżonn nazzjonali li jkun hemm bidla fil-Gvern tal-ġurnata. Diġà aħna xhieda ta’ Partit Laburista li f’dan il-mument qiegħed, internament, imiss ma’ kritika ta’ ċertu piż. Ex-Prim Ministru, ex-Ministri li servewh qed iduru jikkritikawh. Uħud b’attenzjoni, oħrajn fl-evidenza li jagħrfu li jekk ma jitkellmux kollox ser jibqa’ sejjer l-istess, u oħrajn fil-bżonn li jiddistakkaw ruħhom minn dak li huwa għaddej. Kurrenti li jindikaw iktar li ebda partit politiku ma huwa fil-poter tal-pajjiż għall-eternità.
Alternanza
6. Jekk hemm lezzjoni kontinwa li wieħed irid jiffaċċja fil-politika Maltija hija proprju din: il-ġlied intern iwassal sabiex ma jibqax il-partit li fih il-bnedmin iridu jibqgħu. Wisq inqas li jkollhom il-ħeġġa li jaħdmu sabiex l-affarijiet, jew jinbidlu, jew jibqgħu kif inhuma. F’dan irridu nifhmu kemm il-konverġenza hija determinanti. Ħadd mhuwa l-istess; ħadd ma jaqbel f’kollox ma’ kulħadd. Fl-indipendenza personali, fid-dinjità umana tagħna rridu nifhmu li jekk ma niġux f’daqqa ser nitilfu l-appuntament. Proprju għalhekk irridu naqtgħu l-kunflitti futuri llum qabel għada, u nkomplu fil-proċess li nġibu fejqan għal dawk passati. Għarfien li aktar ma niġu flimkien, aktar ser ikollna suċċess fir-riżultat u fil-proġett politiku tagħna. Fejqan, paċi, u fehma li hija l-istabilità vera dik li tkattar, u mhux tkisser. Dik li biha nġibu lura klima soċjali u ekonomika aħjar milli għandna.
13.8.25
IX-XELLUG FL-ITALJA
1. Bħal dan iż-żmien sena sibt ruħi ndur numru ta’ rħula u bliet fi Sqallija. F’wieħed, waqt li kont qed indur it-toroq fis-sħana, riħ isfel u f’ambjent storiku li dik il-gżira tagħti, dħalt f’ħanut antik tal-kotba. Dħalt proprjament infittex ktieb ieħor ta’ Elio Vittorini (1908-1966), Conversazione in Sicila (1941) u ma sibtux. Minflok, fuq l-ixkafef kien hemm, forsi stranament, il-ktieb l-iktar riċenti ta’ Elly Schlein (1985) bit-titlu La Nostra Parte (2022). Schlein hija bħalissa l-persuna li ġiet eletta fl-2023 bħala Segretarja tal-Partit Demokratiku fl-Italja. Għalqet sentejn fil-kariga tagħna u numru ta’ drabi nsib li jkun utli li wieħed jaqra dak li jingħad minn politiċi li għandhom responsabbiltajiet xejn faċli.
Alternattiva
2. Iktar u iktar fil-kuntest tal-politika ġenerali ta’ dak il-pajjiż viċin tagħna. Wieħed li aktar ma jgawdi minn stabbiltà fil-Gvern aktar aħjar għalih, u fit-tul, anki għalina. Dan sija fuq livell ta’ kummerċ, turiżmu u abbiltà ta’ ċittadini varji li jistgħu jaħdmu fiż-żewġ pajjiżi. Dan ukoll fil-kuntest politiku preżenti fejn il-pajjiż huwa mmexxi, illum għal kawżi tlett snin, minn Georgia Meloni (1977). Dan f’koalizzjoni ta’ tlett partiti fuq iċ-ċentru lemin: Fratelli d’Italia, Forza Italia u l-Lega. Waħda li sa issa żammet lilha nnifisha għaddejja mingħajr kriżijiet kbar. B’deċiżjonijiet varji li anki jekk mhumiex neċessarjament ma’ dak li ġie dikjarat qabel u anki jekk ma taqbilx magħhom, xorta huma relevanti għall-politika nazzjonali u Ewropea tagħna.
Punti partikolari
3. Dan aktar u aktar fil-kuntest tad-deċiżjoni li mxiet pass ieħor ’il quddiem fis-6 ta’ Awissu sabiex jinbena pont twil bejn Sqallija u l-parti l-oħra tal-pajjiż: il-Kalabrija. Verament ħolma twila sekli, li f’għajn ħafna hija parti importanti sabiex tibdel iktar l-ekonomija u l-mobilità soċjali sħiħa ta’ din il-parti t’isfel. Proġett li nbeda qabel diversi drabi oħra imma li ma wasalx fil-konklużjoni tajba. Issa jidher li hemm pass aqwa u li fil-fatt jiddependi mill-istabilità tal-Gvern, sija llum kif ukoll f’leġislatura oħra. Wieħed li għalih ser ikun hemm spiża qawwija ta’ biljuni ta’ ewro u li permezz tiegħu ser naraw ċaqliq kummerċjali qawwi. Wieħed ukoll li jekk jirnexxi ser ikun kukkarda f’ħidmet Meloni. Wieħed li jaf jolqotna għax jibqa’ dejjem determinanti għan-negozjanti f’pajjiżna li jkollhom sistema iktar faċli u veloċi li biha tista’ tibgħat u tirċievi merkanzija mill-Ewropa.
Oppożizzjoni
4. Proprju fuq dan wieħed irid jara jekk il-partiti li mhumiex fil-Gvern għandhomx il-probabilità li jkunu lura fil-poter. It-tnejn prinċipali huma dawk immexxija minn Schlein u ċ-Cinque Stelle ta’ Giuseppe Conte (1964). Żewġ personalitajiet differenti li mhuwiex faċli li ġġib f’daqqa. Dan sija għax hemm kunflitti imma wkoll għax għandhom partiti oħra iżgħar li huma determinanti. Bħall-Italia Viva ta’ Matteo Renzi (1975), li sa issa jidher li għadu ċar fi kliemu u f’ħidmietu. Dan huwa iktar partikolari wara li fis-7 ta’ Awissu l-membri tal-Partit fi ħdan iċ-Cinque Stella ddeċidew li jingħaqdu mal-Partit Demokratiku fl-appoġġ ta’ Eugenio Giani (1959) fl-elezzjonijiet reġjonali fit-Toskana. Deċiżjoni mill-iktar interessanti għax kienet il-bażi tal-partit li qed tħoss li jekk ix-xellug irid ikun alternattiva jrid jagħraf jingħaqad.
La Nostra Parte
5. F’dan ħassejt aktar li l-qari ta’ dan il-ktieb kien importanti biex nifhem ftit dak li taħseb Schlein. F’ħafna, il-linja hija dik li titolu introduttiv jagħti: ‘Per la Giustizia sociale e ambientale insieme’ (Għall-ġustizzja soċjali u ambjentali f’daqqa). Stampat verament fis-sena qabel laħqet, però huwa evidenti li l-linja hija waħda ta’ protesta lejn is-soċjetà. Iktar viżjoni ta’ persuna mpenjata fi ħdan is-soċjetà ċivili milli dik ta’ partit, timbuttak kontinwament dak li tara aħjar bħala ‘mobilitazione collettiva’. Biss, il-ktieb huwa spjegattiv fis-sens li l-pożizzjonijiet politiċi tagħha huma, jew kienu, ibbażati fuq fatti, statistika u opinjonijiet akkademiċi u studjużi varji. Fl-istess waqt però tifhem li tista’ ċċaqlaq iktar ix-xellug, imma mhijiex neċessarjament vuċi fiċ-ċentru xellug.
X’tgħid
6. F’dan insibuha tgħid hekk: “Proprio nell’ascolto della società e delle sue diverse articolazioni, dei saperi di cui sono portatrici le parti sociali, le rappresentanze e realtà del terzo settore, dell’approcio orientato ai dati della ricerca e dell’università si possono scrivere politiche pubbliche più giuste perché costruite a misura dei bisogni diversi che le comunità e i territori esprimono.” (Proprju fuq dak li wieħed jifhem mingħand is-soċjetà u dak kollu li tiddikjara, l-informazzjoni li jiġbru l-partijiet soċjali, dawk li jirrappreżentaw u r-realtajiet tat-tielet settur, il-mod ta’ kif wieħed iħares lejn ir-riċerka u l-università li wieħed jista’ jikteb politika pubblika iktar ġusta għaliex mibnija u magħmula għall-bżonnijiet varji li l-komunità u t-territorju jesprimu.) Waqt li tinsisti li min huwa fil-politika għandu r-responsabbiltà li jnaqqas, u mhux ikabbar, it-tensjonijiet soċjali u l-inġustizzji tagħhom. Tgħid hekk: “Per ridurre le diseguaglianze dobbiamo ridistribuire la ricchezza, il potere e il sapere.” (Biex innaqqsu l-inugwaljanza hemm bżonn illi nqassmu aħjar il-ġid, il-poter u l-għerf.)
