Il-kotba m’humiex bnedmin

1.       Is-sajf, anki dan (għalkemm mimli politika), jibqa’ għal ħafna bħali mument ta’ riflessjoni.  Ħin dedikat għall-analiżi tal-ħajja u għat-tgawdija ta’ l-aspett kulturali tal-bniedem.  Sfortunatament għal dawk li jħobbu jaħdmu jsibu li jħallu ftit ħin sabiex jaqraw jew iżommu rwieħhom viċin id-dinja ta’ l-arti, tal-mużika u tal-qari.  Għalhekk ix-xhur li qegħdin fihom iservu għal dan.  Huma għas-servizz ta’ dawk li jibdew jerġgħu jħossu rwieħhom bnedmin.  Persuni umani li jaħsbu, jirriflettu u fuq dan titwieled fihom ċerta kalma u trankwillità interna.

2.       Inħobb naqra, nammetti, u proprju għalhekk li nsibni f’diversi għelieqi napprezza l-intelliġenza u r-riflessjonijiet ta’ bnedmin aqwa minni.  Nissellef kotba, però l-iktar indur ġewwa għad-diversi oħra li jew xtrajt jew ġbart matul is-snin fil-librerija.  Nammetti li żewġ awturi li ħajruni naqra huma l-franċiż Albert Camus, li kelli x-xorti naqra kitbietu bl-ingliż, taljan u dik oriġinali u t-taljan Cesare Pavese.  It-tnejn kellhom influwenza inizjali fuqi.  Illum nirrikonoxxihom f’dak li kienu però ma baqgħux.

3.       Ftit jiem ilu ġew f’idejja xi kotba tal-Pavese, fosthom librett stampat mill-Einaudi bit-titolu “Saggi Letterari”.  Ġabra ta’ artikoli verament sbieħ li huwa kien kiteb.  Hemm riflessjonijiet fondi li jiftħu bibien ferm isbaħ minn dawk li jidhru fid-djarji tiegħu.  Laqtuni d-diversi kontribuzzjonijiet tiegħu fuq il-letteratura ingliża bħal dawk li niseġ fuq Herman Melville u Joseph Conrad.  L-ewwel minħabba l-valur għoli ta’ sustanza li fihom, li sfortunatament minħabba preġudizzju, jibqgħu ma jaslux f’idejn dawk li jaqraw il-letteratura ingliża; t-tieni għax mingħajr ma naf sibtni naqra dawn l-awturi fil-fond u dan kien qisu qed imur lura għall-għeruq “naturali” li huwa kellu jduru fil-kotba li ħawwel fija.

4.       Hemm f’kull kittieb u persuna li jaqra “għeruq” speċjali li jappartjenu lilu biss.  Iżda din il-ġabra unika f’kull bniedem hija hi stess imsawwra u magħġuna minn “għeruq speċjali” oħra.  Kif inhuwa ċar fil-ktieb sempliċi u dirett ta’ Primo Levi “La Ricerca delle Radici”.  Dan il-lhudi li għadda mill-esperjenza qarsa ta’ Auschwitz jibqa’ msemmi għad-diversi kotba li kiteb.  Għax il-bniedem li bata u għadda minn din is-sofferenza, minn din it-tensjoni umana jrid jesponi lilu nnifsu fil-fond.  Mhux biss għandna l-kotba iżda għandna għad-disposizzjoni tagħna minn liema riflessjonijiet, minn liema influwenzi letterarji dawn ħarġu.

