1. Għandi dubji fuq kemm id-dinja mxiet ’il quddiem f’dawn l-ewwel sitt xhur tas-sena. B’ “’il quddiem” nifhem il-progress li jitkattar mill-paċi u l-ġustizzja. Mill-abbiltà li tibni pajjiż u tieħu ħsieb iktar il-bżonnijiet tal-popli. Minn dak li huwa evidenti, għandna iktar xenarji ta’ gwerer li ma jiqfux. Ifaqqsu. Għandna f’dan ukoll ferm iktar gvernijiet li biex iżommu ’l-Istat għaddej żiedu u kabbru d-dejn nazzjonali tagħhom. Għandna iktar infiq fl-armamenti militari milli qatt kellna f’dawn l-aħħar tmenin sena. F’dik is-sena 1945, meta l-Ġappun ċeda wkoll u t-theddida kontra d-demokraziji li l-lemin estrem kien jirrappreżenta spiċċat definittivament ingħalaq kapitolu ikrah u d-dinja bdiet tipprova tibni lilha nfisha mill-ġdid. Dak li kien pass favur il-progress issa jidher li sejrin kompletament il-kontra tiegħu.
Dak li nbena
2. F’dan aktar qisna dħalna f’fażi fejn dak li ġie mibni lura f’diversi stati issa beda l-proċess lura biex, b’xi mod, jiżżarma. Il-marka tal-ġid nazzjonali kien f’dan immarkat b’kemm kapaċi nonfqu fi proġetti li jissudaw l-infrastruttura, il-bliet u l-assigurazzjoni li hemm stat soċjali u ġustizzja soċjali pprattikati. Ix-xenarji ta’ gwerer li mhumiex jieqfu fl-Ukrajna u f’Gaża jindikaw aktar li dħalna f’mentalità li se ssib soluzzjoni billi tassigura d-distruzzjoni. F’dan nistgħu naraw laqgħat miżmuma bejn pajjiżi varji, jiddiskutu kif ser iġibu l-fondi u kif dawn ser jintefqu biex jinbena mill-ġdid it-tifrik. Imma lkoll nafu li r-realtà hija ferm ’il bogħod milli naħsbu.
Il Sole 24 Ore
3. Fil-ħarġa ta’ din il-gazzetta tal-24 ta’ Lulju, li tħares lejn il-finanzi u li ftit tingħata importanza f’pajjiżna, sibt artiklu ta’ Pier Luigi Sacco li huwa professur fl-Ekonomija. Fih huwa jibda l-analiżi tiegħu hekk: “L’Europa si trova oggi di fronte a una sfida geopolitica che non ha preċedenti dai tempi del secondo dopoguerra. La rapidissima evoluzione verso un nuovo ordine mondiale multipolare caratterizzato da crescenti tensioni geopolitiche e da una profonda messa indiscussione dei fondamenti stessi della globalizzazione economica degli ultimi decenni, sta costringendo il nostro continente a ripensare radicalmente le proprie priorità strategiche. Il riarmo europeo, ormai ineludibile, rappresenta una risposta necessaria ma non sufficiente a garantire la rilevanza geopolitica dell’Europa negli scenari futuri.” (L-Ewropa llum tinsab quddiem sfida ġeopolitika li ma kellhiex qabel sa minn żmien it-tieni gwerra mondjali. L-evoluzzjoni veloċi ħafna lejn ordni mondjali multipolari, b’tensjonijiet ġeopolitiċi li jikbru kontinwament u ta’ tqegħid għad-diskussjoni l-bażi stess tal-globalizzazzjoni ekonomika tal-aħħar deċennji qed iġġiegħel lill-kontinent tagħna jaħseb radikalment il-prijoritajiet strateġiċi tiegħu. Ir-riarm Ewropew, li sfortunatament, ma jistax jinżamm milli jsir, jirrappreżenta risposta neċessarja imma mhux biżżejjed biex jiggarantilha rilevanza ġeopolitika Ewropea fix-xenarji futuri.)
Ix-xenarju huwa differenti
4. Fl-ewwel sitt xhur nimmarkaw li dak li ġie proġettat fil-presidenza futura ta’ Donald Trump ma seħħx fid-direzzjoni li ntqal lilna. Ma kienx hemm paċi l-għada, jew fil-jiem ta’ wara l-ħatra. Kien hemm, u għad hemm iktar jiem ta’ attakki u partijiet li ma jistgħux jiftehmu dwar il-futur. Qisha kull naħa taħseb li jekk tkompli tiġġieled ser ikollha vantaġġi akbar fil-proċessi futuri. Imma jekk hemm settur ta’ instabilità kbira huwa proprju dak tal-kunflitti militari. Iktar u iktar illum il-ġurnata bit-teknoloġija moderna li dejjem qed tibni armi iktar miċidjali, sofistikati u effettivi. F’dan però huwa dejjem iktar ċar li l-Unjoni Ewropea fehmet u għalhekk qegħda timxi sabiex tkun iktar għal rasha u ma tiddependix fid-dożi preċedenti mill-Istati Uniti, jew aħjar, mill-Presidenza Trump. Biss din il-linja llum tista’ tidher bħal dik ġusta, dik mingħajr alternattiva, imma wieħed irid iżomm ruħu attent li qed jimxi u jġorr dak li verament ser ikun fil-futur.
Macron, Merz u Starmer
5. F’dan proprju hemm dawn il-laqgħat kontinwi li qed isiru bejn dawn it-tlett mexxejja Ewropej, li huma mimlija b’ideat. Uħud nisimgħu bihom u oħrajn trid tfittixhom. Franza, l-Ġermanja u r-Renju Unit qed jersqu iktar viċin fl-aġenda marbuta ma’ dak li huwa fil-bżonn tat-twettiq ta’ iktar infiq militari. Dak li jingħad u l-kontenut ta’ dak rilaxxat juri li hemm proċess li qiegħed jidħol fis-seħħ. Tul il-ġimgħa, il-Gvern ġdid Tedesk approva liġi li trendi x-xiri tal-armi għall-eżerċitu tiegħu aktar malajr. Il-Ministru tal-Ekonomija Catherine Reiche ddikjarat u rrappurtata fil-gazzetti Taljani li qalet hekk: “L’obiettivo è chiaro: dobbiamo diventare tecnologicamente e industrialmente più forti dei potenti aggressuri. È così che assicuriamo la pace.” (Il-mira tagħna hija ċara: irridu nsiru teknoloġikament u industrijalment iktar b’saħħitna mill-aggressuri potenti. Huwa b’hekk li nassiguraw il-paċi.) Ideat li jfakkruna li fl-Ewropa, il-produzzjoni attwali wasslitha tikber billi teħxien, mentri huwa ċar li ma baqgħetx veloċi u f’postha tiflaħ tiġri ma’ oħrajn jew qabel oħrajn. Triq iqsar mir-rapport ta’ Mario Dragi f’Settembru li għadda, u proprju għalhekk li sejra lejn dik il-linja.
Skużi jew raġunijiet
6. F’dan huwa ċar li dan ġej proprju fil-mument u ċ-ċirkostanzi li wħud jaħsbu li huma favorevoli. Fis-sens li l-opzjoni lejn infiq u produzzjoni militari tista’ ġġib lura l-produzzjoni industrijali fil-Ġermanja f’postha. F’ċertu sens faċli, f’ieħor neċessarja. Imma l-fatt jibqa’ li bl-armi ma tikolx u lanqas tibni. Prodott li fit-tul huwa mejjet u f’dan ikun hemm min jinsisti li jiġi wżat u mibjugħ lill-oħrajn. Proċess ta’ nkwiet u wkoll ta’ riekwilibriju, jekk wieħed jista’ jsejjaħlu hekk, għax Emanuel Macron u Keir Starmer għandhom warajhom vantaġġ militari fuq il-Ġermanja. Fil-fatt, tul Lulju, fil-11, kellna l-ewwel ftehim militari bejn dawn it-tlieta biex jikkoordinaw iktar il-kapaċitajiet militari tagħhom biex isostnu lill-Ewropa u lin-NATO. Pass interessanti għall-istess Renju Unit wara l-effetti negattivi ta’ Brexit.
Kif twettaq
7. F’ċertu sens hija ħasra li tara lil dawn il-pajjiżi kbar u b’saħħithom jinġabru biex ikollhom teknoloġija u industrija militari aqwa mentri setturi oħra mhumiex daqshekk fl-aġenda, u forsi wkoll, ma jistgħux ikunu. F’dan ċertament tifhem iktar il-preċiżjoni umana Ewropea li, fejn trid, jirnexxilha tiċċaqlaq u twettaq. Jekk jaqblu, kif qed naraw, jimxu f’dik id-direzzjoni. Tul il-ġimgħa li għaddiet, fl-24 ta’ Lulju, fil-fatt Friedrich Merz u Emanuel Macron iltaqgħu f’Berlin sabiex jippruvaw jissuperaw żewġ punti determinanti. L-ewwel fuq dak marbut mat-tfassil ta’ ajruplani militari aqwa u komuni, magħruf bħala ‘Future Combat Air System’. Dan billi hemm diffikultajiet bejn il-kumpannija Franċiża Dasault Aviation, l-Airbus Franko-Tedeska u l-Ispanjola Indra Sistemas. It-tieni, fit-tankijiet tal-gwerra f’dik indikata bħala ‘Main Ground Combat System’, fejn il-Ġermanja tidher li hija fuq quddiem. Dan dejjem bit-tnejn jaqblu li jibqgħu jagħtu appoġġ lill-Ukrajna.
X’ser ikollna
8. Biss, il-kumplikazzjonijiet komplew iktar bid-dikjarazzjoni ta’ Macron li f’Settembru, Franza ser tirrikonoxxi lill-Istat Palestinjan u dan quddiem dak li hemm iseħħ, b’mod mill-iktar inaċċettabbli, ġewwa Gaża. Wieħed li ġieb konfrontazzjoni politika qawwija. Bil-gazzetta Le Monde tas-26 ta’ Lulju tiddikjara qbil f’editorjal bit-titlu ‘La Logique de la Reconnaissance De La Palestine”, tinsisti fl-argument li b’hekk il-Ħamas mhux qed jiġi ppremjat, imma ser ikollu jaċċetta l-eżistenza tal-Istat ta’ Iżrael. Dikjarazzjonijiet bħal dawn ser iġibu pressjoni sija fuq Keir Starmer, kif ukoll fuq Friedrich Merz. Sitwazzjonijiet xejn faċli u li jitolbu iktar attenzjoni. Proprju għalhekk li quddiem dan kollu, u f’dawn iċ-ċirkostanzi, huwa dejjem għaqli li wieħed jibqa’ pass lura u jifhem sew fejn sejrin, jew aħjar, fejn ser nispiċċaw.
31.7.25
KONVENJENZA
1. Il-politika li niktbu u nitkellmu dwarha tifred lil dawk li jservu fiha f’żewġ gruppi prinċipali. Dawk li daħlu biex iservu lill-oħrajn u jsegwu linja ta’ prinċipju u dawk inqas, ferm inqas, li jħarsu anzi aktar lejn dak li huwa ta’ konvenjenza għalihom. Sfortunatament, dawn tat-tieni kategorija qed jinfluwenzaw wisq il-politika tagħna. Jekk qabel kienu fil-minoranza, issa wisq nibża’ li saru, u daħlu, fil-maġġoranza. Il-konvenjenza fiha tagħha u taltera l-binarji tal-politika. Iktar u iktar meta fis-soċjetà tagħna aħna mdorrijin b’politiċi ta’ onestà u integrata li lesti li jissagrifikaw lilhom infushom għall-oħrajn.
Darrejna
2. F’dan wieħed irid ikun aktar attent sabiex inrawmu kultura differenti. Iktar u iktar meta t-triq tal-karriera politika hija differenti minn dik li kienet qabel. Waqt li f’ħidmiet passati dawk fil-politika kienu jgħaddu minn għarbiel partikolari, illum dan m’għadux l-istess. Biex titla’ ’l fuq tista’ timxi skaluna skaluna fid-diffikultajiet li s-soċjetà tagħti. Tista’ wkoll, u f’dan titlef din l-esperjenza unika, issib ruħek mill-ewwel fuq. Tkun ilħaqt mingħajr ma tbati, imma meta ssegwi dan tibda iktar tidħol fit-triq tal-konvenjenza u dan iktar milli f’dik tat-tbatija tal-prinċipju. Verament f’dan, hija forma stramba ta’ rifless ta’ dak li aħna, fis-sens li hawn iktar min ifittex il-kumdità u jaħrab it-tbatija.
Mhux blalen
3. F’dan iktar għax il-bnedmin mhumiex blalen. Ballun tista’ tagħtih daqqa ta’ sieq u jaħbat bil-forza li trid mal-ħajt u jiġi b’daqstant ieħor lura, imma l-bnedmin le. Ftit ħafna huma dawk li jservu f’din il-linja li meta jlaqqtu dik id-daqqa jiġu lura. Il-maġġoranza jibqgħu fejn huma, jistennew li l-affarijiet jinbidlu. Jibqgħu jaraw jekk l-arja tinbidilx u jekk min qiegħed isejjaħ huwiex ġenwin jew le. Ifittxu l-irġulija u l-onestà. Ifittxu jaraw jekk bniedem huwiex awtentiku fi kliemu u f’ħidmietu. Jekk fil-fatt ġarrabx fit-triq iebsa li l-ħajja tagħti jew kienx għaddej fuq il-lixx. Jekk waqax, tbenġilx, inbaraxx, ġiex infaxxat u wara, jekk xorta kienx kapaċi jerġa’ jqum fuq saqajh u jimxi.
L-irġulija tiġi
4. F’din it-triq hemm il-linja li tifred u tissoda ’l-bnedmin. Il-politika tal-prinċipju u mhux tal-konvenjenza tagħmel minn dak li jkun wieħed li jiġi kkunsidrat f’għajnejn il-bnedmin fuq kulħadd. Jekk nisma’ kliem ta’ nostalġija passata fuq politiċi differenti u li jispikkaw, dan ġej proprju mill-għażliet tagħhom favur l-irġulija. Dik li minnha l-ħidma ssir fuq il-linja ta’ dak li huwa sewwa u dak li għandu jkun, mhux il-kontra. Il-liġijiet, il-ħidma politika jsiru jew fuq dak li huwa verament l-aħjar, inkella fuq dak li taħseb li ser iżidlek il-voti. Tat-tieni wieħed jaħseb li hija l-aħjar linja, imma maż-żmien tinduna li mhijiex hekk. Tinduna li tista’ tirbaħ wieħed imma li fil-fatt, wara, titlef diversi oħrajn. Dan l-iktar għax dak li ma jistax jagħti frott ma tistax tibni fuqu.