Tiġdid
7. Għandha diversi punti oħra f’dan il-ktieb li mhuwiex verament faċli li taqra, u anzi f’mumenti, ikkumplikat. Biss għandha attenzjoni partikolari sija għall-parteċipazzjoni tal-ħaddiem u wara wkoll dwar l-isfida tal-immigranti irregolari. Fir-rigward tal-ewwel tiddikjara, f’linja li kienet punt ta’ diskussjoni u konverġenza snin ilu li, f’ħafna, intilfet. Iżda li hija tqajjem mill-ġdid b’attenzjoni meta tgħid hekk: “Altre strategie interessanti sono quelle che, investendo sul dialogo sociale, mirano ad aumentare la partecipazione strategica di lavoratrici e lavoratori alle scelte delle imprese e alla condivizione di obiettivi e risultati, migliorando la produttività.” (Strateġiji oħra interessanti huma dawk li jinvestu fid-djalogu soċjali, li jimmiraw biex iżidu l-parteċipazzjoni tal-ħaddiema fl-għażliet tal-kumpanniji, u fil-qbil tar-riżultati u l-miri li jassiguraw produttività aqwa.)
Immigrazzjoni
8. Tiddiskuti fil-fond u b’passjoni, speċjalment fuq l-isfruttament li jsir minn diversi ħaddiema ġejjin minn pajjiżi varji barra mill-Unjoni Ewropea, speċjalment fl-agrikoltura. Fil-bżonn li wieħed jgħin sabiex ikun hemm ekonomija aktar soda fil-pajjiżi tal-oriġini. Imma tirbaħ dan b’argument iktar fond meta tgħid hekk: “Insomma, per aiutarli anche ‘a casa loro’ c’è molto che in realtà dobbiamo fare a casa nostra. Servono politiche estere, migratorie, commerciali, fiscali, climatiche, e della cooperazione molto più coerenti, che smettono di alimentare il circolo vizioso delle diseguaglianze globali e riducano i divari, ritrovando relazioni basate sull’equità.” (Biex wieħed jgħinhom ‘f’darhom’ hemm ħafna li jista’ fir-realtà jsir f’darna. Hemm bżonn ta’ politika barranija, dik dwar l-immigrazzjoni, dik kummerċjali, fiskali, klimatika u ta’ koperazzjoni aktar koerenti; li jieqfu d-diviżjonijiet u li wieħed ifittex li jibni relazzjonijiet bażati fuq l-ekwità.)
Il-Futur
9. X’ser jiġri fl-Italja fis-snin li ġejjin, ma nafux. Imma huwa proċess li fih jidher li jekk iċ-ċentru lemin ma jiżbaljax u jibqa’ kompatt, ser jibqa’ fil-poter. Iktar u iktar kif sejrin b’Georgia Meloni, li qegħda tersaq aktar lejn pożizzjonijiet Demokristjani. F’dan, l-isfida fuq Elly Schlein hija ikbar. Biex tirbaħ elezzjoni ġenerali trid ferm iktar. Mhux biss koalizzjoni tax-xellug kollu, imma wkoll bidla fil-viżjoni tagħna aktar lejn iċ-ċentru. Trid iġġib il-partit kollu warajha, inkella aqwa, trid tifhem iktar li hi mhijiex parti mill-partit imma kollu kemm hu. Ir-riżultati reġjonali jistgħu jissudawha internament imma trid ferm iktar biex tmexxi partit, u wara, gvern. Dan kollu għad irridu naraw f’dak li x-xellug ser jirnexxilu jwettaq, jew le.
Alternattiva
2. Iktar u iktar fil-kuntest tal-politika ġenerali ta’ dak il-pajjiż viċin tagħna. Wieħed li aktar ma jgawdi minn stabbiltà fil-Gvern aktar aħjar għalih, u fit-tul, anki għalina. Dan sija fuq livell ta’ kummerċ, turiżmu u abbiltà ta’ ċittadini varji li jistgħu jaħdmu fiż-żewġ pajjiżi. Dan ukoll fil-kuntest politiku preżenti fejn il-pajjiż huwa mmexxi, illum għal kawżi tlett snin, minn Georgia Meloni (1977). Dan f’koalizzjoni ta’ tlett partiti fuq iċ-ċentru lemin: Fratelli d’Italia, Forza Italia u l-Lega. Waħda li sa issa żammet lilha nnifisha għaddejja mingħajr kriżijiet kbar. B’deċiżjonijiet varji li anki jekk mhumiex neċessarjament ma’ dak li ġie dikjarat qabel u anki jekk ma taqbilx magħhom, xorta huma relevanti għall-politika nazzjonali u Ewropea tagħna.
Punti partikolari
3. Dan aktar u aktar fil-kuntest tad-deċiżjoni li mxiet pass ieħor ’il quddiem fis-6 ta’ Awissu sabiex jinbena pont twil bejn Sqallija u l-parti l-oħra tal-pajjiż: il-Kalabrija. Verament ħolma twila sekli, li f’għajn ħafna hija parti importanti sabiex tibdel iktar l-ekonomija u l-mobilità soċjali sħiħa ta’ din il-parti t’isfel. Proġett li nbeda qabel diversi drabi oħra imma li ma wasalx fil-konklużjoni tajba. Issa jidher li hemm pass aqwa u li fil-fatt jiddependi mill-istabilità tal-Gvern, sija llum kif ukoll f’leġislatura oħra. Wieħed li għalih ser ikun hemm spiża qawwija ta’ biljuni ta’ ewro u li permezz tiegħu ser naraw ċaqliq kummerċjali qawwi. Wieħed ukoll li jekk jirnexxi ser ikun kukkarda f’ħidmet Meloni. Wieħed li jaf jolqotna għax jibqa’ dejjem determinanti għan-negozjanti f’pajjiżna li jkollhom sistema iktar faċli u veloċi li biha tista’ tibgħat u tirċievi merkanzija mill-Ewropa.
Oppożizzjoni
4. Proprju fuq dan wieħed irid jara jekk il-partiti li mhumiex fil-Gvern għandhomx il-probabilità li jkunu lura fil-poter. It-tnejn prinċipali huma dawk immexxija minn Schlein u ċ-Cinque Stelle ta’ Giuseppe Conte (1964). Żewġ personalitajiet differenti li mhuwiex faċli li ġġib f’daqqa. Dan sija għax hemm kunflitti imma wkoll għax għandhom partiti oħra iżgħar li huma determinanti. Bħall-Italia Viva ta’ Matteo Renzi (1975), li sa issa jidher li għadu ċar fi kliemu u f’ħidmietu. Dan huwa iktar partikolari wara li fis-7 ta’ Awissu l-membri tal-Partit fi ħdan iċ-Cinque Stella ddeċidew li jingħaqdu mal-Partit Demokratiku fl-appoġġ ta’ Eugenio Giani (1959) fl-elezzjonijiet reġjonali fit-Toskana. Deċiżjoni mill-iktar interessanti għax kienet il-bażi tal-partit li qed tħoss li jekk ix-xellug irid ikun alternattiva jrid jagħraf jingħaqad.
La Nostra Parte
5. F’dan ħassejt aktar li l-qari ta’ dan il-ktieb kien importanti biex nifhem ftit dak li taħseb Schlein. F’ħafna, il-linja hija dik li titolu introduttiv jagħti: ‘Per la Giustizia sociale e ambientale insieme’ (Għall-ġustizzja soċjali u ambjentali f’daqqa). Stampat verament fis-sena qabel laħqet, però huwa evidenti li l-linja hija waħda ta’ protesta lejn is-soċjetà. Iktar viżjoni ta’ persuna mpenjata fi ħdan is-soċjetà ċivili milli dik ta’ partit, timbuttak kontinwament dak li tara aħjar bħala ‘mobilitazione collettiva’. Biss, il-ktieb huwa spjegattiv fis-sens li l-pożizzjonijiet politiċi tagħha huma, jew kienu, ibbażati fuq fatti, statistika u opinjonijiet akkademiċi u studjużi varji. Fl-istess waqt però tifhem li tista’ ċċaqlaq iktar ix-xellug, imma mhijiex neċessarjament vuċi fiċ-ċentru xellug.