5.       Levi għażel tletin ktieb ta’ tletin awtur li sawruh.  Kif jgħid huwa stess din seħħet mhux b’xi pjan preċiż: “Non ho saputo quegli autori perchè avevano quelle determinate virtù o congenialità; li ho incontrati per opera di fortuna, e le virtù sono venute fuori.”  Interessanti li fosthom insibu silta minn “Moby Dick” ta’ Herman Melville, tradott għal-lingwa taljana minn xejn inqas minn Cesare Pavese.  Ktieb li huwa jiddeskrivi bħala dak li fih dak kollu li hu jistenna li jkollu ġewwa fih ktieb u jgħid: “c’è l’esperienza umana.  I mostri, il mondo reale che si rispecchia in un mondo visionario, la caccia-ricerca sentita come condanna e giustificazione dell’uomo, il pozzo buio dell’animo umano.”  Ikompli billi jiċċita lill-istess Pavese għax it-tnejn jaqblu li dan il-kapolavur huwa “una favola”.  Waħda li fiha: “la ricchezza di una favola sta nella capacità ch’essa possiede di simboleggiare il massimo numero di esperienze.”  Għalhekk il-kitba mhux biss għandha l-għeruq tagħha, però hija stess kaġun ta’ iktar valur u għalhekk iktar għeruq.

6.       Sija Levi kif ukoll Pavese jafdaw lilhom infushom għall-kitba.  Il-kitba bħala strument qawwi ta’ influwenza kif jgħid, taqbel jew le, Pavese: “I libri non sono gli uomini, sono mezzi per giungere a loro:”  Proprju dan l-istrument li jitwieled mill-kelma, mid-diskors, isiru parti sħiħa mill-persuna li trid iċċaqlaq l-ilmijiet tas-soċjetà mhux bl-azzjoni politika jew amministrattiva, iżda bil-ħsieb “għarwien”.  Hemm sens qawwi intern fid-direzzjoni fil-Pavese fuq dan, kif kien qal: “Parlare.  Le parole sono il nostro mestiere.  Le diciamo senza ombra di timidezza o di ironia.  Le parole sono tenere cose, intrattabili e vive, ma fatte per l’uomo e non l’uomo per loro.”

7.       Il-bniedem li jikteb ma huwiex dak li jaqra, imma t-tnejn jinfluwenzaw lil xulxin.  Għax ktieb wieħed ta’ awtur m’huwiex dak il-kittieb sħiħ, anqas forsi l-kotba kollha però dik l-istess kitba li titwieled mill-qalb u l-moħħ tiegħu jixhdu fuq parti sostanzjali mill-valur u s-sustanza li hemm fih.  Għax huwa minnu li l-kitba hija strument, mezz ta’ kif twassal ħsibijiet u tbiddel l-opinjonijiet ta’ l-oħrajn.  Ma hemmx dubbju li fiha l-intoppi tagħha, għax min jagħżel li jinżel u jiddedika l-ħin sabiex mill-moħħ u mill-ħalq jaqleb għall-kitba, jgħaddi minn proċess krejattiv.  Kif jgħid Cesare Pavese: “Il nostro compito è difficile ma vivo.  È anche il solo che abbia un senso e una speranza.  Sono uomini quelli che attendono le nostre parole, poveri uomini come noialtri quando scordiamo che la vita è comunicare.  Ci ascolteranno con durezza e con fiducia, pronti a incarnare le parole che diremo.  Deluderli sarebbe tradirli, sarebbe tradire anche il nostro passato.”

8.       Il-kotba m’humiex bnedmin, però huma huma strumenti.  Mezzi l-ewwel, u wara dokumenti li jixhdu ċiviltà, għerf u riflessjoni.  Prova u ġabra ta’ kliem li  jibqgħu hemm għaż-żmien.  Nemmen dejjem iktar f’dan u fil-bżonn ta’ aktar persuni li jidħlu għall-ħidma diffiċli li tikteb.  B’din it-triq u b’dan il-mezz, il-bniedem li jikteb jikber u jgħin lil ħaddieħor iżid fil-proċess intern tiegħu.  Dak li jaħseb għalih innifsu u jifhem sewwa ħaddieħor x’inhu jgħid.  Nirringrazzjak, Sur Editur, li ppermettejtli nikteb anke fuq dan li jista’ jidher irrelevanti jew traskurabbli għax fil-fatt m’huwiex, anki għal din l-Art żgħira però tant għal qalbna.  Nemmen li l-kotba jistgħu ma jkunux bnedmin, però ċert li huma jsawwruhom u proprju għalhekk li dmir il-kittieb f’kull livell huwa ikbar għax dak li jiżra’ jsibu jikber f’ħaddieħor.