Forom awtoritarji ġodda

 

1.    Mhux dejjem forzi ta’ prepotenza u kontroll ikunu fid-deher.  Hemm min jagħti l-ordnijiet li ma jmissux, u dawn narawhom jew immissu magħhom.  Hemm però setgħat oħra li jiddominaw u jirnexxilhom f’dan mingħajr ma jkunu identifikati.  Hemm awturi varji, bħal George Orwell, li kiteb dwar min jikkmanda b’abbuż tal-jedd fuq l-oħrajn.  Il-kotba tiegħu jibqgħu għad-dispożizzjoni tagħna, iktar u iktar għal min irid jifhem iktar ir-realtà li qed ngħixu fiha.  Il-ħajja u l-għarfien tal-kurrenti tagħha mhumiex dejjem fl-għajn esterna u interna tagħna.  Nafu nkunu “maħkuma” mingħajr ma nirrealizzaw jew nindunaw.

 

Argument xejn faċli

 

2.    Diġà qed ngħixu f’dinja fejn il-moħħ ta’ diversi huwa maħkum mit-teknoloġija moderna.  Id-dominazzjoni ġejja fl-attwalità, dak ta’ issa, kif ukoll fil-mudelli li l-bniedem qiegħed jimita mingħajr ma jinduna.  Hemm bżonn li wieħed jifhem biex jafferma mill-ġdid lill-bniedem.  Jafferma d-dinjità tiegħu, l-umanità sħiħa tiegħu.  Ikun attent li ma jiġix de-umanizzat.  Li ma jitlifx minn dak li huwa biex isir iktar dak li m’għandux ikun.  Is-soċjetà tagħna, fil-mument attwali għandha ħakma għaddejja fuqha.  Il-bniedem fil-ħajja ġie iktar għas-servizz tat-teknoloġija moderna.  Huwa iktar taħt id-dominju tal-apparati li għandna, bħall-mobiles avvanzati li hawn għad-dispożizzjoni.

 

Distratti

 

3.    Tmur fejn tmur, tara forom ta’ “imħabba” lejn dak li jidher fuq il-mobiles avvanzati.  Hemm forom ta’ aljenazzjoni u tixrid tal-moħħ.  Hemm ħakma tal-attenzjoni fis-sens li l-ħsieb u l-prijoritajiet jiġu kontrollati.  Tħares lejn min tħares, ħafna drabi tinnota li l-għajn qed issegwi iktar dak li dawn il-kaxxi żgħar għandhom iktar mill-ħajja ta’ madwar.  Mhux biss bnedmin qed ikunu f’dan mitlufa, imma qed jgħixu ‘realtà’ apparenti.  Mhux biss, imma l-linja tal-ħsieb tagħhom hija dominata minn dak li ħaddieħor irid jaħkimhom biha.  Hija ferm iktar faċli biex tmexxi linji ta’ propaganzda ta’ tmexxija ta’ ideat żbaljati.  Anzi, iktar li tmexxi l-gideb bħala verità.  Li tabbuża mis-sistema.  U l-bieb għal tali aġir huwa iktar għas-servizz ta’ mexxejja politiċi li għarfu l-vantaġġi għall-politika tagħhom li dawn jagħtu.  Ċertament, jekk Orwell kellu jerġa’ jitwieled, naħseb li kien jagħraf li l-mezzi li għandna fl-idejn u li nġorru magħna qed jinfluwenzawna wisq.  Kien jikteb kotba oħra.

 

Il-bniedem

 

4.    F’dan wieħed jifhem iktar li l-bniedem qiegħed jieħu indirettament ordnijiet li huwa stess jaċċetta mingħajr ma jifhem li qed iwettaq dan.  Ċerti drabi, bil-ħakma tal-ħsieb li wieħed għandu jsegwi lill-ieħor.  Jekk wieħed għandu apparat, l-ieħor għandu jkollu wkoll.  Jekk wieħed juża tali apparat fil-‘vantaġġi’ li oħrajn qed jieħdu, daqshekk ieħor huwa.  Imma, iktar minn hekk hemm id-diffikultà li l-bniedem qiegħed, għal darb’oħra jżarma lilu nnifsu biex isir jimita karatteristika u sura li m’għandux, jew aħjar, li m’għandux ikollu.  Il-bniedem, għal darb’oħra, flok jafferma l-indipendenza tiegħu, flok iħalli l-ispirtu liberu tiegħu jkun sod, qiegħed jippermetti lilu nnifsu jsir magna jew parti minn sistema mekkanizzata.  Fil-ħsieb li qiegħed isegwi ‘n-natura’ tiegħu, qiegħed jipprova jilħaq dak li mhuwiex.  Jipprova forom ta’ perfezzjonijiet organizzattivi li jwassluh biex la japprezza lilu nnifsu u anqas lil dawk li għandu miegħu.