X’tgħid
6. F’dan insibuha tgħid hekk: “Proprio nell’ascolto della società e delle sue diverse articolazioni, dei saperi di cui sono portatrici le parti sociali, le rappresentanze e realtà del terzo settore, dell’approcio orientato ai dati della ricerca e dell’università si possono scrivere politiche pubbliche più giuste perché costruite a misura dei bisogni diversi che le comunità e i territori esprimono.” (Proprju fuq dak li wieħed jifhem mingħand is-soċjetà u dak kollu li tiddikjara, l-informazzjoni li jiġbru l-partijiet soċjali, dawk li jirrappreżentaw u r-realtajiet tat-tielet settur, il-mod ta’ kif wieħed iħares lejn ir-riċerka u l-università li wieħed jista’ jikteb politika pubblika iktar ġusta għaliex mibnija u magħmula għall-bżonnijiet varji li l-komunità u t-territorju jesprimu.) Waqt li tinsisti li min huwa fil-politika għandu r-responsabbiltà li jnaqqas, u mhux ikabbar, it-tensjonijiet soċjali u l-inġustizzji tagħhom. Tgħid hekk: “Per ridurre le diseguaglianze dobbiamo ridistribuire la ricchezza, il potere e il sapere.” (Biex innaqqsu l-inugwaljanza hemm bżonn illi nqassmu aħjar il-ġid, il-poter u l-għerf.)
Tiġdid
7. Għandha diversi punti oħra f’dan il-ktieb li mhuwiex verament faċli li taqra, u anzi f’mumenti, ikkumplikat. Biss għandha attenzjoni partikolari sija għall-parteċipazzjoni tal-ħaddiem u wara wkoll dwar l-isfida tal-immigranti irregolari. Fir-rigward tal-ewwel tiddikjara, f’linja li kienet punt ta’ diskussjoni u konverġenza snin ilu li, f’ħafna, intilfet. Iżda li hija tqajjem mill-ġdid b’attenzjoni meta tgħid hekk: “Altre strategie interessanti sono quelle che, investendo sul dialogo sociale, mirano ad aumentare la partecipazione strategica di lavoratrici e lavoratori alle scelte delle imprese e alla condivizione di obiettivi e risultati, migliorando la produttività.” (Strateġiji oħra interessanti huma dawk li jinvestu fid-djalogu soċjali, li jimmiraw biex iżidu l-parteċipazzjoni tal-ħaddiema fl-għażliet tal-kumpanniji, u fil-qbil tar-riżultati u l-miri li jassiguraw produttività aqwa.)
Immigrazzjoni
8. Tiddiskuti fil-fond u b’passjoni, speċjalment fuq l-isfruttament li jsir minn diversi ħaddiema ġejjin minn pajjiżi varji barra mill-Unjoni Ewropea, speċjalment fl-agrikoltura. Fil-bżonn li wieħed jgħin sabiex ikun hemm ekonomija aktar soda fil-pajjiżi tal-oriġini. Imma tirbaħ dan b’argument iktar fond meta tgħid hekk: “Insomma, per aiutarli anche ‘a casa loro’ c’è molto che in realtà dobbiamo fare a casa nostra. Servono politiche estere, migratorie, commerciali, fiscali, climatiche, e della cooperazione molto più coerenti, che smettono di alimentare il circolo vizioso delle diseguaglianze globali e riducano i divari, ritrovando relazioni basate sull’equità.” (Biex wieħed jgħinhom ‘f’darhom’ hemm ħafna li jista’ fir-realtà jsir f’darna. Hemm bżonn ta’ politika barranija, dik dwar l-immigrazzjoni, dik kummerċjali, fiskali, klimatika u ta’ koperazzjoni aktar koerenti; li jieqfu d-diviżjonijiet u li wieħed ifittex li jibni relazzjonijiet bażati fuq l-ekwità.)
Il-Futur
9. X’ser jiġri fl-Italja fis-snin li ġejjin, ma nafux. Imma huwa proċess li fih jidher li jekk iċ-ċentru lemin ma jiżbaljax u jibqa’ kompatt, ser jibqa’ fil-poter. Iktar u iktar kif sejrin b’Georgia Meloni, li qegħda tersaq aktar lejn pożizzjonijiet Demokristjani. F’dan, l-isfida fuq Elly Schlein hija ikbar. Biex tirbaħ elezzjoni ġenerali trid ferm iktar. Mhux biss koalizzjoni tax-xellug kollu, imma wkoll bidla fil-viżjoni tagħna aktar lejn iċ-ċentru. Trid iġġib il-partit kollu warajha, inkella aqwa, trid tifhem iktar li hi mhijiex parti mill-partit imma kollu kemm hu. Ir-riżultati reġjonali jistgħu jissudawha internament imma trid ferm iktar biex tmexxi partit, u wara, gvern. Dan kollu għad irridu naraw f’dak li x-xellug ser jirnexxilu jwettaq, jew le.
AWT0-GOWLS?
1. Wieħed jistaqsi minn barra, u f’dan jipprova jifhem dak li għaddej minn ġewwa. Iktar u iktar meta jkun hemm żewġ livelli. Dak li l-Gvern, fl-intenzjonijiet tiegħu jrid iwettaq b’ħidmietu u dak li l-messaġġi ta’ dawk il-passi jwasslu fil-pajjiż. Altru dak li trid twettaq, jew fid-dinja tal-lum, tidher li qed twettaq, u altru dak li l-bnedmin jifhmu li ser iġġib. Dan għax tista’ ġġib fuqek dawk l-effetti li m’intix tara fil-parti interna tal-poter tiegħek. Iktar u iktar meta tiġi perċepit li qiegħed tiġri u li sejjer f’direzzjoni li fiha tlift il-kontroll.
Moderazzjoni
2. Bħala gwida, f’diversi kotba nsibu miktub “In medio stat virtus”. F’dawk li jifhmu kemm wieħed irid ikun attent fil-passi politiċi li jaqbad. It-triq it-tajba fil-politika mhijiex fl-estremiżmi, u wisq inqas fil-ġiri bla bżonn. Meta pajjiż irid jitmexxa ’l quddiem fit-truf sħaħ tiegħu hemm linja moderata li għandha tinqabad. Il-pożizzjoni hija f’dan ċertament delikata, iktar u iktar fil-kumplessitajiet li jeżistu f’pajjiżna. M’aħniex f’pożizzjoni li nħarsu lejn sfida partikolari mingħajr ma nifhmu li qed immissu, direttament jew indirettament, ma’ diversi sfidi oħrajn. Forsi aktar f’dan, il-Gvern mhuwiex jifhem li hemm passi li jistgħu jsiru fil-bidu ta’ leġislatura, u oħrajn li le.
Ambjent
3. Forsi aktar, mhuwiex japprezza li hemm iktar persuni fil-pajjiż li huma favur il-protezzjoni tal-ambjent. Bnedmin li mhumiex favur l-iżvilupp tal-bini. Pożizzjoni li ma tistax tiġi njorata, imma li trid tiġi ndirizzata b’attenzjoni u b’kura kbira. Biss f’dan wieħed jifhem li fuq in-naħa l-oħra, illum, b’riżultat ta’ dak li seħħ wara l-kwistjoni taċ-ċittadinanza, il-pajjiż jinsab iktar jiddependi fuq din il-linja ekonomika. F’dan irid ikun aktar attent sabiex jimxi, mingħajr ma jiżbilanċja, fit-triq tan-nofs u mhux naħa kontra oħra. Iktar u iktar biex ma tinfetaħx l-opportunità għal dawk fl-intern tal-partit li jitkellmu qabel. Li f’dan ma tippermettix daqqiet ta’ stalletti li għaddewlek ġewwa fik. Daqqiet li jimmarkaw u jirreġistraw l-awto-gowls.
Id-direzzjoni
4. Diġà huwa ċar li l-Gvern qiegħed jibgħat il-messaġġ li qiegħed jiġri sabiex jipprova jlaħħaq, malajr malajr, xi passi li hu jaħseb li huma għalih determinanti. Diġà rajna kif, għall-ewwel darba, għażel li jżomm il-Parlament għaddej tul Lulju kollu u Awissu. Issa qiegħed jissejjaħ lura fit-tielet ġimgħa ta’ Settembru. Deċiżjoni li qisha qed tipprova tikxef jew li ġej appuntament elettorali bikri, inkella li trid timmarka kemm għandu xogħol b’lura. Inkella hemm l-għarfien evidenti li bidla fil-Partit Nazzjonalista ser ikollha l-effett tagħha. Hemm dik direttament elettorali mal-bnedmin u hemm dik fi ħdan il-Partit Laburista nnifsu. Bidla hija bidla, u għandha l-proċessi tagħha li wieħed irid jikkunsidra. Biss, indipendentement minn dan, meta ministri u deputati ma jkollhomx il-ħin neċessarju biex jiċċarġjaw il-batteriji, l-effetti ma jkunux ħlief dawk ta’ każijiet differenti ta’ awto-gowls.
