IL-FUTUR TAL-KONSEGWENZI

1. L-Imperatur Ruman Marcus Aurelius (121-180 W.K.), fil-ktieb magħruf tiegħu Meditazzjonijiet jikteb fuq diversi suġġetti, l-iktar politiċi, b’sens u għaqal kbir. Fost dawn, ġiet quddiemi din is-sentenza: “Look closely at the past and its changing Empires, and it is possible to foresee the things to come.” (Ħares bir-reqqa lejn dak li għadda fil-passat u t-tibdil fl-Imperi varji, u jkun possibbli li tipprevedi dak li għad irid iseħħ.) Wara tant sekli ta’ storja, wara tant renji li qamu u ddominaw għal żmien qasir fl-umanità, ilkoll għandhom lezzjonijiet x’jgħaddulna. Hemm min waqt li jaqra jagħraf jeħodhom fit-tajjeb; uħud le. Hemm però iktar, sfortunatament, dawk li ma jaqrawx għax jaħsbu li kienu huma li twieldu l-ewwel u li huma l-iktar bravi f’kollox.

Jivvintaw il-ħajja

2. Dawk li fil-fatt jaħsbu li għandhom l-abbiltà li jivvintaw il-ħajja u jilludu ruħhom li dak li seħħ f’ħaddieħor jew lil ħaddieħor mhux ser jiġri lilhom jimmaġinaw li huma tant tajba li ser jiżgiċċaw għar-regoli tal-ħajja. Dawk li messew magħhom diversi tiranni, monarki, imperaturi li wara l-glorja messew id-dulur tad-diżunur. Hemm min jidħol jimmaġina li ladarba għandu l-poter f’idejh, kull ma jagħmel huwa ġustifikat u leġittimu. Bnedmin li jiksru r-regoli tal-ħajja u jaġixxu b’mod żbaljat fil-konfront ta’ dawk li jkolhom f’idejhom ir-responsabbiltà. Bnedmin li f’mumenti jidhru tant sodi u nvinċibbli imma li ż-żmien, wara, iġibhom f’posthom. Hemm lista ta’ dittaturi li għaddew minn dawn it-toroq. Uħud midfuna u lesti; oħrajn għadhom jirrenjaw fid-dinja immaġinarja tagħhom.

Hekk rajna

3. Jekk fl-aħħar żewġ artikoli li raw id-dawl f’din il-gazzetta messejt mal-perikli u l-konsegwenzi tal-ubbidjenzi, illum xtaqt nidħol fuq dak li qiegħed iseħħ quddiemna. Meta tara l-linji awtoritarji, dittatorjali li rajna fl-aħħar seklu ta’ Adolf Hitler fil-Ġermanja, ta’ Benito Mussolini fl-Italja u dawk ilkoll responsabbli fl-Imperu Ġappuniż. Meta tqis dak li ħareġ u rriżulta mill-fatti f’żewġ proċessi uniċi fl-istorja: dawk ta’ Norimberga (1945-1946) u dak ta’ Tokjo (1946-1947) tifhem kemm il-bniedem jibqa’ jwettaq l-istess żbalji. Tifhem kif, minkejja l-eżempji li l-istorja passata pprovdiet għalihom, xorta għażlu li jaqbdu toroq li minnhom kasbru ’l-bniedem. Neħħewlu mid-dinjità tiegħu f’isem is-suppost “suċċess” tar-rebħiet fuq il-kampijiet tal-battalja. Ilkoll nafu kemm persuni mietu fl-aħħar gwerra dinjija. Kemm miljuni ħallew ħajjithom maqtula fi proġetti militari li minnhom ma twieled xejn ħlief traġedji.

Proċessi legali

4. Kif kien ingħad tajjeb minn Hans Ehard (1887-1980), politiku Tedesk u ministru tal-pajjiż: “Those who forget. Then they would understand more readily that the tragic today had to develop from the criminal yesterday.” (Għal dawk li jinsew. Wara jifhmu aħjar li t-traġedja tal-ġurnata żviluppat mill-kriminalità tal-bieraħ.) F’dan, diversi li ġew ipproċessati kienu membri fil-forzi armati rispettivi. Huma kienu fil-maġġoranza, għalkemm mhux waħedhom, għax kien hemm oħrajn. Kienu huma li esegwew ordnijiet li ngħatawlhom mingħajr ma rreżistew għalihom. Għax m’għandekx bżonn bnedmin ħżiena biex iservu sistema ħażina. “Ordinary people are easily integrated into malevolent systems.” (Persuni normali huma faċilment integrati f’sistemi malizzjużi.)

