1. Għal dawk li jħobbu l-letteratura, nittama li jafu bl-eżistenza ta’ Dante Alighieri (1265-1321). Jafu wkoll bil-kitba tiegħu La Divina Commedia, dik li influwenzat l-istorja tad-dinja u waħda mill-iktar studjata u riċerkata. Kull sena, diversi huma l-kotba li jiġu ippubblikati dwaru u dwar kitbietu. F’dan l-artikolu mhux ser nipprova nittratta dak li dawk li huma aqwa minni diġà għamlu tant tajjeb. Ser forsi però nfakkru kif kien qal tant tajjeb il-magħruf kbir letterat u politiku Franceso De Sanctis (1817-1883) meta jgħid: “In effetti la Divina Commedia è una visione dell’altro mondo allegorica. Cristianamente, la visione e la contemplazione dell’altra vita è il dovere del credente, la perfezione.” (Fil-fatt, id-Divina Commedia hija viżjoni allegorika tad-dinja l-oħra. Kristjanament, il-viżjoni u l-kontemplazzjoni ta’ ħajja oħra u d-dmir tan-Nisrani, il-perfezzjoni.)
Fit-tlett stati
2. L-awtur imiss mal-bnedmin li, skont hu, jinsabu fl-Infern, fil-Purgatorju u fil-Ġenna. Kull post jiltaqa’ u jara lil dawk li għal għemilhom ħaqqhom ikunu post jew ieħor. Vjaġġ mill-isbaħ u li jlaqqagħna, fil-kumpanija ta’ Virġilju (ir-Raġuni) u l-famuża Beatrice (il-Grazzja), ma’ persuni li ilhom nieqsa minn wiċċ id-dinja. Bnedmin li fi żmienhom ħallew il-marka għas-sewwa jew għall-kontra, b’kitba mill-isbaħ, b’lingwa li trid tħares li tqiegħed għad-dispożizzjoni dinja miċħuda lil dawk li ma jafux. F’dan, dak li huwa leġġenda, dak li huwa popolari, jieħu forma. Kif jgħid De Sanctis: “La rappresentazione e la leggenda esce dalla sua rozza volgarità e si alza à più alti concepimenti della scienza; la scienza esce dal santuario e si fa Popolo, si fa mistero e leggenda. Indi l’immensa popolarità di questo libro, che gl’illitterati accettavano nel senso letterale e i dotti commentavano come un libro di scienza, come la Somma di San Tommaso.”
Pajjiżna
3. F’dan, ċertament pajjiżna mhuwiex nieqes. Reċentement ġiet f’idejja pubblikazzjoni mill-isbaħ, Id-Divina Commedia. Monologu, ta’ Mario Micallef, fuq adattament tal-magħruf ukoll Alfred Palma. Waħda li ħaqqha verament attenzjoni, għax tagħti u tiftaħ bieb fuq din il-kitba, kif jixraq. Imma ma’ dan hemm ukoll dawk li qabilna tawh ġieħ, sija billi qalbu għall-Malti kitbietu, kif ukoll għax ikkummentaw dwaru. F’dan, aktar, għandna ġnien iddedikat għalih. Wieħed sabiħ li mhuwiex daqshekk miftuħ, kif għandu jkun, għall-pubbliku. Fih hemm tiddomina statwa tal-bronz sabiħa ħafna tal-iskultur magħruf Vicent (Ċensu) Apap (1909-2003), li tlestiet u tqegħdet f’dan il-ġnien fil-Furjana fl-1965. L-istatwa turi lil Dante ħassieb, jirrifletti fuq dak li għandu madwaru. Niftakarni, ta’ tifel li kont, nisma’ u naqra dwar dan.