Inwaqqfu
5. Diġà hawn il-“biżgħat” li huma assoċjati mal-atmosfera li tinbena madwar elezzjoni ġenerali. B’dak li qiegħed iwettaq, il-Gvern preżentement qiegħed jixħet iktar ġebel fuqu nnifsu u fl-istess proċess qed jiġbed l-ixkafef ukoll. Iċ-Ċivil qiegħed pass lura b’kawtela ikbar u b’attenzjoni. Waqfien ta’ ħatriet. Kuntratti li jinħarġu b’ordnijiet diretti, bi pressjoni biex jiġu ġġudikati malajr. Qisu fuq dawn il-gżejjer waslet l-aħħar tad-dinja. Sinjali, indikazzjonijiet li fit-tul huma ċertament kontro-produċenti. Dak li ma jsirx bil-ħsieb, bl-attenzjoni u bil-moderazzjoni ma jwassalx ħlief għal kumulu akbar ta’ awto-gowls, u dan minn dawk li diġà rajna.
Moderazzjoni
2. Bħala gwida, f’diversi kotba nsibu miktub “In medio stat virtus”. F’dawk li jifhmu kemm wieħed irid ikun attent fil-passi politiċi li jaqbad. It-triq it-tajba fil-politika mhijiex fl-estremiżmi, u wisq inqas fil-ġiri bla bżonn. Meta pajjiż irid jitmexxa ’l quddiem fit-truf sħaħ tiegħu hemm linja moderata li għandha tinqabad. Il-pożizzjoni hija f’dan ċertament delikata, iktar u iktar fil-kumplessitajiet li jeżistu f’pajjiżna. M’aħniex f’pożizzjoni li nħarsu lejn sfida partikolari mingħajr ma nifhmu li qed immissu, direttament jew indirettament, ma’ diversi sfidi oħrajn. Forsi aktar f’dan, il-Gvern mhuwiex jifhem li hemm passi li jistgħu jsiru fil-bidu ta’ leġislatura, u oħrajn li le.
Ambjent
3. Forsi aktar, mhuwiex japprezza li hemm iktar persuni fil-pajjiż li huma favur il-protezzjoni tal-ambjent. Bnedmin li mhumiex favur l-iżvilupp tal-bini. Pożizzjoni li ma tistax tiġi njorata, imma li trid tiġi ndirizzata b’attenzjoni u b’kura kbira. Biss f’dan wieħed jifhem li fuq in-naħa l-oħra, illum, b’riżultat ta’ dak li seħħ wara l-kwistjoni taċ-ċittadinanza, il-pajjiż jinsab iktar jiddependi fuq din il-linja ekonomika. F’dan irid ikun aktar attent sabiex jimxi, mingħajr ma jiżbilanċja, fit-triq tan-nofs u mhux naħa kontra oħra. Iktar u iktar biex ma tinfetaħx l-opportunità għal dawk fl-intern tal-partit li jitkellmu qabel. Li f’dan ma tippermettix daqqiet ta’ stalletti li għaddewlek ġewwa fik. Daqqiet li jimmarkaw u jirreġistraw l-awto-gowls.
Id-direzzjoni
4. Diġà huwa ċar li l-Gvern qiegħed jibgħat il-messaġġ li qiegħed jiġri sabiex jipprova jlaħħaq, malajr malajr, xi passi li hu jaħseb li huma għalih determinanti. Diġà rajna kif, għall-ewwel darba, għażel li jżomm il-Parlament għaddej tul Lulju kollu u Awissu. Issa qiegħed jissejjaħ lura fit-tielet ġimgħa ta’ Settembru. Deċiżjoni li qisha qed tipprova tikxef jew li ġej appuntament elettorali bikri, inkella li trid timmarka kemm għandu xogħol b’lura. Inkella hemm l-għarfien evidenti li bidla fil-Partit Nazzjonalista ser ikollha l-effett tagħha. Hemm dik direttament elettorali mal-bnedmin u hemm dik fi ħdan il-Partit Laburista nnifsu. Bidla hija bidla, u għandha l-proċessi tagħha li wieħed irid jikkunsidra. Biss, indipendentement minn dan, meta ministri u deputati ma jkollhomx il-ħin neċessarju biex jiċċarġjaw il-batteriji, l-effetti ma jkunux ħlief dawk ta’ każijiet differenti ta’ awto-gowls.
Inwaqqfu
5. Diġà hawn il-“biżgħat” li huma assoċjati mal-atmosfera li tinbena madwar elezzjoni ġenerali. B’dak li qiegħed iwettaq, il-Gvern preżentement qiegħed jixħet iktar ġebel fuqu nnifsu u fl-istess proċess qed jiġbed l-ixkafef ukoll. Iċ-Ċivil qiegħed pass lura b’kawtela ikbar u b’attenzjoni. Waqfien ta’ ħatriet. Kuntratti li jinħarġu b’ordnijiet diretti, bi pressjoni biex jiġu ġġudikati malajr. Qisu fuq dawn il-gżejjer waslet l-aħħar tad-dinja. Sinjali, indikazzjonijiet li fit-tul huma ċertament kontro-produċenti. Dak li ma jsirx bil-ħsieb, bl-attenzjoni u bil-moderazzjoni ma jwassalx ħlief għal kumulu akbar ta’ awto-gowls, u dan minn dawk li diġà rajna.
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29857. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsijiet parlamentari 29600 u 29751 u jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar ta’ Ġunju 2025 u kemm minnhom ġew deċiżi?
15/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li l-informazzjoni għadha qed tinġabar.
Seduta 373
04/08/2025
COMMUNITY SERVICE ORDERS, PROBATION, U SENTENZI SOSPIŻI - SENTENZI
29856. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsijiet parlamentari 29610 u 29749 u jgħid kemm kien hemm sentenzi fejn il-piena inflitta kienet dik ta’ Community Service Orders, Probation, u sentenzi sospiżi matul is-sena 2024?
15/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Filwaqt illi nirreferi
lill-Onor. Interpellant għall-mistoqsija parlamentari 23381 fir-rigward ta’
Community Service Orders u Probation kif ukoll għall-mistoqsija parlamentari
23382 fir-rigward ta’ sentenzi sospiżi, ninfurmah bis-segwenti:-
Bejn
l-1 ta’ Diċembru u t-31 ta’ Diċembru, 2024:-
|
|
Community Service |
Probation |
Sentenzi Sospiżi |
|
|
|
|
|
|
Qrati
ta’ Malta |
1 |
10 |
9 |
|
Qrati
ta’ Għawdex |
0 |
2 |
0 |
Bejn
l-1 ta’ Jannar 2025 u t-30 ta’ Ġunju, 2025:-
|
|
Community Service |
Probation |
Sentenzi Sospiżi |
|
|
|
|
|
|
Qrati
ta’ Malta |
17 |
138 |
242 |
|
Qrati
ta’ Għawdex |
0 |
7 |
10 |
Seduta 373
04/08/2025
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29855. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsijiet parlamentari 29609 u 29748 u jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar tas-sena 2024 u kemm minnhom ġew deċiżi?
15/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li l-informazzjoni għadha qed tinġabar.
Seduta 373
04/08/2025
MINISTERU GĦALL-ĠUSTIZZJA U R-RIFORMA TAS-SETTUR TAL-KOSTRUZZJONI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29786. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Nirreferi lill-Onor.
Interpellant li sal-aħħar tas-sena 2025 ser jiġu trasposti s-segwenti
Direttivi:
•Direttiva
(UE) 2023/2123 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-4 t’ Ottubru 2023 li
temenda d-Deċiżjoni tal-Kunsill 2005/671/ĠAI fir-rigward tal-allinjament tagħha
mar-regoli tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tad-data personali; u
•Direttiva
(UE) 2023/2668 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Novembru 2023 li
temenda d-Direttiva 2009/148/KE dwar il-protezzjoni tal-ħaddiema mir-riskji
konnessi mal-espożizzjoni għall-asbestos fuq ix-xogħol.