F’dan iż-żmien
5. F’dan il-perjodu partikolari li għaddejjin minnu huwa iktar ċar li għandna opportunità unika għad-dispożizzjoni tagħna. F’ħafna, il-karti nfetħu mill-ġdid. Hemm linja li nistgħu naqbdu b’attenzjoni mingħajr kunflitti inutli u bil-ħsieb kontinwu li fl-għaqda, u mhux fid-differenzi, wieħed jirbaħ. Il-passi ’l quddiem iġibuna f’daqqa jekk ikun hemm proġett politiku komuni. Wieħed li jrid jinbena mingħajr biża’ fuq il-prinċipju. L-esperjenza politika f’pajjiżna u barra hija li persuna tkun iktar lesta tivvota partit li taf x’jaħseb, abjad u iswed, anki jekk ma taqbilx għalkollox miegħu. F’dan għandna iktar il-vantaġġi li joffrulna l-prinċipji Demokratiċi-Kristjani li nħaddnu u li qabel ħaddanna b’suċċess.
Dak li tirbaħ bih
6. Għalhekk għalija huwa proprju ferm iktar evidenti li f’dan il-mument partikolari għandu jkun il-prinċipju li jirbaħ fuq il-konvenjenza. Min irid jinjora dan ikun qiegħed jidher li miexi ’l quddiem, imma fil-fatt ikun qiegħed jibqa’ wieqaf fejn hu. Lezzjoni li jagħtina l-passat u li għandna nsegwu sabiex ma nitilfux din l-okkażjoni unika li għandna quddiemna u f’idejna.
Darrejna
2. F’dan wieħed irid ikun aktar attent sabiex inrawmu kultura differenti. Iktar u iktar meta t-triq tal-karriera politika hija differenti minn dik li kienet qabel. Waqt li f’ħidmiet passati dawk fil-politika kienu jgħaddu minn għarbiel partikolari, illum dan m’għadux l-istess. Biex titla’ ’l fuq tista’ timxi skaluna skaluna fid-diffikultajiet li s-soċjetà tagħti. Tista’ wkoll, u f’dan titlef din l-esperjenza unika, issib ruħek mill-ewwel fuq. Tkun ilħaqt mingħajr ma tbati, imma meta ssegwi dan tibda iktar tidħol fit-triq tal-konvenjenza u dan iktar milli f’dik tat-tbatija tal-prinċipju. Verament f’dan, hija forma stramba ta’ rifless ta’ dak li aħna, fis-sens li hawn iktar min ifittex il-kumdità u jaħrab it-tbatija.
Mhux blalen
3. F’dan iktar għax il-bnedmin mhumiex blalen. Ballun tista’ tagħtih daqqa ta’ sieq u jaħbat bil-forza li trid mal-ħajt u jiġi b’daqstant ieħor lura, imma l-bnedmin le. Ftit ħafna huma dawk li jservu f’din il-linja li meta jlaqqtu dik id-daqqa jiġu lura. Il-maġġoranza jibqgħu fejn huma, jistennew li l-affarijiet jinbidlu. Jibqgħu jaraw jekk l-arja tinbidilx u jekk min qiegħed isejjaħ huwiex ġenwin jew le. Ifittxu l-irġulija u l-onestà. Ifittxu jaraw jekk bniedem huwiex awtentiku fi kliemu u f’ħidmietu. Jekk fil-fatt ġarrabx fit-triq iebsa li l-ħajja tagħti jew kienx għaddej fuq il-lixx. Jekk waqax, tbenġilx, inbaraxx, ġiex infaxxat u wara, jekk xorta kienx kapaċi jerġa’ jqum fuq saqajh u jimxi.
L-irġulija tiġi
4. F’din it-triq hemm il-linja li tifred u tissoda ’l-bnedmin. Il-politika tal-prinċipju u mhux tal-konvenjenza tagħmel minn dak li jkun wieħed li jiġi kkunsidrat f’għajnejn il-bnedmin fuq kulħadd. Jekk nisma’ kliem ta’ nostalġija passata fuq politiċi differenti u li jispikkaw, dan ġej proprju mill-għażliet tagħhom favur l-irġulija. Dik li minnha l-ħidma ssir fuq il-linja ta’ dak li huwa sewwa u dak li għandu jkun, mhux il-kontra. Il-liġijiet, il-ħidma politika jsiru jew fuq dak li huwa verament l-aħjar, inkella fuq dak li taħseb li ser iżidlek il-voti. Tat-tieni wieħed jaħseb li hija l-aħjar linja, imma maż-żmien tinduna li mhijiex hekk. Tinduna li tista’ tirbaħ wieħed imma li fil-fatt, wara, titlef diversi oħrajn. Dan l-iktar għax dak li ma jistax jagħti frott ma tistax tibni fuqu.
F’dan iż-żmien
5. F’dan il-perjodu partikolari li għaddejjin minnu huwa iktar ċar li għandna opportunità unika għad-dispożizzjoni tagħna. F’ħafna, il-karti nfetħu mill-ġdid. Hemm linja li nistgħu naqbdu b’attenzjoni mingħajr kunflitti inutli u bil-ħsieb kontinwu li fl-għaqda, u mhux fid-differenzi, wieħed jirbaħ. Il-passi ’l quddiem iġibuna f’daqqa jekk ikun hemm proġett politiku komuni. Wieħed li jrid jinbena mingħajr biża’ fuq il-prinċipju. L-esperjenza politika f’pajjiżna u barra hija li persuna tkun iktar lesta tivvota partit li taf x’jaħseb, abjad u iswed, anki jekk ma taqbilx għalkollox miegħu. F’dan għandna iktar il-vantaġġi li joffrulna l-prinċipji Demokratiċi-Kristjani li nħaddnu u li qabel ħaddanna b’suċċess.
Dak li tirbaħ bih
6. Għalhekk għalija huwa proprju ferm iktar evidenti li f’dan il-mument partikolari għandu jkun il-prinċipju li jirbaħ fuq il-konvenjenza. Min irid jinjora dan ikun qiegħed jidher li miexi ’l quddiem, imma fil-fatt ikun qiegħed jibqa’ wieqaf fejn hu. Lezzjoni li jagħtina l-passat u li għandna nsegwu sabiex ma nitilfux din l-okkażjoni unika li għandna quddiemna u f’idejna.
MINISTERU GĦALL-AFFARIJIET BARRANIN U T-TURIŻMU - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29765. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lid- Deputat Prim Ministru u Ministru għall-Affarijiet Barranin u t-Turiżmu: Jista’ d-Deputat Prim Ministru u Ministru għall-Affarijiet Barranin u t-Turiżmu jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. IAN BORG: Ninforma lill-Onor.
Interpellant illi bħala Deputat Prim Ministru u Ministru għall-Affarijiet
Barranin u t-Turiżmu, ipparteċipajt fit-tlettax il-laqgħa tal-Kunsill ta’
Assoċjazzjoni bejn l-Unjoni Ewropea u Iżrael li saret fl-24 ta’ Frar 2025 fi
Brussell, kif ukoll għall-ewwel Djalogu Politiku ta’ Livell Għoli bejn l-Unjoni
Ewropea u l-Palestina, li seħħ fl-14 ta’ April 2025 fil-Lussemburgu. Attendejt
għall-Forum Umanitarju Ewropew, li sar fi Brussell mid-19 sal-20 ta’ Mejju
2025, kif ukoll għal-Laqgħa Ministerjali bejn l-Unjoni Ewropea u l-Unjoni
Afrikana fil-21 ta’ Mejju 2025.
Fl-ewwel
sitt xhur ta’ din is-sena, attendejt għal-laqgħat formali tal-Kunsill
tal-Affarijiet Barranin li saru fi Brussell fis-27 ta’ Jannar, fl-24 ta’ Frar,
fis-17 ta’ Marzu, fit-23 ta’ April, fl-20 ta’ Mejju u fit-23 ta’ Ġunju 2025.
Il-laqgħa formali tal-Kunsill tal-Affarijiet Barranin li seħħet fl-14 ta’ April
2025 saret fil-Lussemburgu. Barra minn hekk, mis-7 sat-8 ta’ Mejju 2025,
attendejt il-laqgħa informali tal-Kunsill tal-Affarijiet Barranin li saret
f’Varsavja u fid-9 ta’ Mejju 2025, attendejt il-laqgħa ministerjali tal-Grupp
ewlieni dwar l-istabbiliment tat-Tribunal Speċjali għar-reat ta’ aggressjoni
kontra l-Ukrajna fl-Lviv, l-Ukranja.
Ġejt
mistieden nipparteċipa wkoll fil-laqgħat formali tal-Kunsill tal-Affarijiet
Ġenerali li saru fi Brussell fit-28 ta' Jannar, fil-25 ta' Frar, fit-18 ta'
Marzu, fis-27 ta' Mejju 2025, u kif ukoll dik tal-24 ta' Ġunju 2025
fil-Lussemburgu. Barra minn hekk, kont mistieden nipparteċipa fil-laqgħa
informali tal-Ministri li saret f’Varsavja fis-17 u t-18 ta' Frar 2025. Bejn
it-18 u d-19 ta’ Ġunju, ipparteċipajt f’Laqgħa Ministerjali ġewwa Taormina fi
Sqallija, li fakkret is-70 Sena Anniversarju mill-Konferenza ta’ Messina.
Fit-tieni
nofs tas-sena, mistieden nipparteċipa fil-laqgħat formali tal-istess Kunsill
tal-Affarijiet Ġenerali li ser isiru fi Brussell fit-18 ta' Lulju, fis-16 ta'
Settembru, fis-17 ta' Novembru u fis-16 ta' Diċembru, u kif ukoll dik tal-21
t’Ottubru li ser issir fil-Lussemburgu. Il-Presidenza Daniża ser tkun qed
torganizza wkoll laqgħa informali tal-Ministri responsabbli mill-affarijiet
tal-Unjoni Ewropea f’Kopenhagen, fl-1 u fit-2 ta’ Settembru.
Din
is-sena hi sena importanti għal Malta fil-kuntest tal-Kunsill tal-Ewropa, hekk
kif Malta ħadet f’ idejha r-riedni ta’ din l-organizzazzjoni għas-sitt xhur li
ġejjin. Fl-14 ta’ Mejju, ipparteċipajt fil-Laqgħa Ministerjali tal-Kumitat
tal-Ministri tal-Kunsill tal-Ewropa, fejn hemmhekk Malta ħadet uffiċjalment
il-Presidenza tal-Kunsill ta’ l-Ewropa.
Bħala
parti mir-rwol tiegħi bħala President tal-Kumitat tal-Ministri tal-Kunsill
tal-Ewropa, ipparteċipajt f’numru ta’ laqgħat, inkluż l-ewwel laqgħa
tal-Kumitat tad-Deputati tal-Ministri ġewwa Strasburgu fit-28 ta’ Mejju;
fil-laqgħa tal-Presidential, Bureau u Standing Committee tal-Assemblea
Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa li saret ġewwa Malta bejn it-22 u 23 ta’
Mejju, u indirizzajt ukoll l-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa
fl-24 u 25 ta’ Ġunju. Fl-istess ġimgħa kelli wkoll l-unur li nippresjedi
għall-iffirmar bilaterali bejn il-Kunsill tal-Ewropa u l-Ukrajna għat-twaqqif
tat-Tribunal Speċjali għar-Reati ta’ Aggressjoni kontra l-Ukrajna, fil-preżenza
tas-Segretarju Ġenerali tal-Kunsill ta’ l-Ewropa Alain Berset u l-President
tal-Ukrajna l-Eċċ. Volodymyr Zelensky.
Fid-29
u 30 ta’ Awwissu 2025 se nkun mistieden nattendi l-laqgħa informali tal-Kunsill
tal-Affarijiet Barranin li ser issir f’Kopenħagen. Fid-29 u 30 ta’ Settembru
2025 se nkun mistieden nattendi l-Kunsill tal-Affarijiet Barranin (Żvilupp) li
ser isir f’Kopenħagen ukoll. Fid-9 u 10 ta’ Ottubru ser inkun mistieden biex
nattendi l-Forum tal-Global Gateway li ser isir fi Brussell. Fit-13 u 14 ta’
Ottubru 2025 mistenni li niġi mistieden nattendi l-Kunsill tal-Affarijiet
Barranin (Kummerċ) li ser isir f’Horsens, id-Danimarka. Mistenni wkoll niġi
mistieden nattendi għall-Kunsill tal-Affarijiet Barranin (Żvilupp) li ser isir
fi Brussell fil-21 ta’ Novembru, kif ukoll għall-Kunsill tal-Affarijiet
Barranin (Kummerċ) li se jitlaqqa’ fi Brussell fl-24 ta’ Novembru. Barra minn
hekk, ser inkun qed nattendi għal-laqgħat formali tal-Kunsill tal-Affarijiet
Barranin fil-Lussemburgu fl-20 ta’ Ottubru u fi Brussell fl-10 ta’ Novembru u
15 ta’ Diċembru 2025. Mistenni wkoll li nipparteċipa għal-laqgħa Ministerjali
bejn l-Unjoni Ewropea u l-Kunsill ta’ Kooperazzjoni tal-Golf (EU-GCC) li ser
issir il-Kuwajt fis-6 ta’ Ottubru 2025. Mistenni wkoll nipparteċipa fil-Forum
Reġjonali tal-Unjoni għall-Mediterran (UFM), li se jseħħ fit-28 ta’ Novembru
2025 f’Barċellona. Fil-marġini tal-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Uniti se
nkun mistieden għal-Laqgħa Ministerjali
bejn l-Unjoni Ewropea u l-Komunità tal-Amerika Latina u l-Karibew.