Larinġ
4. F’dawk is-snin u ftit wara kienu tħawlu numru ta’ siġar tal-larinġ, li jidher li huwa tal-bakkaljaw. Kibru sew. Dawk li jiġu deskritti bħala frott tal-larinġa mhux imlaqqma, b’qoxra mħattba u mġiddra, ta’ togħma morra li ma tittikilx, u li minnha ssir il-kunserva tal-larinġ. Illum dawn kibru sew u kull sena jipproduċu mhux ħażin. F’dan dejjem jekk wieħed jieħu l-paċenzja li jiġborhom u jagħmel użu minnhom. Forsi Dante għadu magħna u kien hemm min iridu jkun f’ġenna tal-art fil-Furjana. U proprju għalhekk ħalaqlu, kif kien u għadu jixraqlu, li ma jkunx fl-Infern u lanqas fil-Purgatorju, imma li li jgawdi s-siġar sbieħ li għandu jduru madwaru. Jiekol il-frott tagħhom ma jistax. Jista’ biss igawdi l-preżenza tagħhom. Xena li nara quddiemi, kważi kuljum, jien u dieħel mill-Furjana lejn il-Belt.
Domandi
5. Fl-ewwel xhur tas-sena, is-siġar kienu mill-isbaħ, abbundanti sew fil-kuluri u fil-prodott. Imma billi fhimt ukoll li Dante, minkejja l-kwalitajiet kbar li għandu, mhuwiex imniżżel fl-istorja li kapaċi jiġbor il-larinġ u jiżbor is-siġar, deherli li għandi ngħinu. Jekk qegħednih fil-Ġenna, hemm għandu jkompli jkun. Għalhekk, fil-bidu ta’ Marzu ressaqt domanda lill-Ministru, li qalilna li l-frott kien inġabar is-sena li għaddiet, imma billi nstab li kien tal-bakkaljaw ma reġax inġabar u li s-siġar kienu nżabru meta l-ġnien kien f’idejn l-ELC: “... iżda fil-ġranet li ġejjin ser ikun qed jiġi ffirmat kuntratt ġdid ma’ kuntrattur ieħor biex iżomm il-ġnien.” Fhimt, u ħallejt iktar ħin, waqt li kuljum ittamajt li l-larinġ jinqata’ u s-siġar jinżabru.
Aktar domandi
6. Komplejt b’aktar domandi u ftit wara ġejt infurmat mill-Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali li: “... din il-materja, flimkien ma’ oħrajn ser tkun diskussa mal-kuntrattur il-ġdid.” Staqsejt mill-ġdid, u f’Ġunju ngħadli hekk: “Ninsab infurmat mill-Kunsill Lokali Furjana li fil-ġnien bħalissa għaddej it-tindif, il-ħrit tal-konki madwar is-siġar u t-tisqija. Sadattant infurmat ukoll li ż-żabra u l-ġbir tal-frott mhux ideali li jsir daż-żmien iżda iktar tard meta jaqleb it-temp wara l-istaġun tas-sajf.”. Bir-riżultat li f’dan Lulju mimli xemx u riħ isfel hemm kwantità ta’ larinġ jitbiel, jikrieh u jinten. Ftakart, mingħajr ma ridt, fi kliem attribwit ukoll lil Virġilju: “Chi vuole vada, chi non vuole mandi.” (Min irid xi ħaġa jmur għaliha, min le jibgħat lil ħaddieħor biex iġibha.)
Nittamaw
7. F’ġieħ il-kbir Dante Alighieri, li ftit snin ilu fakkarna s-seba’ mitt sena minn mewtu, nittama li l-affarijiet jinbidlu. Nittamaw li s-Sindku u l-Viċi Sindku l-ġodda ġewwa l-Kunsill Lokali tal-Furjana jerġgħu jieħdu lura lil Dante biex jgħix fil-Ġenna, u mhux iħalluh kif inhuwa llum, fl-Infern. Dan ħaqqu li jsir minn dawk li ġie fdat lilhom il-ġnien u monument daqshekk importanti. Ċertament iktar ħidma li nittama li għandha ssir. Proprju għax il-kbir awtur kien jaf ħafna, imma billi ma kienx jaf jaqta’ u jiżbor il-larinġ waħdu, ħaqqu l-għajnuna.
No comments:
Post a Comment