DUBBIEN, NEMUS U LJUNFANTI

1. Fl-ekosistema tagħna, f’dik tad-dinja sħiħa li aħna mistednin ngħixu fiha, hemm diversi speċje li jikkomponuha. Ilkoll bil-qies u d-daqs tagħhom, imma fil-fatt ilkoll maħluqa biex jgħixu flimkien. Kull insett, kull annimal fuq din l-art huma hemm biex mhux biss ikunu f’daqqa, imma sabiex jgħinu lil xulxin. F’dan huwa veru wkoll illi aħna l-bnedmin ma tantx nieħdu gost bil-fittaġni tad-dubbien, u wisq inqas bil-preżenza tan-nemus, u nibqgħu pass ’il bgħid mill-preżenza ta’ iljunfant. Imma f’dan nagħrfu li ma jistax ikollok dinja jekk dawn ma jkunux hemm ilkoll f’daqqa. Anzi ninkwetaw meta xi annimal narawh fil-periklu li jispiċċa mill-eżistenza. Għax ilkoll għandhom skop.

Il-Pajjiż

2. F’ħafna, hekk aħna lkoll. Id-demokrazija li ngħixu fiha, li hija l-ekosistema politika, hija magħmula minn bnedmin differenti. Dawk li għandhom karattri partikolari. Uħud tmur tajjeb magħhom. Imma oħrajn huma fitti bħad-dubbien, jew iniggżu bħan-nemus. Oħrajn ukoll huma, fil-guffaġni tagħhom, iljunfanti. Imma jkun żball soċjali jekk b’xi mod naħsbu li nistgħu naċċettaw biss il-ftit u neskludu lill-ħafna, l-iktar dawk li jdejquna. Kull persuna huwa mwieled bil-karattru tiegħu u bi skop preċiż. Hija verament abbiltà fid-demokrazija li min imexxi jrid jagħraf ikun il-persuna li tieħu ħsieb il-bżonnijiet ta’ kulħadd, inti ġej minn fejn ġej. F’isem is-sewwa u mhux għal skopijiet oħra, kif inkiteb fil-ktieb ta’ George Orwell (1903-1950), Animal Farm (Ir-Razzett tal-Bhejjem). Dak li kien qalilna li: “In a time of deceit telling the truth is a revolutionary act.”

Liġijiet

3. Diġà, fis-sistema legali u kostituzzjonali tagħna, għandna l-wirt ta’ snin li permezz tagħhom il-bnedmin fuq dawn il-gżejjer għandhom id-drittijiet. Anzi, għandhom iktar drittijiet minn ġenerazzjonijiet passati. Għandhom liġi suprema li fiha hemm id-drittijiet u l-libertajiet fundamentali mniżżla. Ħadna s-snin biex ktibnihom, bnejnihom u applikajnihom. Proċess ta’ progress u żvilupp uman. Dak li mhux biss ma jippermettix li mmorru lura minnhom, imma anqas li nonqsu milli niddefenduhom. Huwa minnu li nħarsu lejn il-Qrati tagħna bħala dawk li jwettqu l-ġustizzja meta dawn jiġu miksura. Imma daqshekk ieħor hemm dan il-piż fuq kull min għandu kariga jew ħatra f’pajjiżna. Nagħrfu f’dan li l-President tar-Repubblika għandha naturalment din il-funzjoni, imma daqshekk ieħor il-Prim Ministru ta’ pajjiżna.

Vuċijiet u opinjonijiet

4. Fost dawn hemm id-dritt li wieħed jesprimi l-opinjoni tiegħu fuq kollox. Fil-libertà, vuċijiet varji fis-soċjetà jgħidu tagħhom. Illum aktar mill-bieraħ, bl-użu tal-mezzi soċjali u dak kollu li qiegħed, biċċa biċċa, jiżviluppa ruħu. Tista’ taqbel ma’ dak li jingħad u tista’ le, imma trid tagħraf li hemm ġid fl-ekosistema soċjali li jingħad. Hemm min ma jittollerax lil dawk li ma jaqblux miegħu tant li jċekkinhom, jirredikolahom u jemarġinahom. Imma lkoll nafu li fis-soċjetà huwa vantaġġ li tisma’ lil kull persuna. Hemm vantaġġ li tara x’inhuwa jingħad, u meta tkun Prim Ministru li tibqa’ tisma’ u tiddefendi lil dawk stess li ma jaqblux miegħek, inkella lil dawk li turi li tippretendi minnhom li ma jitkellmux.

Verament

5. F’dan huwa minnu li wieħed jiddejjaq mid-dubbien, li anke jekk tkeċċih, jibqa’ jiġi fuqek u jiffittak. Daqshekk ieħor in-nemus li jdur madwarek u jniggżek, anke jekk taf li għandek il-jiem biex imur l-effett tat-tniggiż minn fuqek, anke jekk tibqa’ tħokkhom. Biss, biex tneħħi l-fastidju ma tużax il-piż ta’ ljunfant li għandek f’idejk biex tipprova teliminahom. Mhux ser jirnexxilek u ser jibqgħu jduru, jistennew il-mument meta jibdew jiffittawk lura u jduru madwarek. Flok jonqsu, tagħtihom aktar skop biex ikomplu.

Fejn ninsabu

6. Ninsabu fid-demokrazija, u f’din, min imexxi l-pajjiż irid jagħraf jirrispetta lil dawk li ma jaqbilx magħhom. Irid jagħraf jieħu fil-kalatura l-ħsieb tal-oħrajn, u jispjega bil-fatti u l-argumenti veri għala ma jaqbilx. Ma jridx jattakkahom fil-persuna tagħhom, imma jirrispetta d-dritt fundamentali tagħhom li jgħidu dak li jidhrilhom. Ikun qiegħed imur lura jekk jattakka u jipprova jagħlaq ħalq jew ħidmet l-oħrajn. Għax kif diversi qed jgħidu, huwa tajjeb li għad għandna s-sistema tal-inkjesti maġisterjali legali kif għadha ħajja sal-lum. Huwa ħażin li titneħħa kompletament, kif ser iseħħ. Ikun, anzi, ferm aħjar jekk tiġi perfezzjonata aktar, sabiex tkun għodda iktar diretta li tiggarantixxi t-trasparenza, il-kontabilità u l-legalità. Waqt li f’dan inżommu quddiemna bħala gwida dak li kien qal Orwell, li fi żmien l-ingann huwa rivoluzzjonarju li wieħed jgħid il-verità, niftakru li d-dubbien u n-nemus ma tneħħihomx b’iljunfant.