Seduta 373
04/08/2025
MINISTERU GĦALL-INTERN, IS-SIGURTÀ U X-XOGĦOL - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29785. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Infurmat li s’issa l-Ministeru
m’għandu l-ebda Direttiva bi skadenza għat-traspożizzjoni li taħbat fit-tieni
nofs tal-2025.
Seduta 373
MINISTERU GĦALL-FINANZI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29784. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Finanzi: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. CLYDE CARUANA: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li dawk id-Direttivi li jaqgħu taħt il-Ministru għall-Finanzi huma
s-segwenti:
|
Direttiva |
Skadenza |
|
Direttiva
(UE) 2023/2864 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-13 ta’ Diċembru 2023
li temenda ċerti Direttivi fir-rigward tal-istabbiliment u l-funzjonament
tal-punt ta’ aċċess uniku Ewropew (Artiklu 3) |
10/07/2025 |
|
Direttiva
(UE) 2024/1640 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-31 ta’ Mejju 2024 dwar
il-mekkaniżmi li għandhom jiġu stabbiliti mill-Istati Membri
għall-prevenzjoni tal-użu tas-sistema finanzjarja għall-finijiet tal-ħasil
tal-flus jew il-finanzjament tat-terroriżmu, li temenda d-Direttiva (UE)
2019/1937, u li temenda u tħassar id-Direttiva (UE) 2015/849 (Artiklu 74) |
10/07/2025
|
|
Direttiva
(UE) 2024/790 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-28 ta’ Frar 2024 li
temenda d-Direttiva 2014/65/UE dwar is-swieq fl-istrumenti finanzjarji |
29/09/2025 |
|
Direttiva
(UE) 2023/2225 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-18 ta’ Ottubru 2023
dwar ftehimiet ta’ kreditu għall-konsumatur u li tħassar id-Direttiva
2008/48/KE |
20/11/2025 (responsabbiltà
konġunta ma’ OPM-ES) |
|
Direttiva
(UE) 2023/2673 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Novembru 2023
li temenda d-Direttiva 2011/83/UE fir-rigward tal-kuntratti ta’ servizzi
finanzjarji konklużi mill-bogħod u li tħassar id-Direttiva 2002/65/KE |
19/12/2025 |
|
Direttiva
tal-Kunsill (UE) 2023/2226 tas-17 ta’ Ottubru 2023 li temenda d-Direttiva
2011/16/UE dwar il-kooperazzjoni amministrattiva fil-qasam tat-tassazzjoni |
31/12/2025 |
|
Direttiva
tal-Kunsill (UE) 2024/1265 tad-29 ta’ April 2024 li temenda d-Direttiva
2011/85/UE dwar ir-rekwiżiti għal oqfsa baġitarji tal-Istati Membri |
31/12/2025 |
|
Direttiva
(UE) 2025/794 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-14 ta’ April 2025 li
temenda d-Direttivi (UE) 2022/2464 u (UE) 2024/1760 fir-rigward tad-dati minn
meta l-Istati Membri għandhom japplikaw ċerti rekwiżiti ta’ rapportar
korporattiv dwar is-sostenibbiltà u ta’ diliġenza dovuta tas-sostenibbiltà
korporattiva |
31/12/2025 |
|
Direttiva
tal-Kunsill (UE) 2025/872 tal-14 ta’ April 2025 li temenda d-Direttiva
2011/16/UE dwar il-kooperazzjoni amministrattiva fil-qasam tat-tassazzjoni |
31/12/2025 |
Id-Direttiva
(UE) 2024/1640 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-31 ta’ Mejju 2024 dwar
il-mekkaniżmi li għandhom jiġu stabbiliti mill-Istati Membri għall-prevenzjoni
tal-użu tas-sistema finanzjarja għall-finijiet tal-ħasil tal-flus jew
il-finanzjament tat-terroriżmu, li temenda d-Direttiva (UE) 2019/1937, u li
temenda u tħassar id-Direttiva (UE) 2015/849 ġiet trasposta. Id-Direttivi l-oħra għadhom ma ġewx trasposti
fil-liġi nazzjonali u għalhekk għadhom pendenti.
Seduta 373
04/08/2025
MINISTERU GĦALL-KULTURA, L-ARTIJIET U L-GVERN LOKALI -DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29777. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. OWEN
BONNICI: Ninforma l-Onor. Interpellant li l-Ministeru m’għandu
l-ebda Direttiva Ewropea li hi mistennija tiġi implimentata minnu matul
it-tieni nofs tal-2025 u għalhekk m’għandu l-ebda Direttiva li għadha pendenti.
Seduta 371
29/07/2025
MINISTERU GĦALL-AMBJENT, L-ENERĠIJA U L-INDAFA PUBBLIKA - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29776. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Indafa Pubblika: Tista’ l-Ministru tgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tagħha matul it-tieni nofs tal-2025? Tista’ tgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. MIRIAM
DALLI: Ninforma lill-Onor. Interpellant li d-Direttivi li
jaqgħu taħt il-Ministeru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Indafa Pubblika u li
d-data ta’ skadenza għat-traspożizzjoni tagħhom taħbat fl-aħħar sitt xhur
tas-sena 2025 huma s-segwenti:
• Direttiva (UE) 2024/884
tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-13 ta’ Marzu 2024 li temenda
d-Direttiva 2012/19/UE dwar skart ta’ tagħmir elettriku u elettroniku (WEEE) -
Skadenza 9 t’Ottubru 2025.
• Direttiva (UE) 2023/1791
tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-13 ta’ Settembru 2023 dwar l-effiċjenza
enerġetika u li temenda r-Regolament (UE) 2023/955 (riformulazzjoni) - Skadenza
11 t’Ottubru 2025.
• Direttiva Delegata tal-Kummissjoni
(UE) 2024/1405 tal-14 ta’ Marzu 2024 li temenda l-Anness IX tad-Direttiva (UE)
2018/2001 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward taż-żieda ta’ materja
prima għall-produzzjoni tal-bijofjuwils u tal-bijogass - Skadenza 14 ta’
Settembru 2025.
Dawn id-Direttivi
għadhom ma ġewx trasposti fil-liġi nazzjonali u għalhekk għadhom kollha
pendenti.
Seduta 371
29/07/2025
MINISTERU GĦAT-TRASPORT, L-INFRASTRUTTURA U X-XOGĦLIJIET PUBBLIĊI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29775. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u x-Xogħlijiet Pubbliċi: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. CHRIS
BONETT: Ninforma lill-Onor. Interpellant li dawk id-Direttivi
li d-data ta’ skadenza għat-traspożizzjoni tagħha taħbat fit-tieni nofs
tas-sena 2025 huma s-segwenti:
|
Direttiva |
Skadenza |
|
Direttiva Delegata
tal-Kummissjoni (UE) 2025/811 tad-19 ta’ Frar 2025 li temenda l-Anness I
tad-Direttiva 2002/59/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward
tal-informazzjoni li għandha tiġi nnotifikata lis-sistemi tar-rappurtaġġ
tal-vapuri |
19/11/2025 |
|
Direttiva (UE)
2023/2661 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Novembru 2023 li
temenda d-Direttiva 2010/40/UE dwar il-qafas għall-varar ta’ Sistemi ta’
Trasport Intelliġenti fil-qasam tat-trasport bit-triq u
għall-interkonnessjonijiet ma’ modi oħrajn ta’ trasport |
21/12/2025 |
It-traspożizzjoni ta’ dawn id-Direttivi għadha għaddejja.
