Jiem importanti fil-ħajja ta’ Alessandru*

1.       Għandi rabta mal-letteratura Russa, li ma jiddispjaċini xejn minnha.  Il-kittieba li qrajt u rajt sibthom, ħafna drabi, ta’ kwalità differenti.  Mhux bħall-oħrajn għax jirnexxilhom jispjegaw aħjar il-kondizzjoni umana.  Il-bniedem fil-kumplessità sħiħa tiegħu joħroġ aktar sħiħ.  Mhux biss, imma ħassejt li nista’ nifhem aħjar dak li jiġi rappreżentat fil-qalba tas-sustanza ta’ l-affarijiet.  Anzi, t-tradizzjoni Russa toħroġ aqwa meta rnexxieli naqraha fit-traduzzjonijiet tal-lingwa Taljana.

2.       Biss id-dinja hija debitriċi lejn dik l-art tad-diversi ġenji li sabu ruħhom attivi fl-arti.  Hemm però destin iebes li qabad ħafna minnhom li sabu ruħhom eżiljati għal pajjiżi oħra.  L-eventi Russi ma kienux salutari u indikattivi għal pedamenti veri tal-ħajja.  L-mewġa li nħakmet minnha bir-Rivoluzzjoni Sovjetika qalbet ta’ taħt fuq dak kollu li kien hemm qabel.  Kitbet Karl Marx u sussegwentement Lenin qabbdu nar ta’ ħsibijiet li qasmu u farrku dak li kien hemm.  L-eventi li nġabru f’dik ir-rivoluzzjoni, hija wkoll kaġun ta’ mwiet u tixrid tad-demm, wasslu lejn ambjent soċjali fejn il-kultura ġiet maħnuqa.

3.       Igor Stravinsky li hu iben din l-art għadda minn dan it-trattament stramb f’qalbu u f’moħħu.  Telaq minn pajjiżu proprju għax ma kienx iktar possibbli għalih li jgħix f’art li flok kompliet tħajru jikber u jiżviluppa t-talenti tiegħu, ħanqithomlu.  Il-komuniżmu sovjetiku kellu l-karatteristika distruttiva li joħnoq il-bniedem.  Ma jippermettilux ikun li jrid iżda jikkundizzjonah f’kull parti tiegħu nnifsu.  Is-sovjet kienu stabbilew li l-arti, mill-mużika sal-kitba, riedet tkun strument tar-rivoluzzjoni.  Mekkaniżmu sabiex flok jiġu espressi t-talent, il-kreattività, l-immaġinazzjoni, l-espressjoni sħiħa ta’ dak li hu uman fl-artist, fil-kittieb jew fil-mużiċist jispiċċaw bnedmin bla ħsieb, bla ras.  Stravinsky ma kienx waħdu.  Għaddew diversi oħra bħalu minn din l-esperjenza iebsa.  Però s-sabiħ tagħhom huwa li proprju f’din l-atmosfera anti-umana rribellaw.

4.       Telqu arthom u għamlu minn pajjiżi oħra postijiet ta’ rifuġju.  Il-ġimgħa li għaddiet sellimna lil Alessandru Solzhenitsyn.  Iben ieħor Russu.  Bniedem li ħalla warajh ġabra twila ta’ kitbiet li fihom irnexxilu jħalli prova ċara ħajja ta’ dak kollu li r-ripressjoni sovjetika kienet kapaċi twettaq.  Ir-rakkonti tiegħu, partikolarment “Jum fil-Ħajja ta’ Ivan Denisovich”, jew “Sala tal-Kanċer” jew l-“Arċipelagu Gulag” huma dokumenti li jimmortalizzaw kundanna.  Ta’ ġuvnott dawn niftakarni naqrahom u sa llum bqajt impressjonat bid-degrad komplet tal-bniedem.  Ta’ kif sistema politika ħakmet u ħaqret tant persuni.  Solzhenitsyn irnexxielu juri bil-pinna ċara u diretta l-ħajja għar-razza ta’ l-umani f’sistema totalitarja.  Id-deskrizzjonijiet dettaljati għadhom fija anke wara dawn is-snin.

5.       Niftakar li anke wara tant li erġajt ħassejt l-istess meta qrajt dak li ħalla Primo Levi fil-ktieb tiegħu “Se questo è un uomo”.  Ix-xeni tad-degrad uman huma identiċi, però d-deskrizzjoni titwieled minn viżjoni differenti.  Għax filwaqt li Levi huwa iktar analitiku, xjentifiku, partikolari u awtobijografiku, fil-kitba Russa hemm il-bniedem fl-aqwa tradizzjoni ta’ dak li hu huwa awtur.  Il-fatti, ċ-ċirkostanzi, il-kunflitti, t-tbatija, l-atroċità joħorġu fil-kuntest ta’ storja ħajja.  Sitwazzjoni li tiżviluppa fl-“istorja” li kull Russu u kull bniedem ta’ rieda tajba jista’ jidħol u jimmedeżima ruħu fiha.

6.       Għal ħafna snin l-eżilju ta’ Solzhenitsyn kien simbolu.  Sinja li fil-qalb Russa s-sistema komunista ma kenitx irnexxilha toħnoq il-bniedem.  Kinet firda sofferta.  Alessandru ma kien ferħan xejn jgħix f’ambjent mhux Russu.  Baqa’ ħajtu kollha jittama li sseħħ il-bidla fit-tmun tar-reġim li nittamaw li qatt iktar ma jkollna.  Dak il-jum wasal tul ħajtu.  Mhux biss, imma kellu x-xorti li jerġa’ lura f’artu.  Dik kienet ġurnata fil-ħajja tiegħu li fissret ferm iktar minn sempliċi ċaqliq fiżiku.  Għax anke Stravinsky f’din ix-xewqa Russa kien mar lura lejn l-aħħar ta’ ħajtu biex jidderiġi l-mużika, però hemm is-sitwazzjoni politika ma kenitx inbidlet.  Mentri Alessandru f’dik il-ġurnata sab pajjiż mibdul – wieħed li ħeles għal dejjem minn ħakma li qerdet tant artisti u bnedmin ta’ kultura.  Jum importanti għal Alessandru, jum immortali għall-umanità.

*Dan l-artikolu dehr l-ewwel darba fl-2008.