FIL-MUMENTI TAL-PROVA

1. Sakemm kollox ikun għaddej u sakemm ma jinqala’ xejn, il-bniedem ikun li jkun. Meta jinqalgħu l-intoppi, meta jiġi attakkat, meta jiġi avversat joħroġ iktar il-karattru veru tiegħu. Jidher aktar fil-miftuħ jekk huwiex, fil-prova tar-realtà, kapaċi jżomm sod mal-ideat u l-prinċipji tiegħu. Għal dawk l-eventi fil-ħajja meta jiġu magħżula dawk li jibqgħu ma jitgħawwġux u anqas jinbidlu f’forom li ma jintgħarfux. Tajjeb li l-bniedem, il-ħbieb tiegħu, ilkoll jitqegħdu f’din il-perspettiva. F’dik l-abbiltà li jibqgħu li huma, anki jsiru aqwa milli kienu, għax għandhom ir-riħ qawwi u t-tempesti għaddejjin minn fuqhom u ġewwa nofshom.

Inħarsu lejn l-istorja

2. F’dan, nibqa’ nifhem li kull persuna tgħaddi mill-istaġuni tal-ħajja tagħha. Daqqa fil-kalma u daqqa aktar fil-maltempati tal-ħajja. Dawk li jiġu minn rajhom u dawk li joħolqu l-bnedmin l-oħra għalihom. L-abbiltà tagħhom li jifhmu dak li jkun għaddej u jirreaġixxu sabiex iħarsu ’l quddiem. Jistgħu jaħsbu li qed jitilfu llum dak li għada pitgħada jista’, b’xi mod, jiġi lura għandhom. Kull persuna fl-istorja li żamm il-kolp f’dawn il-mumenti għandu jkun għalina eżempju u fanal ta’ raġġ ta’ dawl qawwi meta aħna stess insibu ruħna fid-dlam. Dak li jiġi minn toroq li jissarrfu għalina fi sqaqien fejn nistennew l-affarijiet, bil-paċenzja u b’attenzjoni, li jinbidlu.

Ulied Awwissu

3. F’dan, mingħajr ma rrid, insibni ndur lejn żewġ persuni li mmarkaw l-istorja, mhux biss ta’ pajjiżhom, imma wkoll dik Ewropea u mondjali. Niftakar mill-ġdid li tul dan ix-xahar ġew imsejħin lura għal għand il-Ħallieq tagħna Don Luigi Sturzo u Alcide de Gasperi. Sturzo li twieled fit-3 ta’ April 1881 u ġie nieqes fid-19 t’Awwissu 1954, kważi sebgħin sena ilu u de Gasperi, li twieled fis-26 ta’ Novembru 1871 u li ġie nieqes fit-8 t’Awwissu 1959, kważi ħamsa u sittin sena ilu. Kien hemm differenza ta’ għaxar snin bejn dawn iż-żewġ persuni li ġiebu fir-realtà l-proġett li bih l-Insara daħlu fil-kamp politiku. Daħlu bl-ideat separati tagħhom. Dawk li permezz tagħhom taw dinjità akbar lill-persuna umana, lis-soċjetà u lill-ekonomija, il-kultura u d-demokrazija. Ħallew marka f’qalb dawk li llum forsi jsibu l-ħin jaqraw, janalizzaw u jifhmu ħidmiethom.

Batew

4. F’kull sens, Luigi Sturzo kien il-fundatur tal-Partit Popolari Taljan. Dak li f’Jannar tal-1919 kiteb dak l-appell uniku għall-bnedmin liberi u sodi, bil-kliem ċari u preċiżi: “A tutti gli uomini liberi e forti, che in questa grave ora sentono alto il dovere di cooperare ai fini superiori della Patria, senza pregiudizi né preconcetti, facciamo appello perché uniti insieme propugnano nella loro incertezza gli ideali di giustizia e libertà.” (Lill-bnedmin kollha liberi u sodi li f’dan il-mument tal-prova jħossu sew id-dmir li jaħdmu flimkien għal raġunijiet aqwa tal-pajjiż, mingħajr preġudizzji jew pre-konċetti nagħmlu appell sabiex, magħquda flimkien, inressqu ’l quddiem fis-sħiħ l-ideali tal-ġustizzja u l-libertà.)

Kien miegħu

5. Miegħu kien hemm ukoll Alcide de Gasperi, li anki jekk kien hemm differenza fl-età bejniethom, kellu l-istess fibra u f’qalbu l-istess ideali. Kienu organizzaw forza politika b’saħħitha, li fl-ewwel elezzjoni tas-16 ta’ Novembru 1919 eleġġiet mitt deputat parlamentari. Forza li riedet iġġib fis-seħħ, b’għaqal u intelliġenza, id-duttrina soċjali tal-Knisja biex ikun hemm soċjetà aqwa. Immarkat sew il-preżenza tagħha fl-ideali Demokratiċi-Nsara li ħaddnet. Waħda li sabet ruħha attakkata u avversata sew mir-Reġim Faxxista ta’ Benito Mussolini (1883-1945), li biċċa biċċa għalaq kull spazju politiku u parlamentari li setgħu jaħdmu fih. F’ittra li de Gasperi kiteb lil Sturzo, eżiljat fi Franza, jgħidlu hekk: “Il regime non soffre né critiche né opposizioni né discussione ed è sovratutto intollerante.” (Ir-Reġim ma jaċċetta ebda kritika jew oppożizzjoni jew diskussjoni u huwa, fuq kollox, intolleranti.)