Seduta 371
29/07/2025
MINISTERU GĦALL-AGRIKOLTURA, IS-SAJD U D-DRITTIJIET TAL-ANNIMALI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29774. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Agrikoltura, is-Sajd u d-Drittijiet tal-Annimali: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. ANTON
REFALO: Ninforma lill-Onorevoli
Interpellant li dawk id-Direttivi li d-data ta’ skadenza għat-traspożizzjoni
tagħha taħbat fit-tieni nofs tas-sena 2025 huma s-segwenti:
|
Titolu
tad-direttiva tal-UE |
Data sa meta
trid tingħalaq it-traspożizzjoni fil-liġi nazzjonali |
|
Direttiva ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2025/145 tad-29 ta’
Jannar 2025 li temenda d-Direttiva 2014/98/UE fir-rigward tal-pesti regolati
tal-Unjoni mhux ta’ kwarantina, il-virus tar-ringspot tat-tabakk,
il-virus tar-ringspot tat-tadam, il-Pucciniastrum minimum
(Schweinitz) Arthur u l-Aġent tal-mużajk tat-tin u li tikkoreġi dik
id-Direttiva ta’ Implimentazzjoni fir-rigward ta’ miżuri li jikkonċernaw il-Candidatus
Phytoplasma prunorum Seemüller Schneider |
31 ta’ Lulju 2025 |
|
Direttiva Delegata tal-Kummissjoni (UE) 2024/1262 tat-13 ta’ Marzu 2024
li temenda d-Direttiva 2010/63/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill
fir-rigward tar-rekwiżiti għall-istabbilimenti u għall-kura u ż-żamma
tal-annimali, u fir-rigward tal-metodi tal-qtil tal-annimali |
4 ta’ Diċembru 2025 |
|
Direttiva (UE) 2024/1438 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-14 ta’
Mejju 2024 li temenda d-Direttivi tal-Kunsill 2001/110/KE li tirrigwarda
l-għasel, 2001/112/KE li tirrigwarda l-meraq tal-frott u ċerti prodotti
simili maħsuba għall-konsum uman, 2001/113/KE li għandha x’taqsam mal-ġamm
tal-frott, il-ġelatini u l-marmellati u mal-purejiet tal-qastan mogħtija
l-ħlewwa maħsuba għal konsum mill-bniedem, u 2001/114/KE rigward ċertu ħalib ippreservat
diżidratat in parti jew kollu għall-konsum tal-bniedem |
14 ta’ Diċembru 2025 |
|
Direttiva ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2025/1079 tat-2 ta’
Ġunju 2025 li temenda d-Direttivi 2003/90/KE u 2003/91/KE fir-rigward
tal-protokolli għall-eżami ta’ ċerti varjetajiet ta’ speċijiet tal-pjanti
agrikoli u ta’ speċijiet tal-ħxejjex |
31 ta’ Diċembru 2025 |
Seduta 371
29/07/2025
MINISTERU GĦALL-ĠUSTIZZJA U R-RIFORMA TAS-SETTUR TAL-KOSTRUZZJONI - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29773. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN
ATTARD: Ninforma lill-Onor. Interpellant li sa issa, fit-tieni
nofs tal-2025 attendejt laqgħa tal-Kunsill tal-Ewropa ġewwa Strasburgu. Hemm
ukoll skedati żewġ Justice and Home Affairs Councils ġewwa l-Lussemburgu u
Brussell, kif ukoll laqgħa fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa ġewwa Strasburgu.
Seduta 371
29/07/2025
MINISTERU GĦALL-INTERN, IS-SIGURTÀ U X-XOGĦOL - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29772. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. BYRON
CAMILLERI: Ninforma lill-Onor. Interpellant li attendejt
għal-laqgħat li ġejjin fi ħdan l-Unjoni Ewropea matul l-2025:
· Kunsill Informali tal-Ġustizzja u
l-Intern (ĠAI) – Jannar 2025 (Varsavja)
· Kunsill tal-Ġustizzja u l-Intern
(ĠAI) – Marzu 2025 (Brussell)
· Kunsill tad-Difiża – Mejju 2025
(Brussell)
· Kunsill tal-Ġustizzja u l-Intern
(ĠAI) – Ġunju 2025 (Lussemburgu)
Huwa mistenni li
nattendi l-laqgħat li ġejjin matul it-tieni nofs tal-2025:
· Kunsill tad-Difiża – 6 ta' Ottubru
2025 (Lussemburgu)
· Kunsill tad-Difiża – 28 ta'
Novembru 2025 (Brussell)
· Kunsill tal-Ġustizzja u l-Intern
(ĠAI) – 8/9 ta' Diċembru 2025 (Brussell)
Seduta 371
29/07/2025
5.8.25
KATINA TA' GARANZIJI
1. F’din il-ġimgħa, dawk li jirrispettaw il-lezzjonijiet tal-istorja, jafu. Anzi aħjar, jiftakru li tmenin sena ilu żewġt’ibliet mimlija bnedmin tħassru minn fuq wiċċ l-art. Hiroshima l-ewwel, fis-6 t’Awissu 1945, u ftit jiem wara Nagasaki, fid-9 t’Awissu, inxeħtu fuqhom bombi nukleari. Dan qatt ma kien seħħ qabel u l-effett kien wieħed devastanti aktar milli setgħu jbassru. Mietu diversi fil-jiem ta’ meta ntefgħu l-bombi u diversi oħra fis-snin ta’ wara, kawża tal-feriti li sofrew. Hemm kotba sħaħ li ddeskrivew dak li sar, kif u għala, u wara tant snin jibqa’ dejjem id-dibattitu dwar jekk dan kienx ġustifikat jew le. Jekk kienx hemm alternattiva li biha l-Ġappun seta’ fehem u ċeda. Il-fatti jibqgħu li dan ma ġarax.
Kommemorazzjoni
2. Kull gwerra għandha l-istorja tagħha. Minn kull waħda, il-bniedem ma marx ’il quddiem, kif uħud ipprospettaw. Dan fil-ħsieb li biex tibni l-ġdid trid teqred kull ma kien hemm qabel. Anzi, għal dawk li żbaljatament isostnu l-kontra, li jekk triq tibni trid teqred. Il-politiċi li ħadu dik id-deċiżjoni, flimkien mad-diversi persuni fil-forzi armati alleati u Ġappuniżi, illum m’għadhomx magħna. Nafu biss mid-dokumentazzjoni li sa issa hija pubblika x’wassal u x’kunsiderazzjonijiet ittieħdu. Għala, u x’biżgħat quddiem poplu daqshekk b’saħħtu u determinat bħal ma kien u huwa dak Ġappuniż. Nafu li l-fatti jitkellmu waħedhom. L-użu ta’ bombi nukleari jfarrku d-dinjiet u jeliminaw b’effetti li bihom tmiem id-dinja ma jkunx wisq ’il bgħid.
Infakkru
3. Diversi politiċi, akkademiċi, bnedmin varji, tul dawn is-snin ħadu ħsieb jieqfu u jfakkru. Biex fl-istess ħin isir dejjem iktar l-appell sabiex il-bniedem jiftakar kemm il-gwerra hija strument inutili. Ftit ’il bgħid minn fejn ngħix jien hemm ċimiterju, ’l hekk imsejjaħ ‘Kalkara Naval Cemetery’, li huwa kkurat u ffrekwentat. Fih hemm midfuna bnedmin li kienu ġejjin minn stati varji, inklużi dawk Ġappuniżi. Waqt li timxi minn bejn l-oqbra tagħraf kemm persuni tilfu ħajjithom. Tmiss ma’ dawk li ta’ età bikrija ġew nieqsa, u mingħajr ma trid jaqa’ fuqek id-dell ta’ dieqa kbira. Tilfu ħajjithom fl-aħjar tagħhom. Passi li tulhom niftakar f’kitbet Giulio Andreotti, meta qal: “Ai politici, rispetto ai loro predecessori, si addice – e non dovrebbe mai dimenticarlo – quel saggio richiamo che si legge nelle tombe comuni di tanti cimiteri: ‘Quel che voi siete noi fummo, quel che voi sarete noi siamo.’” (Lill-politiċi, fil-konfront ta’ dawk li ġew qabilhom għandu jingħadilhom – u ma għandu qatt jintesa – dak l-għerf li jfakkarna miktub fuq l-oqbra ta’ tant ċimiterji: ‘Dak li intom illum konna aħna, dak li se ssiru, aħna diġà.’)
Mument partikolari
4. Dan aktar f’dan il-perjodu fl-eżistenza tagħna meta għaddejjin gwerer kiefra. Dawk li qed iħallu diversi mejta, fi proċess li m’għandux xi forma ta’ ġustifikazzjoni. Li telimina bnedmin oħra huwa inaċċettabbli, iktar u iktar meta l-partijiet jistgħu jersqu madwar mejda u jsolvu. Meta huwa possibbli li flok tibqa’ għaddej bl-operazzjonijiet militari, li jitolbu aktar minnhom infushom stess, li wieħed jieqaf. F’dawn il-jiem spiċċajt il-ktieb ta’ Norberto Bobbio (1904-2004) bit-titlu De Senectute (1996). Filosfu, ġurista, akkademiku, politiku li kiteb u għallem fis-snin. Bniedem li kitbietu fihom x’taħseb u tirrifletti, u li ġejt influwenzat nirrispetta. Avolja nammetti li mpressjonajt ruħi aktar tul il-ktieb bil-pessimiżmu li kellu, fejn it-tama għalih ma tidħolx. Minkejja dan, wieħed irid jagħraf li ħajtu kienet iddedikata lejn tlett passi: it-tisħiħ tad-demokrazija, id-drittijiet fundamentali tal-bniedem u l-paċi. Dan fl-għarfien sħiħ rikonoxxut tiegħu li waħda timxi mal-oħra. Katina ta’ garanziji għall-eżistenza umana.