Għat-tieni
nofs ta’ din is-sena, il-programm tal-Kunsill tal-Ewropa ser jibqa impenjattiv,
b’laqgħat kemm fi Strasburgu kif ukoll hawn Malta. F’ Malta, ser nindirizza
il-Konferenza fuq id-Demokrazija u r-Reżiljenza kontra d-Disinformazzjoni, li
ser tiġi organizzata fis-17 ta’ Settembru mill-Ministeru għall-Affarijiet
Barranin u t-Turiżmu, kif ukoll il-laqgħa tal-Kumitat tad-Deputati
tal-Ministri, li ser tiġi organizzata fis-7 t’ Ottubru u li ħa tlaqqa fiha
r-Rappreżentanti Permanenti tal-membri tal-Kunsill tal-Ewropa. Ġewwa
Strasburgu, ser jkolli l-opportunità nerġa nindirizza l-Assemblea Parlamentari
tal-Kunsill tal-Ewropa fl-irwol tiegħi ta’ President tal-Kumitat tal-Ministri
fl-ewwel ġimgħa t’ Ottubru.
Seduta 369
23/07/2025
MINISTERU GĦALL-KULTURA, L-ARTIJIET U L-GVERN LOKALI -L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29764. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. OWEN BONNICI: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li matul l-ewwel sitt xhur tas-sena 2025 attendejt għal-laqgħa
informali tal-Ministri tal-Kultura membri tal-UE li saret Warsaw, il-Polonja
mis-7 sat-8 ta’ April, 2025 u l-laqgħa formali tal-Ministri tal-Kultura li
saret Brussell, il-Belġju fit-13 ta’ Mejju, 2025.
Fit-tieni
nofs tas-sena 2025, mistenni li nattendi għal-laqgħa informali tal-Ministri
tal-Kultura tal-auE li se ssir bejn it-3 u l-4 ta’ Novembru, u għal-laqgħa
formali tal-Ministri tal-Kultura tal-UE li se ssir fit-28 ta’ Novembru,
Brussell, il-Belġju.
Seduta 369
23/07/2025
MINISTERU GĦALL-AMBJENT, L-ENERĠIJA U L-INDAFA PUBBLIKA - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29763. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Indafa Pubblika: Tista’ l-Ministru tgħid għal liema laqgħat attendiet fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Tista’ tgħid ukoll liema laqgħat hija mistennija li tattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. MIRIAM DALLI: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li fis-sitt xhur li għaddew attendejt għall-Kunsilli Ministerjali
tal-Enerġija u tal-Ambjent, u l-ħsieb tiegħi hu li sal-aħħar tas-sena nerġa’
nattendi l-istess laqgħat. Kif diġà spjegajt diversi drabi, bħala prassi u sa fejn
ikun possibbli, jien nattendi l-laqgħat kollha li jsiru fi ħdan l-Unjoni
Ewropea u li jkunu intenzjonati għall-Ministri responsabbli mit-temi
partikolari tal-portafoll ministerjali tiegħi.
Seduta 369
23/07/2025
MINISTERU GĦAT-TRASPORT, L-INFRASTRUTTURA U X-XOGĦLIJIET PUBBLIĊI - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29762. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u x-Xogħlijiet Pubbliċi: Jista’ l-Ministru jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. CHRIS BONETT: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li huwa previst li fit-tieni nofs tas-sena kurrenti nipparteċipa
bħala Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u x-Xogħlijiet Pubbliċi
għal-laqgħat tal-Kunsill tat-Trasport.
Seduta 369
23/07/2025
MINISTERU GĦALL-AGRIKOLTURA, IS-SAJD U D-DRITTIJIET TAL-ANNIMALI - L-UNJONI EWROPEA U L-KUNSILL TAL-EWROPA - LAQGĦAT
29761. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Agrikoltura, is-Sajd u d-Drittijiet tal-Annimali: Jista’ l-Ministru jgħid għal liema laqgħat attenda fi ħdan l-Unjoni Ewropea u fi ħdan il-Kunsill tal-Ewropa? Jista’ jgħid ukoll liema laqgħat huwa mistenni li jattendi fit-tieni nofs tal-2025?
10/07/2025
ONOR. ANTON REFALO: Ninforma lill-Onor.
Interpellant li sa issa attendejt għal dawn il-laqgħat hekk kif ġej:
27
ta' Jannar Agrifish Brussell
24
ta' Frar Agrifish Brussell
24
ta' Marzu Agrifish Brussell
26
ta' Mejju Agrifish Brussell
15 -
17 ta' Ġunju (Informali) Agrifish Il-Polonja
14
ta' Lulju Agrifish
Brussell
Fix-xhur
li ġejjin hemm dawn il-laqgħat skedati li jistgħu ikunu suġġetti għal xi
tibdil.
7 - 9
ta' Settembru (Informali) Agrifish
Kopenħagen
22 -
23 ta' Settembru Agrifish Brussell
27 -
28 ta' Ottubru Agrifish Lussemburgu
17
ta' Novembru Agrifish Brussell
11 -
12 ta' Diċembru Agrifish Brussell
Seduta 369
23/07/2025
IŻ-ŻEJTUN - MISRAĦ KARMNU GRIMA - XOGĦLIJIETIŻ-ŻEJTUN - MISRAĦ KARMNU GRIMA - XOGĦLIJIET
29760. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Indafa Pubblika: B’referenza għat-tweġibiet tal-mistoqsijiet parlamentari 19769 u 25021, tista’ l-Ministru tgħid x’xogħol qiegħed isir f'Misraħ Karmnu Grima, fiż-Żejtun?
10/07/2025
ONOR. MIRIAM DALLI: Nitlob lill-Onor. Interpellant
biex jirreferi din il-mistoqsija parlamentari lill-Ministeru konċernat.
Seduta 369
23/07/2025
22.7.25
WARA TANT SEKLI
1. Pajjiżna għandu x-xorti li għandu ġabra ta’ liġijiet li nbnew fis-sekli. Ma ġewx ivvintati mil-lum għal għada imma fi proċess li fih bnedmin varji taw sehemhom sabiex ġew imsawra. Ħafna drabi xogħol u mertu ta’ bnedmin li studjaw u ddedikaw ħajjithom għas-servizz tal-liġi. L-avukati, l-imħallfin, il-maġistrati, l-akkademiċi mhumiex proprju l-iktar popolari fis-soċjetà imma f’dan kollu huma determinanti. Għax il-verità hija li kienu huma, u huma huma l-bnedmin li huma assolutament essenzjali sabiex ikun hemm, għal dawk li jgħixu flimkien, regoli ċari li jġibu l-ġustizzja u l-ordni. Il-ġlieda għas-sewwa tiddependi fuq kemm din il-ħidma ssir kif għandha. Issir b’attenzjoni, għaqal u preċiżjoni. Il-liġi, fil-verità, mhijiex ħaġa moħġaġa imma xjenza fissa. Waħda li hija ugwali għall-persuna.
Ġenerazzjonijiet
2. F’dan ninsabu proprju fil-punt storiku, fis-sens normali tiegħu, ta’ esperjenzi varji li ġbarna f’dawn il-gżejjer. Minn meta kellna bnedmin jgħixu f’dawn il-gżejjer kellna sistema jew sistemi legali li ħadmu. Uħud ġejjin minn dak li pajjiżi oħra kienu qegħdin iħaddmu u oħrajn li nbnew hawn separatament, distintament bħala liġijiet Maltin. Dawk li saru għalina u baqgħu sakemm jew tneħħew jew wara nbidlu bħala parti mis-sistema tagħna. F’ħafna, dan kollu hu mertu ta’ dawk li kienu jagħtu pariri legali lil dawk li b’xi mod kienu jikkmandaw u jikkontrollawna. Il-liġijiet li ġiebu, anki jekk fil-maġġorparti ma kinux “tagħhom” fis-sens li saru minnhom stess imma li kienu hekk għax aċċettati bħala dawk li emmnu li għandhom japplikaw għas-sudditi tagħhom.
Pajjiżna
3. F’ħafna, aħna fortunati li aħna werrieta ta’ snin twal ta’ ħidma legali. Dik li saret minn dawk li ġiebu fis-seħħ liġijiet speċjali tagħna u għalina, u wara u magħhom dawk li pprattikaw, applikaw u nterpretaw. Hemm ġabra tagħhom li ma napprezzawx biżżejjed f’ħajjitna. Għandna però, fl-Arkivji Nazzjonali tagħna, dokumenti li jixhdu dan kollu. Prova ta’ dan il-proċess. F’dan pajjiżna mexa ħafna meta wieħed jaqrahom jew jiġi f’kuntatt magħhom f’sentenzi jew kitbiet oħra. F’ħafna ninsabu werrieta ta’ tradizzjoni ta’ liġi li ġiet għandna mill-ulied li għallmu l-liġi f’Bologna fl-Italja. Jekk aħniex fil-fatt parti ‘pura’ mill-ħsieb u l-kultura oċċidentali minn Ruma inkella f’dak li ġie żviluppat aktar tard fil-lvant f’Kostantinopli, dan fih x’tiddibatti. Imma l-fatt jibqa’ li aħna werrieta ta’ ħidmet il-ġuristi varji li missierhom, b’xi mod, huwa Irinew.
Disa’ mitt sena
4. Għalkemm hemm nuqqas ta’ qbil u ideat varji dwar in-nazzjonalità, isem u ħidmet dan il-bniedem, kif ukoll ma’ dawn il-jum li fih twieled jew miet, jidher li huwa aċċettat minn diversi li kien ġurista u għalliem li twieled fl-1055 WK u miet fl-1255 WK. Huwa dak li ġie akkreditat li skopra mill-ġdid parti mill-kitba legali li kienet inġabret mill-Imperatur Ġustinjanu (483-565 WK) fl-erba’ kotba tiegħu, dak preċiżament magħruf bħala d-Digesto (533 WK). Ktieb legali li dawwar paġna ġdida fit-triq sabiex f’dik l-università, f’dak iż-żmien infetaħ bieb beraħ li wassal sabiex twieldet tradizzjoni ta’ studju tal-liġi unika fiha nfisha. Parti minn dak li hu magħruf għalina bħala l-Glossaturi. Dawk li kitbu studji dettaljati fuq dak li qraw u kkummentaw, li saru huma stess ikkunsidrati tant mimlija awtorità li ngħataw il-forza tal-liġi. Bnedmin tal-liġi imma wkoll tat-tradizzjoni Nisranija.
Elf, erba’ mija u sittin sena
5. Daqshekk naċċettaw li għadda żmien minn meta miet Ġustinjanu, li mertu tal-ħidma imperjali tiegħu seħħ dan il-proċess kontinwu ta’ studju. Irinew huwa importanti għax ikkummenta dak li l-Imperatur ippromulga. F’perjodu ta’ żmien, li terġa’ wkoll wieħed irid ifakkar iktar kif proprju fl-1091 WK, il-Konti Ruġġieru llibera lil pajjiżna biex dħalna lura taħt mexxejja Ewropej u wkoll lura fil-Kristjaneżmu. Kitbiet il-Glossaturi fil-fatt ippriservaw u ġiebu lura għalina dak il-wirt sħiħ li l-ġuristi fl-Imperu Ruman għaddewlna. F’ħafna għalhekk, ċertament ninsabu parti minn dik il-linja ta’ ħsieb u kultura legali. Biss, wara tant snin u wara tant studju u interpretazzjoni, wieħed irid jikkunsidra f’liema pożizzjoni ninsabu. Għandna nistaqsu jekk ix-xjenza legali avvanzatx fil-preċiżjoni tagħha.
F’pajjiżna
6. Nistaqsu jekk aħniex f’pożizzjoni li niddikjaraw jekk imxejniex ’il quddiem u llum aħniex tant ċari fuq kif ser jiġu nterpretati l-liġijiet sħaħ li għandna. Inkella ninsabux fit-triq fejn kull ġudikant jistax ivarja skont x’jara li hija l-liġi. Forsi huwa mument ta’ riflessjoni, iktar u iktar għax illum fil-Qrati tagħna għandna numru ta’ persuni li jservu li dmirhom huwa li jgħinu lill-ġudikant fir-riċerka legali li diversi kawżi jitolbu. Għandna l-opportunità li niġbru dak li qiegħed isir sabiex ma jkunx hemm bżonn xogħol doppju, kif ukoll ikun għad-dispożizzjoni ta’ kull min jaħdem fil-liġi. Bit-teknoloġija f’dan għandna għad-dispożizzjoni tagħna mod ta’ kif ix-xjenza tal-liġi timxi u nkunu preċiżi aktar fuq kif nistgħu niggwidaw lil min jitlob mingħandna pariri, kif ukoll innaqqsu ċerti kawżi u appelli.
Għall-Ġustizzja
7. F’dan kollu dmirna huwa lejn il-ġustizzja, l-ugwaljanza u l-ordni. Fl-aħħar kitba dwar Irinew li qrajt, laqtitni din l-osservazzjoni: “There is no doubt that, in Irnerius’s view justice – the manifestation of the harmonious balance conceived by God’s plan in Creation – is the first and fundamental aim to be pursued by the legal system. It happens, nevertheless, that sometimes human laws order things differently.” U jkompli hekk: “With deeper insight, he finds that law, with its authority, shares the same goals as equity, namely the pursuit of justice. This must be found precisely by means of patient and accurate investigation, because words, far from making the meaning of the law clear, sometimes obscure it.”
Fl-aħħar mill-aħħar
8. Dak li writna u dak li għandna f’idejna biex inħaddmu jiddependi fuq studju tajjeb u fil-fond. Jitlob li wieħed iħares lejn il-passat mhux neċessarjament sabiex jaċċettah mingħajr ma jistaqsi jekk huwiex tajjeb u ġust, imma biex iżommu rilevanti għalina. F’dan nirriflettu aktar jekk aħniex viċin twettiq ta’ preċiżjoni fit-triq lejn tħaddim u tisħiħ tax-xjenza legali. Inkella aħniex lura fl-inċertezza li ma tagħmilx ġid lil sistema legali. Wara tant sekli għandna naraw kif qed nipprattikaw, napplikaw u ninterpretaw il-liġi u nħarsu ’l quddiem sabiex ikollna sistema li tkompli timxi ’l quddiem.
Ġenerazzjonijiet
2. F’dan ninsabu proprju fil-punt storiku, fis-sens normali tiegħu, ta’ esperjenzi varji li ġbarna f’dawn il-gżejjer. Minn meta kellna bnedmin jgħixu f’dawn il-gżejjer kellna sistema jew sistemi legali li ħadmu. Uħud ġejjin minn dak li pajjiżi oħra kienu qegħdin iħaddmu u oħrajn li nbnew hawn separatament, distintament bħala liġijiet Maltin. Dawk li saru għalina u baqgħu sakemm jew tneħħew jew wara nbidlu bħala parti mis-sistema tagħna. F’ħafna, dan kollu hu mertu ta’ dawk li kienu jagħtu pariri legali lil dawk li b’xi mod kienu jikkmandaw u jikkontrollawna. Il-liġijiet li ġiebu, anki jekk fil-maġġorparti ma kinux “tagħhom” fis-sens li saru minnhom stess imma li kienu hekk għax aċċettati bħala dawk li emmnu li għandhom japplikaw għas-sudditi tagħhom.