Sodi fl-ideali

6. Billi ma ċedewx, kif għamlu oħrajn, li jmorru mal-Faxxiżmu, huma batew sew. It-tnejn mexxew il-partit f’mumenti diffiċli: Sturzo mill-1919 sal-1923 u de Gasperi mill-1924 sal-1925. Kellhom jirriżenjaw minħabba raġunijiet varji interni, u t-tnejn sabu ruħhom avversati. Biss, it-tnejn baqgħu sodi fl-ideali tagħhom. Ma ċedewx. Imma f’dan tifhem iktar dak li għadda bejniethom f’dan il-perjodu kkumplikat u perikoluż fejn deputati varji, bħall-kuraġġuż Soċjalista Giacomo Matteotti (1885-1924) li ġew maqtula mill-Faxxisti u ta’ oħrajn, bħall-Komunista Antonio Gramsci (1891-1937), li ġew imsakkra u tturufnati.

Mill-ittri

7. Meta wieħed jaqra l-korrispondenza li kien hemm bejniethom, speċjalment mill-1924 ’il quddiem u tul il-Gwerra, tifhem aktar ir-rabta politika li kellhom bejniethom, u l-mument li fih it-tnejn taw prova. F’ittra minnhom, de Gasperi jiktiblu hekk: “Quante volte ho sentito il bisogno del tuo consiglio, del tuo incoraggimento; e con me quanto lo sentono tutti gli amici! Fu solo perché crediamo e più ancora, abbiamo fatto credere che la tua assenza sarà breve, che ci adattiamo a questa lontananza, ed è anche il conforto di saperti al riparo dai tristi avversari.” (Kemm-il darba ħassejt il-bżonn tal-parir tiegħek, tal-kliem ta’ kuraġġ tiegħek; u miegħi kemm iħossu dan il-ħbieb kollha. Kien biss għax nemmnu, u iktar minn hekk emminna li n-nuqqas tiegħek ser ikun qasir, li qed naddattaw għal dan, kif ukoll il-konfort li nafu li tinsab protett minn dawn l-avversarji li n-nuqqas tiegħek huwa għalina inqas morr.)

Soffersi il soffribile

8. Iktar diretta, u li turi d-diffikultajiet ta’ dawn il-bnedmin li minħabba l-ideat politiċi tagħhom sofrew u batew sew, hemm ittra datata 29 ta’ Diċembru 1925, fejn de Gasperi jibgħat jgħid lil Sturzo li rriżenja minn Segretarju tal-partit abbandunat fil-pożizzjoni. Jgħidlu hekk: “Non mi accuserai di diserzione: la campagna personale feroce, giunta al colmo delle minaccie, il terrore sparso anche per gli amici di Trento ... Non mi avrebbero fatto piegare, se avessi visto tutta la convinzione che il mio sacrificio fosse utile. Mi ritirai invece per un ultimo servigio al partito; e l’ho fatto, colle lagrime nella gola.” (M’għandekx takkużani li abbandunajt; il-kampanja personali feroċi kontrija, li kienet waslet sat-theddid, it-terrur li ġie mxerred anki fost il-ħbieb ta’ Trento ... Ma kinux ser jgħawwġuni, jekk ma rajtx il-konvinzjoni ta’ kulħadd li s-sagrifiċċju personali tiegħi kien ser ikun utli. Irriżenjajt biex inservi għal darb’oħra ’l-partit; u għamiltu bid-dmugħ fi griżmejja.) Kliem li jixhdu waħedhom.

Hemm iktar

9. Hemm ferm iktar f’ħajjet dawn il-bnedmin li ħadmu u stinkaw għal-libertà fl-ideali Demokratiċi Nsara tagħhom u tiegħi. Bnedmin li baqgħu ħajjin wara t-Tieni Gwerra Dinjija, u speċjalment Alcide de Gasperi kienu determinanti fir-rikostruzzjoni ta’ soċjetà demokratika u progressiva fl-Italja. It-tnejn ħallew warajhom legat ta’ ideat u proposti varji. Wirt uniku għad-dinja Ewropea. Wieħed li għandu jispira dejjem aktar lill-politiċi llum. Dawk li jridu jkunu verament għas-servizz tas-soċjetà. Dawk li jagħrfu li għalkemm jistgħu jiġu avversati direttament, jew oskurati, indirettament imqegħda fil-ġenb, iridu jibqgħu sodi. Jibqgħu għaddejjin fis-Sewwa, l-iktar fil-mumenti tal-prova li ħaddieħor jgħaddihom minnu.