Dak li ninsabu
5. Illum, messaġġ ta’ ħsieb u djalogu huwa neċessarju. Iktar u iktar quddiem il-fatt li t-tentazzjonijiet umani li jużaw arma nukleari sabiex, skont huma, jsolvu kunflitt jew jeliminaw avversarju, hemm jibqgħu. Iktar u iktar meta dawn ikunu ilhom għaddejjin jieklu lil xulxin u l-abbiltà li jiffurmaw opinjoni ċara tintilef. Is-sitwazzjoni diġà hija eskalata sew. Biss, kif naraw, jibqa’ jonqos livelli oħra ogħla. Dawk li għandhom ir-responsabbiltà politika fid-dinja tal-lum u li ġew eletti, b’xi mod, miċ-ċittadini tagħhom iridu jagħrfu iktar dak li seħħ tmenin sena ilu. Jagħrfu li aħjar pass lura. Aħjar forsi wkoll bil-preżenza tagħhom f’Hiroshima u Nagasaki, fejn jagħrfu l-inġustizzja li qed iwettqu llum u dak li jistgħu jwettqu aktar għada pitgħada. Dik li anki l-ideat differenti ta’ Bobbio jsejħu għalih.
Introduzzjoni
6. Il-ktieb jiftaħ b’kitbiet ġurista ieħor daqstant magħruf: Gustavo Zagrebelsky (1943). F’mument jikteb hekk, huwa u jirrifletti fuq il-mewt: “Lo scandalo non è la morte, ma la morte prima del tempo, quella che chiamiamo prematura e contro natura; la morte che tronca, non quella che conclude; lo scandalo massimo è quando essa deve ascriversi all’opera o alla negligenza di esseri umani rispetto ad altri umani, deboli, poveri, sfruttati, derelitti; quando la morte da simbolo di fratellanza diventa simbolo di ingiustizia.” (L-iskandlu mhuwiex il-mewt infisha, imma l-mewt qabel żmienha, dik li nsejħu ‘prematura’ u kontra n-natura nfisha; il-mewt li taħsad, mhux dik li tikkonkludi; l-ikbar skandlu hu meta din isseħħ minħabba l-ħidma jew in-negliġenza ta’ bnedmin fil-konfront ta’ bnedmin oħra, dgħajfa, fqar, sfruttati, abbandunati; meta l-mewt, minn simbolu ta’ fratellanza ssir simbolu ta’ inġustizzja.) Tal-arroganza ta’ dawk li fil-poter tagħhom jiddikjaraw: “... tu non hai diritto di vivere ma, per qualche ragione che interessa me, devi morire.” (... m’għandekx dritt li tgħix, imma għal xi raġuni li tinteressa lili, inti għandek tmut.)
M’aħniex kapaċi?
7. Kliem u kuntest rilevanti ħafna llum. Id-dinja trid titkellem aktar u trid teżerċita aktar pressjoni politika bl-użu ta’ mezzi leġittimi sabiex tinqabad it-triq tal-paċi. Iktar u iktar fil-kuntest ċar ta’ ħidmet Papa Ljun XIV, li tul l-aħħar jiem rajnih u smajnih. Ġabar miljun żagħżugħ u żagħżugħa u l-messaġġ dirett kien favur il-paċi li għandna t-tama sħiħa li tista’ sseħħ. Meta wieħed jitlef triqtu lejn direzzjonijiet il-pessimiżmu, ikun ferm iktar diffiċli biex jibqa’ jinsisti li l-paċi hija possibbli. Huwa faċli li tneħħi minn fuq il-kuxjenza ta’ dawn il-bnedmin dan l-obbligu uman. Huwa faċli li tippermetti politika mingħajr morali, ’il-bgħid minn dik tal-kultura, fil-pessimiżmu li ma jsirux l-isforzi umani sabiex insalvaw dak li għandna.
Demokrazija
8. Għalkemm naċċetta u nibqa’ mpressjonat b’kemm bniedem bħal Bobbio, li kiteb tant favur il-paċi, kien tant nieqes mit-tama. Imma nifhem aktar dik il-pożizzjoni proprju fil-fatt li t-tama hija valur veru u proprju għax hija Nisranija. Imma xorta f’dan kollu nifhem aktar l-imħabba tiegħu għad-demokrazija. Huwa jgħid: “Io sono un democratico convinto, tanto da continuare a diferendere la democrazia, anche quando è inefficiente, corrotta, e rischia di precipitare nei due estremi della guerra di tutti contro tutti o dell’ordine imposto dall’alto.” (Jien demokratiku konvint, tant li nkompli niddefendi d-demokrazija, anki jekk hija ineffiċjenti, korrotta, u tirriskja li tinżel bejn żewġ estremi tal-gwerra ta’ kulħadd kontra kulħadd jew tal-ordni imposta minn fuq.) Il-gwerra li għaddejja, jekk ma tieqafx, lejn dan qed tipprova twassal. Tkun id-distruzzjoni umana u tad-demokrazija fil-katina ta’ garanziji għall-eżistenza umana. Proprju għalhekk li għandna niftakru f’dak li seħħ fil-Ġappun tmenin sena ilu u nieħdu lezzjoni.
Kommemorazzjoni
2. Kull gwerra għandha l-istorja tagħha. Minn kull waħda, il-bniedem ma marx ’il quddiem, kif uħud ipprospettaw. Dan fil-ħsieb li biex tibni l-ġdid trid teqred kull ma kien hemm qabel. Anzi, għal dawk li żbaljatament isostnu l-kontra, li jekk triq tibni trid teqred. Il-politiċi li ħadu dik id-deċiżjoni, flimkien mad-diversi persuni fil-forzi armati alleati u Ġappuniżi, illum m’għadhomx magħna. Nafu biss mid-dokumentazzjoni li sa issa hija pubblika x’wassal u x’kunsiderazzjonijiet ittieħdu. Għala, u x’biżgħat quddiem poplu daqshekk b’saħħtu u determinat bħal ma kien u huwa dak Ġappuniż. Nafu li l-fatti jitkellmu waħedhom. L-użu ta’ bombi nukleari jfarrku d-dinjiet u jeliminaw b’effetti li bihom tmiem id-dinja ma jkunx wisq ’il bgħid.
Infakkru
3. Diversi politiċi, akkademiċi, bnedmin varji, tul dawn is-snin ħadu ħsieb jieqfu u jfakkru. Biex fl-istess ħin isir dejjem iktar l-appell sabiex il-bniedem jiftakar kemm il-gwerra hija strument inutili. Ftit ’il bgħid minn fejn ngħix jien hemm ċimiterju, ’l hekk imsejjaħ ‘Kalkara Naval Cemetery’, li huwa kkurat u ffrekwentat. Fih hemm midfuna bnedmin li kienu ġejjin minn stati varji, inklużi dawk Ġappuniżi. Waqt li timxi minn bejn l-oqbra tagħraf kemm persuni tilfu ħajjithom. Tmiss ma’ dawk li ta’ età bikrija ġew nieqsa, u mingħajr ma trid jaqa’ fuqek id-dell ta’ dieqa kbira. Tilfu ħajjithom fl-aħjar tagħhom. Passi li tulhom niftakar f’kitbet Giulio Andreotti, meta qal: “Ai politici, rispetto ai loro predecessori, si addice – e non dovrebbe mai dimenticarlo – quel saggio richiamo che si legge nelle tombe comuni di tanti cimiteri: ‘Quel che voi siete noi fummo, quel che voi sarete noi siamo.’” (Lill-politiċi, fil-konfront ta’ dawk li ġew qabilhom għandu jingħadilhom – u ma għandu qatt jintesa – dak l-għerf li jfakkarna miktub fuq l-oqbra ta’ tant ċimiterji: ‘Dak li intom illum konna aħna, dak li se ssiru, aħna diġà.’)