 

Waqt u wara l-Pandemija

 

5.    Fil-bidu tas-sena, il-ġurnal The Economist, fil-pubblikazzjoni tiegħu ‘The World in 2021’ jiftaħ f’iktar gravità u attenzjoni għal dan.  Hemm hemm it-twissija indiretta: “The post-Covid world will be far more digital.  From remote working to online retail, the pandemic has compressed years’ worth of transformation into months, bringing with it a dramatic shake-up on how people live, what they buy and where they work.”  Li jfisser li billi ġejna iktar dipendenti fuq it-teknoloġija, m’aħniex sejrin inneħħuha wara.  Anzi, ser taħkimna iktar.  Ser nibqgħu, f’kelma waħda, f’livell ogħla fil-bidliet li ser isiru.  Il-ħajja tal-bniedem ser iktar tgħaddi mit-teknoloġija biex tirreġistra avvanz.  Dan ikun perikoluż, jekk ma jagħrfux li hemm f’dan l-opportunità għal ħaddieħor biex jaħkem.  Sija jekk ikunx fis-suq, sija jekk ikunx fil-politika, sija iktar fl-istil tal-ħajja li qed tiġi mposta fuq dawk li ma jikkonformawx.  Fuq dawk li jridu jipproteġu l-umanità tagħhom.  Jirreżistu sabiex il-libertà tagħhom tinżamm.

 

Algoritmi

 

6.    Diġà għandna sistema fejn hemm kontrolli u influwenzi li ma narawx.  Imwielda mill-ħsieb li l-moħħ tagħna għandu jiġi nfluwenzat.  Anzi, li huwa, għas-sistema, ‘leġittimu’ li niġu mgħoddija informazzjoni li ma tlabniex.  Sistema li tidher ‘intelliġenti#, imma fin-nuqqas ta’ kontroll qed issir dejjem iktar ‘abbużiva’ u invadenti.  Jekk tfittex suġġett partikolari fil-libertà li t-teknoloġija suppost tagħtik, tibda ssib li ddur fejn iddur, għandek ‘suġġerimenti’ li ma tlabtx.  Hemm asfissjar qawwi li hemm min iħossu, u hemm ħafna li mhux talli ma jħossuħx, imma talli qed jinħakmu f’dak li huwa ‘normali’.  Dan iktar f’dak li hemm min qiegħed jitkellem fuqu bħala ‘new normality’.  Flok nieħdu lura l-arja u l-ispazju tagħna, il-prospett huwa anzi ta’ ħakma ikbar.

 

Hemm bżonn difiża

 

7.    Jista’ jkun li wieħed jista’ jipproteġi ruħu minn dan, li jaqbeż għaċ-ċittadin normali tagħna u vulnerabbli f’dan.  Biss, is-sistema taf tkun iktar ikkumplikata biex toħroġ minn dan l-abbuż.  Mhux biss, imma iktar gravi li s-sistema tmexxik sabiex dan l-aġir ta’ reżistenza jkun l-eċċezzjoni, u mhux ir-regola ġenerali.  Il-bniedem mhux mgħarraf fil-fruntieri l-ġodda tat-teknoloġija, anzi llum, fil-prospett ta’ futur iktar dominat, għandu bżonn protezzjoni effettiva.  Għandu bżonn li jkollu mekkaniżmi legali u li jinbnew linji politiċi, prijorità nazzjonali, li jagħrfu dan u l-importanza li wieħed jiddefendi ‘l-bniedem.  Għandna drittijiet fil-liġijiet tagħna li huma ta’ garanzija f’ħafna abbuż.  Biss, f’dan, l-ambjent tekonoloġiku qiegħed jiftaħ xenarju li jitlob difiża.

 

Il-ħakma

 

8.    Il-ħakma m’għandhiex neċessarjament issir mill-persunaġġi u l-karattri li George Orwell fir-‘Razzett tal-Bhejjem’.  Qed issir b’iktar intelliġenza u poteri li mhumiex jidhru.  Qed issir b’idejn li ma jidhrux, imma li qegħdin, fil-fatt, ‘jikkontrollawna’.  M’hemmx trasparenza f’dan.  Hemm il-kawżi, u minnhom il-konsegwenzi u l-effetti tagħhom.  Il-bniedem diġà qabad toroq li qed jeħduh fejn huwa stess ma jagħrafx.  Qed jagħti l-kunsens tiegħu mingħajr ma huwa jara li qed jaċċettahom.  Isir ‘kompliċi’ indirett mingħajr ma għandu lil min jiftaħlu għajnejh.  Bejn dak li qiegħed jiġi prospettat li ser iseħħ waqt u wara l-pandemija, jibqa’ ċert li huwa dmir tagħna li naraw li ma jkollniex twelid ta’ forom awtoritarji ġodda fis-soċjetà tagħna.