Pajjiżna
3. F’ħafna, aħna fortunati li aħna werrieta ta’ snin twal ta’ ħidma legali. Dik li saret minn dawk li ġiebu fis-seħħ liġijiet speċjali tagħna u għalina, u wara u magħhom dawk li pprattikaw, applikaw u nterpretaw. Hemm ġabra tagħhom li ma napprezzawx biżżejjed f’ħajjitna. Għandna però, fl-Arkivji Nazzjonali tagħna, dokumenti li jixhdu dan kollu. Prova ta’ dan il-proċess. F’dan pajjiżna mexa ħafna meta wieħed jaqrahom jew jiġi f’kuntatt magħhom f’sentenzi jew kitbiet oħra. F’ħafna ninsabu werrieta ta’ tradizzjoni ta’ liġi li ġiet għandna mill-ulied li għallmu l-liġi f’Bologna fl-Italja. Jekk aħniex fil-fatt parti ‘pura’ mill-ħsieb u l-kultura oċċidentali minn Ruma inkella f’dak li ġie żviluppat aktar tard fil-lvant f’Kostantinopli, dan fih x’tiddibatti. Imma l-fatt jibqa’ li aħna werrieta ta’ ħidmet il-ġuristi varji li missierhom, b’xi mod, huwa Irinew.
Disa’ mitt sena
4. Għalkemm hemm nuqqas ta’ qbil u ideat varji dwar in-nazzjonalità, isem u ħidmet dan il-bniedem, kif ukoll ma’ dawn il-jum li fih twieled jew miet, jidher li huwa aċċettat minn diversi li kien ġurista u għalliem li twieled fl-1055 WK u miet fl-1255 WK. Huwa dak li ġie akkreditat li skopra mill-ġdid parti mill-kitba legali li kienet inġabret mill-Imperatur Ġustinjanu (483-565 WK) fl-erba’ kotba tiegħu, dak preċiżament magħruf bħala d-Digesto (533 WK). Ktieb legali li dawwar paġna ġdida fit-triq sabiex f’dik l-università, f’dak iż-żmien infetaħ bieb beraħ li wassal sabiex twieldet tradizzjoni ta’ studju tal-liġi unika fiha nfisha. Parti minn dak li hu magħruf għalina bħala l-Glossaturi. Dawk li kitbu studji dettaljati fuq dak li qraw u kkummentaw, li saru huma stess ikkunsidrati tant mimlija awtorità li ngħataw il-forza tal-liġi. Bnedmin tal-liġi imma wkoll tat-tradizzjoni Nisranija.
Elf, erba’ mija u sittin sena
5. Daqshekk naċċettaw li għadda żmien minn meta miet Ġustinjanu, li mertu tal-ħidma imperjali tiegħu seħħ dan il-proċess kontinwu ta’ studju. Irinew huwa importanti għax ikkummenta dak li l-Imperatur ippromulga. F’perjodu ta’ żmien, li terġa’ wkoll wieħed irid ifakkar iktar kif proprju fl-1091 WK, il-Konti Ruġġieru llibera lil pajjiżna biex dħalna lura taħt mexxejja Ewropej u wkoll lura fil-Kristjaneżmu. Kitbiet il-Glossaturi fil-fatt ippriservaw u ġiebu lura għalina dak il-wirt sħiħ li l-ġuristi fl-Imperu Ruman għaddewlna. F’ħafna għalhekk, ċertament ninsabu parti minn dik il-linja ta’ ħsieb u kultura legali. Biss, wara tant snin u wara tant studju u interpretazzjoni, wieħed irid jikkunsidra f’liema pożizzjoni ninsabu. Għandna nistaqsu jekk ix-xjenza legali avvanzatx fil-preċiżjoni tagħha.
F’pajjiżna
6. Nistaqsu jekk aħniex f’pożizzjoni li niddikjaraw jekk imxejniex ’il quddiem u llum aħniex tant ċari fuq kif ser jiġu nterpretati l-liġijiet sħaħ li għandna. Inkella ninsabux fit-triq fejn kull ġudikant jistax ivarja skont x’jara li hija l-liġi. Forsi huwa mument ta’ riflessjoni, iktar u iktar għax illum fil-Qrati tagħna għandna numru ta’ persuni li jservu li dmirhom huwa li jgħinu lill-ġudikant fir-riċerka legali li diversi kawżi jitolbu. Għandna l-opportunità li niġbru dak li qiegħed isir sabiex ma jkunx hemm bżonn xogħol doppju, kif ukoll ikun għad-dispożizzjoni ta’ kull min jaħdem fil-liġi. Bit-teknoloġija f’dan għandna għad-dispożizzjoni tagħna mod ta’ kif ix-xjenza tal-liġi timxi u nkunu preċiżi aktar fuq kif nistgħu niggwidaw lil min jitlob mingħandna pariri, kif ukoll innaqqsu ċerti kawżi u appelli.
Għall-Ġustizzja
7. F’dan kollu dmirna huwa lejn il-ġustizzja, l-ugwaljanza u l-ordni. Fl-aħħar kitba dwar Irinew li qrajt, laqtitni din l-osservazzjoni: “There is no doubt that, in Irnerius’s view justice – the manifestation of the harmonious balance conceived by God’s plan in Creation – is the first and fundamental aim to be pursued by the legal system. It happens, nevertheless, that sometimes human laws order things differently.” U jkompli hekk: “With deeper insight, he finds that law, with its authority, shares the same goals as equity, namely the pursuit of justice. This must be found precisely by means of patient and accurate investigation, because words, far from making the meaning of the law clear, sometimes obscure it.”
Fl-aħħar mill-aħħar
8. Dak li writna u dak li għandna f’idejna biex inħaddmu jiddependi fuq studju tajjeb u fil-fond. Jitlob li wieħed iħares lejn il-passat mhux neċessarjament sabiex jaċċettah mingħajr ma jistaqsi jekk huwiex tajjeb u ġust, imma biex iżommu rilevanti għalina. F’dan nirriflettu aktar jekk aħniex viċin twettiq ta’ preċiżjoni fit-triq lejn tħaddim u tisħiħ tax-xjenza legali. Inkella aħniex lura fl-inċertezza li ma tagħmilx ġid lil sistema legali. Wara tant sekli għandna naraw kif qed nipprattikaw, napplikaw u ninterpretaw il-liġi u nħarsu ’l quddiem sabiex ikollna sistema li tkompli timxi ’l quddiem.
PERSISTENZA
1. L-esperjenza turik li pożizzjoni tajba imma kuntrarja għall-oħrajn trid tbati biex tasal. Biex twettaq dan trid dożi qawwija ta’ konvinzjoni u determinazzjoni. Wieħed għalhekk irid jibqa’ jinsisti anki jekk ikun hemm mumenti għalih twal fejn iħoss li mhux mismugħ.
Dak li rajna
2. F’dan huwa iktar ċar li proprju l-persistenza u l-insistenza tal-Partit Nazzjonalista f’diversi punti li kellu jgħaddi proprju minn dan.
Mumenti twal fejn kien jidher li qiegħed waħdu abbandunat fil-ġenb. Mumenti meta jsib ruħu miexi fid-deżert jittama li jaqbad jew jqabduh lura t-triq lejn Ġerusalemm.
Imma ż-żmien kif nafu tawh diversi drabi parir u raġun. Dak li ġarrab juri li jekk ma tibqax timxi ’l quddiem tfittex il-verità u li twettaq is-sewwa tispiċċa minflok titlef is-sens u s-sustanza tiegħek stess. Aħjar tibqa’ li int, awtentiku u mhux kopja fil-vuċi solitarja.
Boxxla
3. Trid proprju għalhekk aktar temmen fil-boxxla tal-valuri tas-sewwa tiegħek u timxi ’l quddiem. Anki jekk avversat, imkasbar u umiljat trid tibqa’ tħares ’l quddiem.
Huma x’inhuma ċ-ċirkostanzi dak il-bniedem irid jifhem li dak li jidher li huwa tant b’saħħtu quddiemu fil-fatt mal-prova mhux.
Is-sitwazzjoni tinbidel u jekk ma tħarisx sew lejn il-polz tispiċċa ma tifhimx dak li għaddej.
Dan iktar u iktar f’dan il-mument preċiż tas-soċjetà tagħna. Meta qed tħares lejn bidla fit-tmexxija u tfittex biex twettaq dan. Proċess xejn faċli imma li juri li hemm ċirkostanzi differenti li żviluppaw.
Errando discitur
4. F’dan hemm dak li ta’ qabilna kienu jaħsbu u jiddikjaraw. Meta tiżbalja titgħallem, anzi aħjar, permezz tal-iżbalji li titgħallem.
Naħseb li qegħdin proprju aktar f’din il-pożizzjoni wara snin preċedenti li fihom ħadna deċiżjonijiet li ma kinux proprju tajba. La politikament u anqas fis-sustanza tagħhom.
Hi x’inhi l-pożizzjoni għandna nitgħallmu aktar li aħjar jekk naċċettaw li dak li fassalna ma ħadimx u li għalhekk rridu nimxu ’l quddiem.
Il-lezzjoni hija mhux li nirrepetu dak li ġarrabna, imma li nfasslu fil-kontra tiegħu. Fejn l-iktar importanti mhux min kellu tort imma x’rimedji, x’soluzzjonijiet jista’ joffri.
Dak li sar huwa parti minn proċess fid-direzzjoni tagħna lejn ħidma aqwa milli kellna. Ideat, mexxejja, strateġiji, tattiċi li jibdlu fil-konsiderazzjoni ta’ dak li ġarrabna.
Riħ differenti
5. F’dan aktar wieħed irid jifhem li l-opportunità biex ikun hemm bidla fil-Gvern, fil-fatt żdied u f’dan ma naqasx. Wieħed jista’ jipprova jsib spjegazzjoni għal dan l-iżvilupp uman.
Inkella wkoll li jidħol fl-analiżi ta’ min kien responsabbli ta’ xiex qabel biex jifhem llum. Imma li fil-verità dak li għandu jinteressana huwa li hemm barra fl-elettorat hawn riħ ġdid li qiegħed jonfoħ.
Ma għandniex bżonn noperaw f’esaġerazzjonijiet anqas kunflitti passati. Għandna nieħdu biss l-għarfien ta’ dak li hemm bżonn biex nagħtu tweġiba lill-problemi soċjali u ekonomiċi li s-soċjetà qed tmiss illum u ser tkompli fis-snin li ġejjin.
Ħalluna nirbħu
6. Proprju f’dan għalhekk linja politika ta’ prudenza, attenzjoni u preċiżjoni. Dan iktar fl-għarfien sħiħ ta’ dak li huwa essenzjali biex ma noħorġux mil-linja delikata u diffiċli li għandna quddiemna biex din il-bidla s-seħħ.
Aħjar pass lura, kelma inqas, anki silenzju, imma mhux aġir li jissarraf f’autogoals. Nibqgħu pass lura llum biex nimxu ’l quddiem għada.
Nittama li nifhmu kemm dan huwa importanti. Nittama li nifhmu li b’passi għaqlin u tajba naslu ferm iktar ’il quddiem. Ċertament f’dan l-appell tiegħi huwa li għandna nibqgħu nimxu fil-persistenza biex inwettqu l-bidliet li pajjiżna jeħtieġ.
Dak li rajna
2. F’dan huwa iktar ċar li proprju l-persistenza u l-insistenza tal-Partit Nazzjonalista f’diversi punti li kellu jgħaddi proprju minn dan.
Mumenti twal fejn kien jidher li qiegħed waħdu abbandunat fil-ġenb. Mumenti meta jsib ruħu miexi fid-deżert jittama li jaqbad jew jqabduh lura t-triq lejn Ġerusalemm.
Imma ż-żmien kif nafu tawh diversi drabi parir u raġun. Dak li ġarrab juri li jekk ma tibqax timxi ’l quddiem tfittex il-verità u li twettaq is-sewwa tispiċċa minflok titlef is-sens u s-sustanza tiegħek stess. Aħjar tibqa’ li int, awtentiku u mhux kopja fil-vuċi solitarja.
Boxxla
3. Trid proprju għalhekk aktar temmen fil-boxxla tal-valuri tas-sewwa tiegħek u timxi ’l quddiem. Anki jekk avversat, imkasbar u umiljat trid tibqa’ tħares ’l quddiem.
Huma x’inhuma ċ-ċirkostanzi dak il-bniedem irid jifhem li dak li jidher li huwa tant b’saħħtu quddiemu fil-fatt mal-prova mhux.
Is-sitwazzjoni tinbidel u jekk ma tħarisx sew lejn il-polz tispiċċa ma tifhimx dak li għaddej.
Dan iktar u iktar f’dan il-mument preċiż tas-soċjetà tagħna. Meta qed tħares lejn bidla fit-tmexxija u tfittex biex twettaq dan. Proċess xejn faċli imma li juri li hemm ċirkostanzi differenti li żviluppaw.
Errando discitur
4. F’dan hemm dak li ta’ qabilna kienu jaħsbu u jiddikjaraw. Meta tiżbalja titgħallem, anzi aħjar, permezz tal-iżbalji li titgħallem.
Naħseb li qegħdin proprju aktar f’din il-pożizzjoni wara snin preċedenti li fihom ħadna deċiżjonijiet li ma kinux proprju tajba. La politikament u anqas fis-sustanza tagħhom.
Hi x’inhi l-pożizzjoni għandna nitgħallmu aktar li aħjar jekk naċċettaw li dak li fassalna ma ħadimx u li għalhekk rridu nimxu ’l quddiem.
Il-lezzjoni hija mhux li nirrepetu dak li ġarrabna, imma li nfasslu fil-kontra tiegħu. Fejn l-iktar importanti mhux min kellu tort imma x’rimedji, x’soluzzjonijiet jista’ joffri.
Dak li sar huwa parti minn proċess fid-direzzjoni tagħna lejn ħidma aqwa milli kellna. Ideat, mexxejja, strateġiji, tattiċi li jibdlu fil-konsiderazzjoni ta’ dak li ġarrabna.