Mument partikolari
4. Dan aktar f’dan il-perjodu fl-eżistenza tagħna meta għaddejjin gwerer kiefra. Dawk li qed iħallu diversi mejta, fi proċess li m’għandux xi forma ta’ ġustifikazzjoni. Li telimina bnedmin oħra huwa inaċċettabbli, iktar u iktar meta l-partijiet jistgħu jersqu madwar mejda u jsolvu. Meta huwa possibbli li flok tibqa’ għaddej bl-operazzjonijiet militari, li jitolbu aktar minnhom infushom stess, li wieħed jieqaf. F’dawn il-jiem spiċċajt il-ktieb ta’ Norberto Bobbio (1904-2004) bit-titlu De Senectute (1996). Filosfu, ġurista, akkademiku, politiku li kiteb u għallem fis-snin. Bniedem li kitbietu fihom x’taħseb u tirrifletti, u li ġejt influwenzat nirrispetta. Avolja nammetti li mpressjonajt ruħi aktar tul il-ktieb bil-pessimiżmu li kellu, fejn it-tama għalih ma tidħolx. Minkejja dan, wieħed irid jagħraf li ħajtu kienet iddedikata lejn tlett passi: it-tisħiħ tad-demokrazija, id-drittijiet fundamentali tal-bniedem u l-paċi. Dan fl-għarfien sħiħ rikonoxxut tiegħu li waħda timxi mal-oħra. Katina ta’ garanziji għall-eżistenza umana.
Dak li ninsabu
5. Illum, messaġġ ta’ ħsieb u djalogu huwa neċessarju. Iktar u iktar quddiem il-fatt li t-tentazzjonijiet umani li jużaw arma nukleari sabiex, skont huma, jsolvu kunflitt jew jeliminaw avversarju, hemm jibqgħu. Iktar u iktar meta dawn ikunu ilhom għaddejjin jieklu lil xulxin u l-abbiltà li jiffurmaw opinjoni ċara tintilef. Is-sitwazzjoni diġà hija eskalata sew. Biss, kif naraw, jibqa’ jonqos livelli oħra ogħla. Dawk li għandhom ir-responsabbiltà politika fid-dinja tal-lum u li ġew eletti, b’xi mod, miċ-ċittadini tagħhom iridu jagħrfu iktar dak li seħħ tmenin sena ilu. Jagħrfu li aħjar pass lura. Aħjar forsi wkoll bil-preżenza tagħhom f’Hiroshima u Nagasaki, fejn jagħrfu l-inġustizzja li qed iwettqu llum u dak li jistgħu jwettqu aktar għada pitgħada. Dik li anki l-ideat differenti ta’ Bobbio jsejħu għalih.
Introduzzjoni
6. Il-ktieb jiftaħ b’kitbiet ġurista ieħor daqstant magħruf: Gustavo Zagrebelsky (1943). F’mument jikteb hekk, huwa u jirrifletti fuq il-mewt: “Lo scandalo non è la morte, ma la morte prima del tempo, quella che chiamiamo prematura e contro natura; la morte che tronca, non quella che conclude; lo scandalo massimo è quando essa deve ascriversi all’opera o alla negligenza di esseri umani rispetto ad altri umani, deboli, poveri, sfruttati, derelitti; quando la morte da simbolo di fratellanza diventa simbolo di ingiustizia.” (L-iskandlu mhuwiex il-mewt infisha, imma l-mewt qabel żmienha, dik li nsejħu ‘prematura’ u kontra n-natura nfisha; il-mewt li taħsad, mhux dik li tikkonkludi; l-ikbar skandlu hu meta din isseħħ minħabba l-ħidma jew in-negliġenza ta’ bnedmin fil-konfront ta’ bnedmin oħra, dgħajfa, fqar, sfruttati, abbandunati; meta l-mewt, minn simbolu ta’ fratellanza ssir simbolu ta’ inġustizzja.) Tal-arroganza ta’ dawk li fil-poter tagħhom jiddikjaraw: “... tu non hai diritto di vivere ma, per qualche ragione che interessa me, devi morire.” (... m’għandekx dritt li tgħix, imma għal xi raġuni li tinteressa lili, inti għandek tmut.)
M’aħniex kapaċi?
7. Kliem u kuntest rilevanti ħafna llum. Id-dinja trid titkellem aktar u trid teżerċita aktar pressjoni politika bl-użu ta’ mezzi leġittimi sabiex tinqabad it-triq tal-paċi. Iktar u iktar fil-kuntest ċar ta’ ħidmet Papa Ljun XIV, li tul l-aħħar jiem rajnih u smajnih. Ġabar miljun żagħżugħ u żagħżugħa u l-messaġġ dirett kien favur il-paċi li għandna t-tama sħiħa li tista’ sseħħ. Meta wieħed jitlef triqtu lejn direzzjonijiet il-pessimiżmu, ikun ferm iktar diffiċli biex jibqa’ jinsisti li l-paċi hija possibbli. Huwa faċli li tneħħi minn fuq il-kuxjenza ta’ dawn il-bnedmin dan l-obbligu uman. Huwa faċli li tippermetti politika mingħajr morali, ’il-bgħid minn dik tal-kultura, fil-pessimiżmu li ma jsirux l-isforzi umani sabiex insalvaw dak li għandna.
Demokrazija
8. Għalkemm naċċetta u nibqa’ mpressjonat b’kemm bniedem bħal Bobbio, li kiteb tant favur il-paċi, kien tant nieqes mit-tama. Imma nifhem aktar dik il-pożizzjoni proprju fil-fatt li t-tama hija valur veru u proprju għax hija Nisranija. Imma xorta f’dan kollu nifhem aktar l-imħabba tiegħu għad-demokrazija. Huwa jgħid: “Io sono un democratico convinto, tanto da continuare a diferendere la democrazia, anche quando è inefficiente, corrotta, e rischia di precipitare nei due estremi della guerra di tutti contro tutti o dell’ordine imposto dall’alto.” (Jien demokratiku konvint, tant li nkompli niddefendi d-demokrazija, anki jekk hija ineffiċjenti, korrotta, u tirriskja li tinżel bejn żewġ estremi tal-gwerra ta’ kulħadd kontra kulħadd jew tal-ordni imposta minn fuq.) Il-gwerra li għaddejja, jekk ma tieqafx, lejn dan qed tipprova twassal. Tkun id-distruzzjoni umana u tad-demokrazija fil-katina ta’ garanziji għall-eżistenza umana. Proprju għalhekk li għandna niftakru f’dak li seħħ fil-Ġappun tmenin sena ilu u nieħdu lezzjoni.
MINISTERU GĦALL-EKONOMIJA, L-INTRAPRIŻA U PROĠETTI STRATEĠIĊI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29783. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ekonomija, l-Intrapriża u Proġetti Strateġiċi: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. SILVIO SCHEMBRI: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li ninsab infurmat li s’issa l-Ministeru għall-Ekonomija, l-Intrapriża
u Proġetti Strateġiċi m’għandu l-ebda Direttiva bi skadenza għat-traspożizzjoni
li taħbat matul it-tieni nofs tas-sena 2025 u għalhekk m’għandu l-ebda
Direttiva li għadha pendenti.
Seduta 372
30/07/2025
MINISTERU GĦALL-EDUKAZZJONI, L-ISPORT, IŻ-ŻGĦAŻAGĦ, IR-RIĊERKA U L-INNOVAZZJONI - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29782. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. CLIFTON GRIMA: Ninforma
lill-Onor. Interpellant li s’issa l-Ministeru m’għandu l-ebda Direttiva bi
skadenza għat-traspożizzjoni li taħbat fit-tieni sitt xhur tal-2025.
Seduta 372
30/07/2025
MINISTERU GĦAL GĦAWDEX U L-IPPJANAR - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29781. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għal Għawdex u l-Ippjanar: Jista’ l-Ministru jgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tiegħu matul it-tieni nofs tal-2025? Jista’ jgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. CLINT CAMILLERI: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li s'issa l-Ministeru għal Għawdex u l-Ippjanar m’għandu l-ebda
direttivi tal-Unjoni Ewropea, li ġew jew mistennija, jiġu trasposti matul
it-tieni nofs tal-2025. Għaldaqstant, il-Ministeru ma għandu l-ebda direttiva
li għadha pendenti.
Seduta 372
30/07/2025
MINISTERU GĦALL-INKLUŻJONI U L-VOLONTARJAT - DIRETTIVI TAL-UNJONI EWROPEA
29780. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Inklużjoni u l-Volontarjat: Tista’ l-Ministru tgħid x’direttivi tal-Unjoni Ewropea ġew jew huma mistennija jiġu implimentati mill-Ministeru tagħha matul it-tieni nofs tal-2025? Tista’ tgħid ukoll liema għadhom pendenti sal-ġurnata li fiha tiġi mwieġba din il-mistoqsija parlamentari?
10/07/2025
ONOR. JULIA FARRUGIA: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li l-Ministeru għall-Inklużjoni u l-Volontarjat m’għandu l-ebda
direttiva bi skadenza għat-traspożizzjoni matul it-tieni nofs tas-sena 2025 u
għalhekk m’għandu l-ebda direttiva li għadha pendenti.
Seduta 372
30/07/2025
Subscribe to:
Posts (Atom)