Riħ differenti
5. F’dan aktar wieħed irid jifhem li l-opportunità biex ikun hemm bidla fil-Gvern, fil-fatt żdied u f’dan ma naqasx. Wieħed jista’ jipprova jsib spjegazzjoni għal dan l-iżvilupp uman.
Inkella wkoll li jidħol fl-analiżi ta’ min kien responsabbli ta’ xiex qabel biex jifhem llum. Imma li fil-verità dak li għandu jinteressana huwa li hemm barra fl-elettorat hawn riħ ġdid li qiegħed jonfoħ.
Ma għandniex bżonn noperaw f’esaġerazzjonijiet anqas kunflitti passati. Għandna nieħdu biss l-għarfien ta’ dak li hemm bżonn biex nagħtu tweġiba lill-problemi soċjali u ekonomiċi li s-soċjetà qed tmiss illum u ser tkompli fis-snin li ġejjin.
Ħalluna nirbħu
6. Proprju f’dan għalhekk linja politika ta’ prudenza, attenzjoni u preċiżjoni. Dan iktar fl-għarfien sħiħ ta’ dak li huwa essenzjali biex ma noħorġux mil-linja delikata u diffiċli li għandna quddiemna biex din il-bidla s-seħħ.
Aħjar pass lura, kelma inqas, anki silenzju, imma mhux aġir li jissarraf f’autogoals. Nibqgħu pass lura llum biex nimxu ’l quddiem għada.
Nittama li nifhmu kemm dan huwa importanti. Nittama li nifhmu li b’passi għaqlin u tajba naslu ferm iktar ’il quddiem. Ċertament f’dan l-appell tiegħi huwa li għandna nibqgħu nimxu fil-persistenza biex inwettqu l-bidliet li pajjiżna jeħtieġ.
IŻ-ŻEJTUN - MISRAĦ KARMNU GRIMA - XOGĦLIJIET
29759. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: B’referenza għat-tweġibiet tal-mistoqsijiet parlamentari 19769 u 25021, jista’ l-Ministru jgħid x’xogħol qiegħed isir f’Misraħ Karmnu Grima, fiż-Żejtun?
10/07/2025
ONOR. OWEN
BONNICI: Ninsab infurmat mill-Kunsill Lokali taż-Żejtun li
x-xogħol li qiegħed isir f’Misraħ Karmnu Grima jikkonsisti f’xogħol ta’ tisbiħ
li qed isir minn Infrastructure Malta.
Seduta 368
16/07/2025
IŻ-ŻEJTUN - MISRAĦ KARMNU GRIMA - XOGĦLIJIET
29758. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u x-Xogħlijiet Pubbliċi: B’referenza għat-tweġibiet tal-mistoqsijiet parlamentari 19769 u 25021, jista’ l-Ministru jgħid x’xogħol qiegħed isir f’Misraħ Karmnu Grima, fiż-Żejtun?
10/07/2025
ONOR. CHRIS
BONETT: Ninforma lill-Onor. Interpellant li x-xogħlijiet f’Misraħ
Karmenu Grima, Żejtun bdew fl-1 ta’ Lulju 2025.
Dawn jikkonsistu f’bini mill-ġdid tal-pjazza li jinkludi wkoll parking
ġdid u bini tal-pavimentar mill-ġdid.
Seduta 368
16/07/2025
IL-BELT VALLETTA - PJAZZA JEAN DE LA VALETTE - RESTAWR TA’ MONUMENT
29757. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: B’referenza għat-tweġiba tal-mistoqsija parlamentari 29449, jista’ l-Ministru jara li ssir spezzjoni fuq il-monument dedikat lill-Gran Mastru Jean La Valette, fil-Belt Valletta, peress li dan huwa fost l-iktar monumenti li jittieħdu ritratti u jistħoqqlu kura u restawr?
10/07/2025
ONOR. OWEN
BONNICI: Se nara li ssir spezzjoni.
Seduta 368
16/07/2025
BORMLA - ŻAMMA TA’ MONUMENT
29756. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: B’referenza għat-tweġiba tal-mistoqsija parlamentari 29448 dwar il-monument tal-bronż iddedikat lill-Perit Dom Mintoff u l-funtana li jinsabu quddiem il-Każin tal-Banda ta’ San Ġorġ, f’Bormla, jista’ l-Ministru jgħid x’kien l-eżitu wara li sar il-kuntatt mal-Kunsill Lokali ta’ Bormla?
10/07/2025
ONOR. OWEN
BONNICI: Ninsab infurmat mill-Kunsill Lokali ta’ Bormla li,
għalkemm il-monument tal-bronż iddedikat lill-Perit Dom Mintoff ma jaqax
direttament taħt r-responsabbiltà tiegħu, il-Kunsill jieħu ħsieb li jsir
it-tindif regolari.
Seduta 368
16/07/2025
LOCAL GOVERNANCE BOARD - KAŻIJIET IMRESSQA
29755. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Kultura, l-Artijiet u l-Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsija parlamentari 29598 u jgħid kemm tressqu każijiet quddiem il-Local Governance Board imwaqqaf mill-Avviż Legali 363.150 matul is-sena 2024 u kemm hemm każijiet pendenti? Jista’ jgħid ukoll minn min huwa kompost dan l-istess bord?
10/07/2025
ONOR. OWEN
BONNICI: Ninsab infurmat li fis-sena 2024 tresqu żewġ ilmenti u
hemm seba’ każijiet pendenti.
Il-Membri tal-Bord
huma: S-Sur Simon Abela – Chairperson, S-Sur Pablo Cachia Belli – Segretarju,
S-Sur Joseph Scerri – Membru, S-Sa Sarah Lee Zammit – Membru u S-Sa Sarah
Mifsud – Membru.
Seduta 368
BORMLA - PARKEĠĠ QUDDIEM L-ISKOLA PRIMARJA
29754. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u x-Xogħlijiet Pubbliċi: B’referenza għat-tweġibiet tal-mistoqsijiet parlamentari 29065 u 29596 u fid-dawl li hemm tħassib konsiderevoli mill-ġenituri dwar kif dan il-proġett se jaffettwa lil uliedhom, jista’ l-Ministru jippreżenta l-pjanti relattivi?
10/07/2025
ONOR. CHRIS
BONETT: Ninforma lill-Onor. Interpellant li l-pjanti huma
aċċessibbli għall-pubbliku kif spejgat fit-tweġibiet preċedenti.
Seduta 368
16/07/2025
L-IMĠARRBA
Fit-triq tagħha l-ħajja taf tagħti bnedmin varji li jsofru inġustizzji mertu ta’ id bnedmin oħra. Dawk li msejħa jwettqu s-sewwa minflok jaġixxu ħażin bil-kbir fil-konfront ta’ oħrajn.
Ikollhom l-istonku li jwettqu atti mill-iktar kundannabbli.
Ċertament min irid jimxi fis-sewwa u bis-sewwa fl-eżistenza tiegħu jaf li se jgħaddi jew imiss ma’ dan. Uħud jogħtru u jitilfu kull sens u skop f’dak li jkunu qed jgħixu, oħrajn jibqgħu rashom ’il fuq jirreżistu. Jibqgħu jistennew jittamaw fil-futur waqt li minn naħa jipprova jifhem l-banalità tal-ħażen u mill-oħra jibni reżistenza. Jagħraf li se jkun għaddej fit-triq b’sħaba sewda fuqu. Jagħraf li se jkollu dawk li ma jkellmuhx għax ma jridux jiċċappsu miegħu. Jagħraf iktar li t-tajn tal-malafama u inġustizzja li nxteħtulu se jieħdu ż-żmien biex jitneħħew. Il-bniedem ġust
Dawk li jkunu sofrew minn id oħrajn fil-kalunji u l-kliem li jipprovaw jiddistruġġulu kull dinjità li bniedem jista’ jkollu jsibu truf ta’ konsolazzjoni. Jifhmu u jżommu quddiemhom li kien hemm min ġid biss wettaq lil bnedmin u sab minflok dawk li tradewh, abbandunawh u ċaħduh.
Dawk li ppruvaw ikissruh b’kull mod, inkluż li neħħewlu ħajtu. F’dan jifhem li jrid iħares ’il quddiem u jittama kontra kull tama. Irodd l-ħajja tiegħu sabiex ġara x’ġara jimxi pożittivament. Ibaxxi rasu u jimxi fit-triq tat-tama. Hemm x’hemm kontra u tidher kemm tidher sewda d-dinja jagħraf li għandu jimxi ’l quddiem fil-fiduċja li għada jkun aħjar.
Disgħin sena ilu
F’dawn il-jiem fakkarna d-disgħin sena mill-mewt ta’ bniedem li ġarrab sew f’ħajtu. Wieħed li jgħaddu kemm jgħaddu snin xorta ħajtu titlob riflessjoni. Fit-12 ta’ Lulju 1935 ġie nieqes Alfred Dreyfus. Imwieled fl-1859, Lhudi u persuna li serva fl-armata Franċiża b’dinjità u magħruf għall-intelligenza tiegħu. Biss bata mill-antisemitiżmu li kien jiddomina f’dawk s-snin. Fl-1894 kien ġie akkużat bi tradiment. Akkużat li kien spija Tedeska u ġie proċessat pubblikament. Anki jekk l-awtoritajiet militari kienu jafu li kien innoċenti xorta kkundannawh u neħħewlu kull grad militari hu li kien ġeneral fl-armata. Bagħtuh jiskonta l-piena fl-iktar gżira ’l bogħod minn Franza f’Guyane f’dik li kienet tissejjaħ “Devil’s Island”. Ħruxija apposta biex jintesa ntbagħat f’post fl-Amerika Latina ’l bogħod sew minn pajjiżu. Intbagħat proprju aktar f’dan il-ħabs mill-iktar iebes. Miftuħ fl-1852 f’post fejn il-ħruxija dixxiplinari kienet kbira u l-kundizzjonijiet klimatiċi mill-iktar kiefra. Kien magħruf li 75% ta’ dawk li marru hemm tilfu ħajjithom. Mhux biss tellfulu ġieħu, il-karriera, il-familja imma issa wkoll riduh jitlef ħajtu. Jiġi kanċellat minn wiċċ d-dinja qisu ma kien xejn u ma seħħ xejn.
L-awtoritajiet kienu jafu li saret inġustizzja kbira fil-konfront tiegħu imma flok għażlu li jirrimedjaw marru sabiex jgħattu aktar kollox. Il-bniedem għadda minn ħafna imma kif nafu baqa’ jżomm sħiħ lilu nnifsu jittama li l-verità toħroġ u ismu jiġi mnaddaf. Baqa’ determinat u ma qatax qalbu. Baqa’ jinsisti jgħix u jippreserva lilu nnifsu fil-ġlied kostanti tal-ħajja.
Emile Zola (1840-1902)
Fit-13 ta’ Jannar 1898 dan il-kittieb magħruf u li l-pinna tiegħu kienet lesta tidħol għas-servizz tas-sewwa ppubblika taħt ismu artiklu bit-titlu J’accuse (Nakkuża). Fih akkuża l-President Franċiż Felix Faure (1841-1899) u l-Gvern b’antisemitiżmu u b’lista twila ta’ żbalji, nuqqasijiet, gideb u falsitajiet li segwew sabiex Dreyfus instab ħati. Att mill-iktar kuraġġuż li beda moviment favur dan l-bniedem kkundannat inġustament.
Zola nnifsu li tkellem favur u qabeż għalih spiċċa huwa ukoll proċessat fuq malafama, kundannat hu wkoll u kellu jaħrab minn pajjiżu. Fortunatament awturi oħra taw l-appoġġ għal din il-kawża ġusta bħal-Lhudi Bernard Lazare (1865-1903), il-kattoliku Charles Peguy (1873-1914) u s-Soċjalista Anatole France (1844-1924). Il-każ ma waqafx hemm u baqa’ għaddej jiġbor l-attenzjoni. Kollox kien kontra. L-awtoritajiet kellhom saħħa kbira u biex teħodha kontra ma kien faċli xejn. Atti ta’ reżistenza intelliġenti li fihom l-pinna tibqa’ tirrenja fuq kollox.
Kif tgħallimna “the pen in mightier then the sword” (il-pinna hija aktar qawwija mix-xabla) u proprju l-argumenti, raġunamenti, il-fatti u l-kunsiderazzjonijiet sħaħ li tressqu ħadd ma seta’ jiċħadhom. Il-fatti kienu li kienet saret inġustizzja, waħda li kienet magħrufa u li ġiet moħbija. Esperjenza li sfortunatament diversi bnedmin fl-irkejjen kollha tad-dinja jmissu magħhom.
Wara tnax-il sena
Għaddew tnax-il-sena sħaħ u twal sakemm fl-aħħar instab li ma kellu ebda tort li kien iffabbrika kollox ċertu Ferdinand Walsin Esterhazy (1847-1923). Kien hu uffiċjal fl-armata li bena l-gidba, il-falsifikazzjonijiet kollha u kien proprju hu li kien l-ispija Tedeska. Skandlu fuq skandlu aktar għax ġie proċessat u terġa’ liberat. Spiċċa ħarab jgħix l-Ingilterra proprju għax il-verità kienet ħarġet u spiċċa hu ma jistax jgħix fi Franza.
Fl-1906 Dreyfus ġie finalment eżonerat u liberat minn kollox. Lura lejn pajjiżu kellu diffikultajiet biex jiġi aċċettat għax l-armata tant umiljata fl-aġir tagħha flok tatu l-pożizzjoni li kellu ppruvat iċċekknu. Imma baqa’ għaddej u spiċċa ddefenda lil pajjiżu fl-ewwel gwerra dinjija b’kuraġġ u perseveranza. Ma ċediex għal dak li ra quddiemu imma b’determinazzjoni kkumbatta kontra kollox jum wara jum. Sofra inġustizzja kbira imma kien jaf li hu innoċenti u emmen fih innifsu.
Niftakruh
Proprju llum wara tant snin irridu fuq naħa niftakru f’dak li għadda minnu dan l-bniedem, fl-atroċitajiet li jiġu mill-kalunji u l-akkużi foloz li bnedmin oħra joħolqu u fl-istess ħin nagħmlu kuraġġ aħna stess minn dak li huwa ġarrab u għeleb. Inżommu quddiemna li huma x’inhuma ċ-ċirkostanzi l-paġna ddur u dak li sar ħażin jista’ jinbidel.
F’din is-sena tat-tama nagħrfu dejjem iktar li hemm bidliet li jistgħu jsiru. Nifhmu li ma għandniex b’xi mod nagħtu qalbna imma nimxu ’l quddiem. Inservu jum wara jum fis-sorpriżi tal-ħajja. Niftakru proprju f’dan kollu li nkunu viċin dawk li fil-ħajja ġarrbu. Aktar li ma ninħakmux minn dawk li jriduna niġġudikaw u nikkundannaw oħrajn fuq il-kliem fieragħ u l-falsitajiet inġusti tagħhom.
Ikollhom l-istonku li jwettqu atti mill-iktar kundannabbli.
Ċertament min irid jimxi fis-sewwa u bis-sewwa fl-eżistenza tiegħu jaf li se jgħaddi jew imiss ma’ dan. Uħud jogħtru u jitilfu kull sens u skop f’dak li jkunu qed jgħixu, oħrajn jibqgħu rashom ’il fuq jirreżistu. Jibqgħu jistennew jittamaw fil-futur waqt li minn naħa jipprova jifhem l-banalità tal-ħażen u mill-oħra jibni reżistenza. Jagħraf li se jkun għaddej fit-triq b’sħaba sewda fuqu. Jagħraf li se jkollu dawk li ma jkellmuhx għax ma jridux jiċċappsu miegħu. Jagħraf iktar li t-tajn tal-malafama u inġustizzja li nxteħtulu se jieħdu ż-żmien biex jitneħħew. Il-bniedem ġust
Dawk li jkunu sofrew minn id oħrajn fil-kalunji u l-kliem li jipprovaw jiddistruġġulu kull dinjità li bniedem jista’ jkollu jsibu truf ta’ konsolazzjoni. Jifhmu u jżommu quddiemhom li kien hemm min ġid biss wettaq lil bnedmin u sab minflok dawk li tradewh, abbandunawh u ċaħduh.
Dawk li ppruvaw ikissruh b’kull mod, inkluż li neħħewlu ħajtu. F’dan jifhem li jrid iħares ’il quddiem u jittama kontra kull tama. Irodd l-ħajja tiegħu sabiex ġara x’ġara jimxi pożittivament. Ibaxxi rasu u jimxi fit-triq tat-tama. Hemm x’hemm kontra u tidher kemm tidher sewda d-dinja jagħraf li għandu jimxi ’l quddiem fil-fiduċja li għada jkun aħjar.
Disgħin sena ilu
F’dawn il-jiem fakkarna d-disgħin sena mill-mewt ta’ bniedem li ġarrab sew f’ħajtu. Wieħed li jgħaddu kemm jgħaddu snin xorta ħajtu titlob riflessjoni. Fit-12 ta’ Lulju 1935 ġie nieqes Alfred Dreyfus. Imwieled fl-1859, Lhudi u persuna li serva fl-armata Franċiża b’dinjità u magħruf għall-intelligenza tiegħu. Biss bata mill-antisemitiżmu li kien jiddomina f’dawk s-snin. Fl-1894 kien ġie akkużat bi tradiment. Akkużat li kien spija Tedeska u ġie proċessat pubblikament. Anki jekk l-awtoritajiet militari kienu jafu li kien innoċenti xorta kkundannawh u neħħewlu kull grad militari hu li kien ġeneral fl-armata. Bagħtuh jiskonta l-piena fl-iktar gżira ’l bogħod minn Franza f’Guyane f’dik li kienet tissejjaħ “Devil’s Island”. Ħruxija apposta biex jintesa ntbagħat f’post fl-Amerika Latina ’l bogħod sew minn pajjiżu. Intbagħat proprju aktar f’dan il-ħabs mill-iktar iebes. Miftuħ fl-1852 f’post fejn il-ħruxija dixxiplinari kienet kbira u l-kundizzjonijiet klimatiċi mill-iktar kiefra. Kien magħruf li 75% ta’ dawk li marru hemm tilfu ħajjithom. Mhux biss tellfulu ġieħu, il-karriera, il-familja imma issa wkoll riduh jitlef ħajtu. Jiġi kanċellat minn wiċċ d-dinja qisu ma kien xejn u ma seħħ xejn.
L-awtoritajiet kienu jafu li saret inġustizzja kbira fil-konfront tiegħu imma flok għażlu li jirrimedjaw marru sabiex jgħattu aktar kollox. Il-bniedem għadda minn ħafna imma kif nafu baqa’ jżomm sħiħ lilu nnifsu jittama li l-verità toħroġ u ismu jiġi mnaddaf. Baqa’ determinat u ma qatax qalbu. Baqa’ jinsisti jgħix u jippreserva lilu nnifsu fil-ġlied kostanti tal-ħajja.
Emile Zola (1840-1902)
Fit-13 ta’ Jannar 1898 dan il-kittieb magħruf u li l-pinna tiegħu kienet lesta tidħol għas-servizz tas-sewwa ppubblika taħt ismu artiklu bit-titlu J’accuse (Nakkuża). Fih akkuża l-President Franċiż Felix Faure (1841-1899) u l-Gvern b’antisemitiżmu u b’lista twila ta’ żbalji, nuqqasijiet, gideb u falsitajiet li segwew sabiex Dreyfus instab ħati. Att mill-iktar kuraġġuż li beda moviment favur dan l-bniedem kkundannat inġustament.
Zola nnifsu li tkellem favur u qabeż għalih spiċċa huwa ukoll proċessat fuq malafama, kundannat hu wkoll u kellu jaħrab minn pajjiżu. Fortunatament awturi oħra taw l-appoġġ għal din il-kawża ġusta bħal-Lhudi Bernard Lazare (1865-1903), il-kattoliku Charles Peguy (1873-1914) u s-Soċjalista Anatole France (1844-1924). Il-każ ma waqafx hemm u baqa’ għaddej jiġbor l-attenzjoni. Kollox kien kontra. L-awtoritajiet kellhom saħħa kbira u biex teħodha kontra ma kien faċli xejn. Atti ta’ reżistenza intelliġenti li fihom l-pinna tibqa’ tirrenja fuq kollox.
Kif tgħallimna “the pen in mightier then the sword” (il-pinna hija aktar qawwija mix-xabla) u proprju l-argumenti, raġunamenti, il-fatti u l-kunsiderazzjonijiet sħaħ li tressqu ħadd ma seta’ jiċħadhom. Il-fatti kienu li kienet saret inġustizzja, waħda li kienet magħrufa u li ġiet moħbija. Esperjenza li sfortunatament diversi bnedmin fl-irkejjen kollha tad-dinja jmissu magħhom.
Wara tnax-il sena
Għaddew tnax-il-sena sħaħ u twal sakemm fl-aħħar instab li ma kellu ebda tort li kien iffabbrika kollox ċertu Ferdinand Walsin Esterhazy (1847-1923). Kien hu uffiċjal fl-armata li bena l-gidba, il-falsifikazzjonijiet kollha u kien proprju hu li kien l-ispija Tedeska. Skandlu fuq skandlu aktar għax ġie proċessat u terġa’ liberat. Spiċċa ħarab jgħix l-Ingilterra proprju għax il-verità kienet ħarġet u spiċċa hu ma jistax jgħix fi Franza.
Fl-1906 Dreyfus ġie finalment eżonerat u liberat minn kollox. Lura lejn pajjiżu kellu diffikultajiet biex jiġi aċċettat għax l-armata tant umiljata fl-aġir tagħha flok tatu l-pożizzjoni li kellu ppruvat iċċekknu. Imma baqa’ għaddej u spiċċa ddefenda lil pajjiżu fl-ewwel gwerra dinjija b’kuraġġ u perseveranza. Ma ċediex għal dak li ra quddiemu imma b’determinazzjoni kkumbatta kontra kollox jum wara jum. Sofra inġustizzja kbira imma kien jaf li hu innoċenti u emmen fih innifsu.
Niftakruh
Proprju llum wara tant snin irridu fuq naħa niftakru f’dak li għadda minnu dan l-bniedem, fl-atroċitajiet li jiġu mill-kalunji u l-akkużi foloz li bnedmin oħra joħolqu u fl-istess ħin nagħmlu kuraġġ aħna stess minn dak li huwa ġarrab u għeleb. Inżommu quddiemna li huma x’inhuma ċ-ċirkostanzi l-paġna ddur u dak li sar ħażin jista’ jinbidel.
F’din is-sena tat-tama nagħrfu dejjem iktar li hemm bidliet li jistgħu jsiru. Nifhmu li ma għandniex b’xi mod nagħtu qalbna imma nimxu ’l quddiem. Inservu jum wara jum fis-sorpriżi tal-ħajja. Niftakru proprju f’dan kollu li nkunu viċin dawk li fil-ħajja ġarrbu. Aktar li ma ninħakmux minn dawk li jriduna niġġudikaw u nikkundannaw oħrajn fuq il-kliem fieragħ u l-falsitajiet inġusti tagħhom.
SKEMA BM40 - FONDI
29753. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Edukazzjoni, l-Isport, iż-Żgħażagħ, ir-Riċerka u l-Innovazzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm fondi disponibbli u kemm ġew utilizzati taħt l-iskema BM40? Jista’ ukoll jagħti elenku kemm ta’ dawk l-iskejjel li għamlu użu minn dawn il-fondi u kemm li ma għamlux, u jgħid kemm?
10/07/2025
ONOR. CLIFTON GRIMA: Nitlob lill-Onor. Interpellant
jirreferi għat-tweġibiet parlamentari 27378 u 29450.
Seduta 367
14/07/2025
COMMUNITY SERVICE ORDERS, PROBATION U SENTENZI SOSPIŻI - SENTENZI
29752. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsija parlamentari 29601 u jgħid kemm kien hemm sentenzi fejn il-piena inflitta kienet dik ta’ Community Service Orders, Probation u sentenzi sospiżi sal-aħħar ta’ Ġunju 2025?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant illi l-informazzjoni mitluba għadha qed tinġabar.
Seduta 367
14/07/2025
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29751. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsija parlamentari 29600 u jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar ta’ Ġunju 2025 u kemm minnhom ġew deċiżi?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant illi l-informazzjoni mitluba għadha qed tinġabar.
Seduta 367
14/07/2025
ĦAL TARXIEN - GĦASSA TAL-PULIZIJA - XOGĦLIJIET
29750. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jara li l-Għassa tal-Pulizija ta’ Ħal Tarxien, għalkemm mhijiex użata, tingħata t-tiswijiet neċessarji?
10/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi dwar
l-Għassa tal-Pulizija ta’ Ħal Tarxien, ser jinbidel il-bieb ta’ barra li kien
inħaraq.
Seduta 367
COMMUNITY SERVICE ORDERS, PROBATION, U SENTENZI SOSPIŻI - SENTENZI
29749. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsija parlamentari 29610 u jgħid kemm kien hemm sentenzi fejn il-piena inflitta kienet dik ta’ Community Service Orders, Probation, u sentenzi sospiżi matul is-sena 2024?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant illi l-informazzjoni mitluba għadha qed tinġabar.
Seduta 367
14/07/2025
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29748. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jwieġeb il-mistoqsija parlamentari 29609 u jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar tas-sena 2024 u kemm minnhom ġew deċiżi?
10/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninforma lill-Onor.
Interpellant illi l-informazzjoni mitluba għadha qed tinġabar.
Seduta 367
14/07/2025
RISPETT INEŻISTENTI
1. Il-każ li rajna jiżviluppa tul din il-ġimgħa tal-Perit Toni Bezzina jitlob attenzjoni u riflessjoni. Għal min forsi ma jafx, għax ma jsegwix sija lill-Kummissarju tal-Istandards fil-Ħajja Pubblika kif ukoll lill-Bord tal-Awtorità tax-Xandir, dawn sabu li saru atti ta’ inġustizzja fil-konfront tiegħu. Hemm it-tendenza u l-prattika żbaljata li kamra ta-xandir tħoss li tista’ ‘leġittimament’ taqbad ma’ deputat u tattakkah. Litteralment taqbad miegħu u f’kull okkażjoni ssemmih fil-batal. Diskors kontinwu u ripetut ta’ xejn b’xejn, inutilment u fil-vojt. Aġir li mingħajr ma trid ifakkrek f’dawk li jemmnu li aktar ma tgħid affarijiet li mhumiex minnhom, aktar se jkun hemm min jisimgħek u jemmnek. Jiddispjaċini, imma nemmen li din il-prattika għandha tiġi regolata.
Għas-sewwa
2. Dan għax id-demokrazija tista’ tikber u timxi ’l quddiem jekk il-pedament tagħha jkun dejjem mibni fuq il-verità. Il-kontra ta’ dan huma t-toroq lejn dittaturi li jgħixu fil-qiegħ tal-gideb. Il-Kummissarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika fil-fatt iddikjara li dak kollu li kien qiegħed jiġi mħammeġ bih Toni Bezzina ma kien minnu xejn. Kollox fl-arja u bbażat fuq kollox barra l-fatti. Dan kien diġà pass qawwi li għalih il-Gvern kellu jkollu l-umiltà li jirreaġixxi. Almenu jiddikjara li dak kollu li ngħad ma kienx minnu u li kien qiegħed jiġi rtirat. Imma mhux talli dan ma sarx, talli lanqas ma ġie rrappurtat fuq l-istess mezzi li bihom kien qiegħed jiġi mxandar dak li huwa fil-fatt falz. Jidher li kien hemm min iddeċieda li jordna lill-istazzjon One sabiex ma jxandarx din id-deċiżjoni. Iħalli lill-udjenza fl-impressjoni mhux minnha li kien iddikjara qabel.
Rispett
3. Żball politiku fuq żball politiku ieħor. Hemm linji ta’ diċenza li biċ-ċar ġew maqbuża u injorati. Kien diġà żbaljat li tgħid dak li mhuwiex minnu u tkompli tirrepetih, iżda daqshekk ieħor li ma tiddikjarax dak li rriżulta minn deċiżjoni ta’ istituzzjoni demokratika. U li huwa iktar gravi f’dan hu l-ħsieb kontinwu li għax xi ħadd daħal fil-politika, allura ħaddieħor għandu l-libertà li jgħid dak li m’għandux jgħid dwaru. Qisu parti mill-pakkett meta tieħu l-ġurament. Qisu m’hemm l-ebda linja ta’ rispett u diċenza li għandha tiġi osservata. Qisu lanqas bħala bniedem normali m’għandu jibqa’ jiġi kkunsidrat. Miegħu, kif nafu, jinġibdu l-familjari. Għax in-nies, li diġà lsienhom mhuwiex qasir, meta jisimgħu aħbarijiet bħal dawn jemmnu u jibdew jitkellmu kif m’għandhomx fuq oħrajn. Tħajjar għal bnedmin biex jissaħħnu kontra oħrajn, fejn it-tajn jibqa’ jdum biex jitneħħa.
Kif kien qal
4. Kif kien qal il-magħrfu u stmat Kardinal Robert Sarah: “I speak from personal experience. I painfully experienced assassination by gossip, slander, and public humilition, and I learned that when a person has decided to destroy you, he has no lack of words, spite, and hypocrisy. Falsehood has an immense capacity for constructing arguments, proofs, and truths out of sand.” (Nitkellem mill-esperjenza. Għaddejt passjoni minn assassinju tal-karattru, b’diskors żejjed, kalunji, u umiljazzjonijiet pubbliċi, u tgħallimt li meta persuna tiddeċiedi li tiddistruġġik, ma tkunx nieqsa mill-kliem, ipokresija, riżentimenti. Il-falsità għandha l-abbiltà kbira li tinbena fuq argumenti, provi u veritajiet imwielda mir-ramel.) Hekk huwa ċar li sar fil-konfront ta' Toni Bezzina u dan jitlob żgur għal azzjoni u rimedju. Id-dinjità tiegħu bħala bniedem u bħala rappreżentant tal-poplu trid tiġi garantita b’mod effettiv.
Mhux biss
5. Ma’ dan inżid ukoll il-prattika ħażina li jittieħdu intervisti lil deputati f’sitwazzjonijiet varji li jiġu mxandra ħażin. Jew jitqegħdu barra mill-kuntest. Inkella tinqabad sentenza jew kelma waħda biss u titqiegħed mingħajr spjegazzjoni jew kuntest. Diġà huwa magħruf li jkun hemm min jagħti kumment u pożizzjoni li ma tiġix irrappurtata, imma ċertament u fis-sħiħ din hija wkoll parti minn nuqqas ta’ dik id-dinjità li ħaqqu kull deputat. Flok nippruvaw naffrontaw din il-pożizzjoni b’intelliġenza ninsabu fis-sitwazzjoni fejn għal darb’oħra naċċettaw il-kontinwazzjoni ta’ dan l-abbuż. Jekk stazzjon jew gazzetta jitolbu kumment jew jistaqsu domanda għandhom ikunu legalment marbuta li jġibuha sħiħa u mhux in parti jew xejn. Ovvjament, fil-konfużjoni li ninsabu fiha, ir-reazzjoni ta’ diversi deputati taż-żewġ naħat hija li aħjar ma jgħidu xejn u ma jafdawx milli li jeżerċitaw id-dritt leġittimu tagħhom fit-tisħiħ tad-demokrazija tagħna.
Jixraq
6. F’dan, il-każ ta’ Toni Bezzina, li mhux biss kixef imma pprova dak li qiegħed ngħid, għandu jmexxina fir-responsabbiltà politika li għandna nibnu qafas ta’ regolamenti li jridu jiġu rispettati. Il-poplu jibni r-rispett lejn il-politiċi skont ma dak li l-istess mezzi tal-informazzjoni jgħaddu. Il-politika f’pajjiżna ma marritx lura. Għadha msawra minn bnedmin tajba li però jsibu ħidmithom imkasbra fix-xejn u ta’ xejn. Għax kif nafu, huwa faċli li tgħajjar u tħammeġ, imma daqstant ieħor ferm aktar diffiċli sabiex wieħed inaddaf ismu minn dan kollu. Jekk f’pajjiżna rridu nibdlu verament, hemm bżonn li nikkumbattu din il-prattika żbaljata li ġġib id-dinjità u r-rispett lejn id-deputat ineżistenti.
Għas-sewwa
2. Dan għax id-demokrazija tista’ tikber u timxi ’l quddiem jekk il-pedament tagħha jkun dejjem mibni fuq il-verità. Il-kontra ta’ dan huma t-toroq lejn dittaturi li jgħixu fil-qiegħ tal-gideb. Il-Kummissarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika fil-fatt iddikjara li dak kollu li kien qiegħed jiġi mħammeġ bih Toni Bezzina ma kien minnu xejn. Kollox fl-arja u bbażat fuq kollox barra l-fatti. Dan kien diġà pass qawwi li għalih il-Gvern kellu jkollu l-umiltà li jirreaġixxi. Almenu jiddikjara li dak kollu li ngħad ma kienx minnu u li kien qiegħed jiġi rtirat. Imma mhux talli dan ma sarx, talli lanqas ma ġie rrappurtat fuq l-istess mezzi li bihom kien qiegħed jiġi mxandar dak li huwa fil-fatt falz. Jidher li kien hemm min iddeċieda li jordna lill-istazzjon One sabiex ma jxandarx din id-deċiżjoni. Iħalli lill-udjenza fl-impressjoni mhux minnha li kien iddikjara qabel.
Rispett
3. Żball politiku fuq żball politiku ieħor. Hemm linji ta’ diċenza li biċ-ċar ġew maqbuża u injorati. Kien diġà żbaljat li tgħid dak li mhuwiex minnu u tkompli tirrepetih, iżda daqshekk ieħor li ma tiddikjarax dak li rriżulta minn deċiżjoni ta’ istituzzjoni demokratika. U li huwa iktar gravi f’dan hu l-ħsieb kontinwu li għax xi ħadd daħal fil-politika, allura ħaddieħor għandu l-libertà li jgħid dak li m’għandux jgħid dwaru. Qisu parti mill-pakkett meta tieħu l-ġurament. Qisu m’hemm l-ebda linja ta’ rispett u diċenza li għandha tiġi osservata. Qisu lanqas bħala bniedem normali m’għandu jibqa’ jiġi kkunsidrat. Miegħu, kif nafu, jinġibdu l-familjari. Għax in-nies, li diġà lsienhom mhuwiex qasir, meta jisimgħu aħbarijiet bħal dawn jemmnu u jibdew jitkellmu kif m’għandhomx fuq oħrajn. Tħajjar għal bnedmin biex jissaħħnu kontra oħrajn, fejn it-tajn jibqa’ jdum biex jitneħħa.
Kif kien qal
4. Kif kien qal il-magħrfu u stmat Kardinal Robert Sarah: “I speak from personal experience. I painfully experienced assassination by gossip, slander, and public humilition, and I learned that when a person has decided to destroy you, he has no lack of words, spite, and hypocrisy. Falsehood has an immense capacity for constructing arguments, proofs, and truths out of sand.” (Nitkellem mill-esperjenza. Għaddejt passjoni minn assassinju tal-karattru, b’diskors żejjed, kalunji, u umiljazzjonijiet pubbliċi, u tgħallimt li meta persuna tiddeċiedi li tiddistruġġik, ma tkunx nieqsa mill-kliem, ipokresija, riżentimenti. Il-falsità għandha l-abbiltà kbira li tinbena fuq argumenti, provi u veritajiet imwielda mir-ramel.) Hekk huwa ċar li sar fil-konfront ta' Toni Bezzina u dan jitlob żgur għal azzjoni u rimedju. Id-dinjità tiegħu bħala bniedem u bħala rappreżentant tal-poplu trid tiġi garantita b’mod effettiv.
Mhux biss
5. Ma’ dan inżid ukoll il-prattika ħażina li jittieħdu intervisti lil deputati f’sitwazzjonijiet varji li jiġu mxandra ħażin. Jew jitqegħdu barra mill-kuntest. Inkella tinqabad sentenza jew kelma waħda biss u titqiegħed mingħajr spjegazzjoni jew kuntest. Diġà huwa magħruf li jkun hemm min jagħti kumment u pożizzjoni li ma tiġix irrappurtata, imma ċertament u fis-sħiħ din hija wkoll parti minn nuqqas ta’ dik id-dinjità li ħaqqu kull deputat. Flok nippruvaw naffrontaw din il-pożizzjoni b’intelliġenza ninsabu fis-sitwazzjoni fejn għal darb’oħra naċċettaw il-kontinwazzjoni ta’ dan l-abbuż. Jekk stazzjon jew gazzetta jitolbu kumment jew jistaqsu domanda għandhom ikunu legalment marbuta li jġibuha sħiħa u mhux in parti jew xejn. Ovvjament, fil-konfużjoni li ninsabu fiha, ir-reazzjoni ta’ diversi deputati taż-żewġ naħat hija li aħjar ma jgħidu xejn u ma jafdawx milli li jeżerċitaw id-dritt leġittimu tagħhom fit-tisħiħ tad-demokrazija tagħna.
Jixraq
6. F’dan, il-każ ta’ Toni Bezzina, li mhux biss kixef imma pprova dak li qiegħed ngħid, għandu jmexxina fir-responsabbiltà politika li għandna nibnu qafas ta’ regolamenti li jridu jiġu rispettati. Il-poplu jibni r-rispett lejn il-politiċi skont ma dak li l-istess mezzi tal-informazzjoni jgħaddu. Il-politika f’pajjiżna ma marritx lura. Għadha msawra minn bnedmin tajba li però jsibu ħidmithom imkasbra fix-xejn u ta’ xejn. Għax kif nafu, huwa faċli li tgħajjar u tħammeġ, imma daqstant ieħor ferm aktar diffiċli sabiex wieħed inaddaf ismu minn dan kollu. Jekk f’pajjiżna rridu nibdlu verament, hemm bżonn li nikkumbattu din il-prattika żbaljata li ġġib id-dinjità u r-rispett lejn id-deputat ineżistenti.
10.7.25
IL-GUDJA - TRIQ SAN ĊIRU - XOGĦLIJIET
29611. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ambjent, l-Enerġija u l-Indafa Pubblika: B’referenza għat-tweġiba tal-mistoqsija parlamentari 29447 dwar ix-xogħlijiet fi Triq San Ċiru, fil-Gudja, tista’ l-Ministru tgħid kemm ser idum isir ix-xogħol u jekk iż-żminijiet kuntrattwali ġewx rispettati?
02/07/2025
ONOR. MIRIAM DALLI: Ix-xogħlijiet ippjanati
mill-Korporazzjoni għas-Servizzi tal-Ilma ġew finalizzati u bħalissa għaddej
xogħol ta’ pavimentar fuq il-partijiet pedonali. Ix-xogħlijiet li fadal jaqgħu
taħt ir-responsabbiltà ta’ Infrastructure Malta.
Seduta 366
09/07/2025
COMMUNITY SERVICE ORDERS, PROBATION, U SENTENZI SOSPIŻI - SENTENZI
29610. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm sentenzi fejn il-piena inflitta kienet dik ta’ Community Service Orders, Probation, u sentenzi sospiżi matul is-sena 2024?
02/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninsab infurmat li
l-informazzjoni ser tingħata f’seduta oħra.
Seduta 366
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29609. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar tas-sena 2024 u kemm minnhom ġew deċiżi?
02/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninsab infurmat li
l-informazzjoni ser tingħata f’seduta oħra.
Seduta 366
09/07/2025
RAĦAL ĠDID - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29608. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku f’Raħal Ġdid matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena
2024 in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew Raħal Ġdid u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 366
09/07/2025
IL-FGURA - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29607. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku fil-Fgura matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena
2024 in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew il-Fgura u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 366
09/07/2025
ĦAL TARXIEN - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29606. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku f’Ħal Tarxien matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena 2024 in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew f’Ħal Tarxien u ġew indirizzati mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 366
09/07/2025
9.7.25
IL-GUDJA - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29605. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku fil-Gudja matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena 2024
in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew fil-Gudja u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 365
08/07/2025
SANTA LUĊIJA - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29604. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku f’Santa Luċija matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena 2024
in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew f’Santa Luċija u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 365
08/07/2025
ĦAL GĦAXAQ - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29603. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku f’Ħal Għaxaq matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena 2024
in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew f’Ħal Għaxaq u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 365
08/07/2025
MARSAXLOKK - INĊIDENTI TAT-TRAFFIKU
29602. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Intern, is-Sigurtà u x-Xogħol: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm inċidenti tat-traffiku f’Marsaxlokk matul is-sena 2024, u f’liema toroq seħħew dawn l-inċidenti?
02/07/2025
ONOR. BYRON CAMILLERI: Ninsab infurmat illi fis-sena 2024
in-numru ta’ inċidenti tat-traffiku li seħħew f’Marsaxlokk u ġew indirizzati
mill-Pulizija, jidher f’Tabella A, filwaqt li Tabella B tindika l-inċidenti
tat-traffiku li kienu indirizzati mill-LESA. Qed inpoġġi din l-informazzjoni
fuq il-Mejda tal-Kamra.
Seduta 365
08/07/2025
COMMUNITY SERVICE ORDERS, PROBATION U SENTENZI SOSPIŻI - SENTENZI
29601. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm sentenzi fejn il-piena inflitta kienet dik ta’ Community Service Orders, Probation u sentenzi sospiżi sal-aħħar ta’ Ġunju 2025?
02/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninsab infurmat li l-informazzjoni
ser tingħata f’seduta oħra.
Seduta 365
QRATI - KUMPILAZZJONIJIET PENDENTI
29600. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill- Ministru għall-Ġustizzja u r-Riforma tas-Settur tal-Kostruzzjoni: Jista’ l-Ministru jgħid kemm kien hemm kumpilazzjonijiet pendenti fil-Qrati ta’ pajjiżna sal-aħħar ta’ Ġunju 2025 u kemm minnhom ġew deċiżi?
02/07/2025
ONOR. JONATHAN ATTARD: Ninsab infurmat li l-informazzjoni
ser tingħata f’seduta oħra.
Seduta 365
08/07/2025
WIEĦED MILL-EROJ
1. Iktar ma jgħaddu s-snin, iktar nirrealizza kemm ingħatajt formazzjoni tajba f’ħajti. Niftakar f’dawk il-kotba li fl-iskola primarja kont ingħatajt naqra. Fl-għalliema li mexxewna u li assiguraw li dak li konna qed nistudjaw kien verament tajjeb għalina. Ma kellniex min jiddubita l-fatti, jew jipprova jċekken jew imaqdar dak li l-bnedmin wettqu fit-tajjeb jew inqas. Trabbejt b’imħabba lejn il-ktieb u lejn il-qari ta’ kotba dwar l-Istorja. Kelli lista ta’ persuni li kont qrajt ħajjithom u li bqajt ħajti nfittex dwarhom, naqra iktar u nifhem il-fatt kemm u għaliex kienu u għadhom jibqgħu jitqiesu daqshekk kbar.
Missejt lura
2. Ftit jiem ilu ħassejt dan kollu waqt li qrajt mill-ġdid li fis-6 ta’ Lulju 1535, xejn inqas minn erba’ mija u disgħin sena ilu, il-qaddis Sir Thomas More għadda għall-martirju. Forsi mertu f’dan ukoll tal-film A Man for all Seasons (1966) ta’ Fred Zinnemann (1907-1997) fejn stajt nara dak li qrajt aħjar. Imma l-iktar, ċertament, f’ħajja ta’ bniedem Nisrani, avukat u politiku li għall-prinċipji tiegħu ġie ikkundannat għall-mewt. Kellu l-kuraġġ li jieqaf lir-Re Enriku VIII (li qabel kien viċin ħafna tiegħu) meta dan kien kontra l-parir ta’ More u oħrajn li qabad u ħa d-deċiżjoni li jaqta’ lilu nnifsu mill-Knisja Kattolika f’Ruma. More ġie mneħħi minn kull kariga, ġie msakkar fil-ħabs u wara pproċessat inġustament. Għalija baqa’ bniedem eżemplari u li kitbietu u ħidmietu baqgħu ta’ ispirazzjoni, iktar u iktar f’kull mument politiku u legali iebes li sibt ruħi fih. Dawl fid-dinja iebsa tal-politika.
Ħajja
3. Min ma qrahx, jew almenu sar jaf dwaru, għandu jsib il-ħin sabiex jagħmel dan. Anki jekk tista’, b’xi mod, ma taqbilx miegħi fuq il-ħajja eżemplari tiegħu, xorta ngħid li mingħandu wieħed jieħu l-lezzjonijiet. L-iktar dawk li qegħdin, jew jixtiequ li jkunu fil-politika għax ma jkunux qed jitilfu ħinhom. Anzi. Naħseb li waħda mill-problemi fil-ħajja pubblika llum hija proprju dik li l-eroj ta’ veru ntilfu u qed jiġu segwiti dawk li mhumiex. Isegwu l-artifiċjali u jinsew il-veri. Xbajt nara ġurnali, gazzetti prestiġjużi li tilfu l-boxxla morali kompletament. Jadulaw lil dawk li jġibu l-iktar voti jew lil dawk li jidhru invinċibbli fit-tmexxija politika tagħhom għax qisu b’daqshekk għandhom raġun f’kollox. Jaħsbu li kunċetti liberali fil-politika, fejn il-pjaċir huwa biss li wieħed ikun kontra l-prinċipji etiċi Nsara, ser ikun xi forma ta’ soluzzjoni għall-isfidi ta’ din is-soċjetà. Imma kif nafu, meta ma jkunx hemm ordni, din mhux libertà tagħti imma diżordni totali, fejn anzi jkun hemm kull raġuni sabiex ma jiġi rispettat xejn. F’dan wasal dejjem iktar iż-żmien tal-bidla fil-perspettivi u fil-viżjoni lura lejn is-sewwa u l-ordni.
Fortunatament
4. F’dawn il-ġranet, qisu ġimgħatejn ilu, il-Papa Ljun XIV, dak li qed insiru nafuh aktar jum wara jum, fakkarna f’dan kollu. Fil-21 ta’ Ġunju 2025, waqt li kien qiegħed jindirizza lill-membri tal-International Inter-Parliamentary Union semma numru ta’ punti li tajjeb li wieħed jaqrahom sew. Fakkar lil dawk li kellu quddiemu li l-politika hija: “... the highest form of charity” – l-ogħla att ta’ mħabba u karità Nisranija. Dik li biha trendi lis-soċjetà u l-ġid komuni l-aqwa passi u liġijiet. Messaġġ ċar li l-ħidma fil-ġustizzja soċjali li ssir bl-imħabba lejn il-proxxmu hija unika u ċ-ċavetta tal-proċess veru ta’ bidla soċjali. Kull min għex il-politika u ħadem fl-istituzzjonijiet demokratiċi jaf kemm dan huwa minnu. Dak li mhuwiex imwieled minn din il-linja, maż-żmien tifhem iktar kemm ma tistax tagħti frott veru.
Liġi Superjuri
5. F’dan id-diskors qasir u preċiż huwa jeħodna verament għall-qalba ta’ dak li fuqu dan il-bniedem ser imexxi lill-Knisja Kattolika. Jeħodna lura wkoll biex niftakru li hemm liġi superjuri, ’il fuq minn kull liġi li l-bniedem jista’ jikteb, li tirbaħ anki jekk ma tiġix segwita jew kuntrarjata mill-bniedem. Huwa qal hekk lil dawn id-deputati: “Natural law, which is universally valid apart from and above other more debatable beliefs, constitutes the compass by which to take our bearings in legislating and acting, particularly on the delicate and pressing ethical issues that, today more than in the past, regard personal life and privacy.” (Id-Dritt Naturali, li huwa validu mad-dinja mad-dinja kollha apparti minn u fuq kull twemmin dibattibbli, jikkostitwixxi l-boxxla li minnu nieħdu triqitna fil-leġislazzjoni u ħidmitna, partikolarment fil-kwistjonijiet delikati u ta’ sfida etiċi li, illum iktar minn qabel, imissu mal-ħajja personali u privata.)
Distinzjoni
6. Fil-fatt, waqt li taqra tifhem forsi aktar li jista’ jkun li, kif għall-ewwel darba naħseb, li għandna Papa li qiegħed jaħseb u jikteb bl-Ingliż. Kemm il-Kurja Rumana hija ippreparata għal dan hija ħaġa oħra, imma parti minn proċess li jrid isir. Huwa kompla jindirizza bi kliem li jitkellem waħdu f’dak li qiegħed isir dejjem iktar il-qalba tal-messaġġ preżenti tiegħu: “Our personal life has greater value than any algorithm, and social relationships require spaces for Development that far transcend the limited patterns that any soulless machine can pre-package. Let us not forget that, while able to store millions of data points and answer many questions in a matter of seconds, artificial intelligence remains equipped with a “static memory” that is in no way comparable to that of human beings. Our memory, on the other hand, is creative, dynamic, generative, capable of uniting past, present and future in a lively and fruitful search for meaning, with all the ethical and existential implications that this entails.” Kliem preċiżi li jispjegaw ċar fejn ser inkunu sejrin fl-isfidi li l-politiċi jridu jmorru lejhom.
Sir Thomas
7. Dan id-diskors importanti u dirett lilna wkoll, politiċi fuq dawn il-gżejjer, jagħlaq hekk: “Sir Thomas More was a man faithful to his civic responsibilities, a perfect servant of the state precisely because of his faith, which led him to view politics not as a profession but as a mission for the spread of truth and goodness. The courage he showed by his readiness to sacrifice his life rather than betray the truth makes him, also for us today, a martyr for freedom and for the primacy of conscience.” Hekk huwa: martri veru għal-libertà u għall-ġlieda sabiex kull politiku jibqa’ leali lejn kuxjenztu. Proprju għalhekk li More jibqa’ wieħed mill-eroj favoriti tiegħi.
Missejt lura
2. Ftit jiem ilu ħassejt dan kollu waqt li qrajt mill-ġdid li fis-6 ta’ Lulju 1535, xejn inqas minn erba’ mija u disgħin sena ilu, il-qaddis Sir Thomas More għadda għall-martirju. Forsi mertu f’dan ukoll tal-film A Man for all Seasons (1966) ta’ Fred Zinnemann (1907-1997) fejn stajt nara dak li qrajt aħjar. Imma l-iktar, ċertament, f’ħajja ta’ bniedem Nisrani, avukat u politiku li għall-prinċipji tiegħu ġie ikkundannat għall-mewt. Kellu l-kuraġġ li jieqaf lir-Re Enriku VIII (li qabel kien viċin ħafna tiegħu) meta dan kien kontra l-parir ta’ More u oħrajn li qabad u ħa d-deċiżjoni li jaqta’ lilu nnifsu mill-Knisja Kattolika f’Ruma. More ġie mneħħi minn kull kariga, ġie msakkar fil-ħabs u wara pproċessat inġustament. Għalija baqa’ bniedem eżemplari u li kitbietu u ħidmietu baqgħu ta’ ispirazzjoni, iktar u iktar f’kull mument politiku u legali iebes li sibt ruħi fih. Dawl fid-dinja iebsa tal-politika.
Ħajja
3. Min ma qrahx, jew almenu sar jaf dwaru, għandu jsib il-ħin sabiex jagħmel dan. Anki jekk tista’, b’xi mod, ma taqbilx miegħi fuq il-ħajja eżemplari tiegħu, xorta ngħid li mingħandu wieħed jieħu l-lezzjonijiet. L-iktar dawk li qegħdin, jew jixtiequ li jkunu fil-politika għax ma jkunux qed jitilfu ħinhom. Anzi. Naħseb li waħda mill-problemi fil-ħajja pubblika llum hija proprju dik li l-eroj ta’ veru ntilfu u qed jiġu segwiti dawk li mhumiex. Isegwu l-artifiċjali u jinsew il-veri. Xbajt nara ġurnali, gazzetti prestiġjużi li tilfu l-boxxla morali kompletament. Jadulaw lil dawk li jġibu l-iktar voti jew lil dawk li jidhru invinċibbli fit-tmexxija politika tagħhom għax qisu b’daqshekk għandhom raġun f’kollox. Jaħsbu li kunċetti liberali fil-politika, fejn il-pjaċir huwa biss li wieħed ikun kontra l-prinċipji etiċi Nsara, ser ikun xi forma ta’ soluzzjoni għall-isfidi ta’ din is-soċjetà. Imma kif nafu, meta ma jkunx hemm ordni, din mhux libertà tagħti imma diżordni totali, fejn anzi jkun hemm kull raġuni sabiex ma jiġi rispettat xejn. F’dan wasal dejjem iktar iż-żmien tal-bidla fil-perspettivi u fil-viżjoni lura lejn is-sewwa u l-ordni.
Fortunatament
4. F’dawn il-ġranet, qisu ġimgħatejn ilu, il-Papa Ljun XIV, dak li qed insiru nafuh aktar jum wara jum, fakkarna f’dan kollu. Fil-21 ta’ Ġunju 2025, waqt li kien qiegħed jindirizza lill-membri tal-International Inter-Parliamentary Union semma numru ta’ punti li tajjeb li wieħed jaqrahom sew. Fakkar lil dawk li kellu quddiemu li l-politika hija: “... the highest form of charity” – l-ogħla att ta’ mħabba u karità Nisranija. Dik li biha trendi lis-soċjetà u l-ġid komuni l-aqwa passi u liġijiet. Messaġġ ċar li l-ħidma fil-ġustizzja soċjali li ssir bl-imħabba lejn il-proxxmu hija unika u ċ-ċavetta tal-proċess veru ta’ bidla soċjali. Kull min għex il-politika u ħadem fl-istituzzjonijiet demokratiċi jaf kemm dan huwa minnu. Dak li mhuwiex imwieled minn din il-linja, maż-żmien tifhem iktar kemm ma tistax tagħti frott veru.
Liġi Superjuri
5. F’dan id-diskors qasir u preċiż huwa jeħodna verament għall-qalba ta’ dak li fuqu dan il-bniedem ser imexxi lill-Knisja Kattolika. Jeħodna lura wkoll biex niftakru li hemm liġi superjuri, ’il fuq minn kull liġi li l-bniedem jista’ jikteb, li tirbaħ anki jekk ma tiġix segwita jew kuntrarjata mill-bniedem. Huwa qal hekk lil dawn id-deputati: “Natural law, which is universally valid apart from and above other more debatable beliefs, constitutes the compass by which to take our bearings in legislating and acting, particularly on the delicate and pressing ethical issues that, today more than in the past, regard personal life and privacy.” (Id-Dritt Naturali, li huwa validu mad-dinja mad-dinja kollha apparti minn u fuq kull twemmin dibattibbli, jikkostitwixxi l-boxxla li minnu nieħdu triqitna fil-leġislazzjoni u ħidmitna, partikolarment fil-kwistjonijiet delikati u ta’ sfida etiċi li, illum iktar minn qabel, imissu mal-ħajja personali u privata.)
Distinzjoni
6. Fil-fatt, waqt li taqra tifhem forsi aktar li jista’ jkun li, kif għall-ewwel darba naħseb, li għandna Papa li qiegħed jaħseb u jikteb bl-Ingliż. Kemm il-Kurja Rumana hija ippreparata għal dan hija ħaġa oħra, imma parti minn proċess li jrid isir. Huwa kompla jindirizza bi kliem li jitkellem waħdu f’dak li qiegħed isir dejjem iktar il-qalba tal-messaġġ preżenti tiegħu: “Our personal life has greater value than any algorithm, and social relationships require spaces for Development that far transcend the limited patterns that any soulless machine can pre-package. Let us not forget that, while able to store millions of data points and answer many questions in a matter of seconds, artificial intelligence remains equipped with a “static memory” that is in no way comparable to that of human beings. Our memory, on the other hand, is creative, dynamic, generative, capable of uniting past, present and future in a lively and fruitful search for meaning, with all the ethical and existential implications that this entails.” Kliem preċiżi li jispjegaw ċar fejn ser inkunu sejrin fl-isfidi li l-politiċi jridu jmorru lejhom.
Sir Thomas
7. Dan id-diskors importanti u dirett lilna wkoll, politiċi fuq dawn il-gżejjer, jagħlaq hekk: “Sir Thomas More was a man faithful to his civic responsibilities, a perfect servant of the state precisely because of his faith, which led him to view politics not as a profession but as a mission for the spread of truth and goodness. The courage he showed by his readiness to sacrifice his life rather than betray the truth makes him, also for us today, a martyr for freedom and for the primacy of conscience.” Hekk huwa: martri veru għal-libertà u għall-ġlieda sabiex kull politiku jibqa’ leali lejn kuxjenztu. Proprju għalhekk li More jibqa’ wieħed mill-eroj favoriti tiegħi.
Subscribe to:
Posts (Atom)