Ġie stabbilit

5. F’dawk il-proċessi ġew stabbiliti diversi prinċipji għaċ-ċiviltà sħiħa tagħna. Ibda mill-iktar importanti: dak li, għall-ewwel darba, il-bnedmin li daħlu għall-gwerra ta’ aggressjoni u l-konsegwenzi sħaħ tagħha ġew miżmuma responsabbli ta’ kollox. Fihom ġew stabbiliti wkoll tlett forom ta’ delitti prinċipali: dawk, l-ewwel, il-Crimes against Peace (Krimini kontra l-Paċi); it-tieni: il-War Crimes (Krimini tal-Gwerra); u t-tielet, il-Crimes against Humanity (Krimini kontra l-Umanità). Prinċipji u delitti kriminali li ġew estiżi u żviluppati fil-proċess normali ta’ perfezzjoni tal-liġi fl-International Criminal Court (Qorti Kriminali Internazzjonali), kif inhija parti wkoll mis-sistema ġuridika tagħna fil-Kapitolu 453 tal-Liġijiet ta’ Malta, kif ġie fis-seħħ fit-13 ta’ Diċembru 2003. Pass ieħor li ġieb numru ta’ dittaturi oħra proċessati u kkundannati.

Unjoni Ewropea

6. Illum hemm preċedenti legali varji, fejn minnhom ħarġu passi li jassiguraw li hemm il-konsegwenzi. F’dan, ċertament, jidħol fix-xenarju dak li għaddej fl-Ukrajna, fil-gwerra ta’ aggressjoni li Vladimir Putin daħal għaliha. Ir-rapporti li għaddejjin u dak kollu li qed naraw quddiemna juru biċ-ċar li ma kien hemm ebda raġuni valida sabiex din l-istraġi tibda u tibqa’ għaddejja. Wisq inqas li jiġi, b’xi mod, aċċettat jew ġustifikat il-qtil ta’ tant persuni innoċenti, tant atroċitajiet u tant tkissir u tifrik li hu għaddej. Ix-xenarju huwa lura mill-ġdid fil-qies u d-dimensjoni li mexxejja politiċi preċedenti daħlu għalihom. F’dan hemm responsabbiltà morali u legali li qed tikber dejjem iktar ma’ kull ġurnata. F’dan il-proċess li, fl-aħħar mill-aħħar, irid jieqaf u jispiċċa.

Għandha raġun

7. F’dan, għandha raġun Ursula von der Leyen, il-President tal-Kummissjoni Ewropea, li qed tinsisti li jittieħdu passi li jinvestigaw jekk sarux delitti li ġew stabbiliti f’Norimberga u Tokjo. Daqshekk ieħor li jitwaqqaf Tribunal Speċjali sabiex jiġu proċessati dawk kollha responsabbli. F’dan, sija min ta l-ordnijiet, kif ukoll min qiegħed jesegwihom. Id-difiża li xi ħadd wettaq azzjonijiet żbaljati fuq Ordnijiet Superjuri ilha li spiċċat mill-1945, u hawn tajjeb wieħed jgħid li għaliha l-Unjoni Sovjetika kienet firmatarja. Biss, dan irid isir fi ħdan Tribunal Speċjali għax il-Federazzjoni Russa, flimkien ma’ super potenzi oħra, mhix firmatarja tat-trattat li jġib fis-seħħ il-Qorti Kriminali Internazzjonali.

Dak li ġej

8. Dak li ġej għal għada pitgħada ser ifakkarna f’dak li qal dak l-Imperatur Ruman Marcus Aurelius. Għax kif jidher ċar, meta nħarsu lejn il-passat, lejn l-istorja nifhmu li hemm lezzjonijiet li jridu jittieħdu. Dak li għaddej ser ikollu l-konsegwenzi sħaħ tiegħu. Dawk kollha li ħadu, u li qed jieħdu sehem u jesegwixxu dawk li jiġu definiti minnhom bħala “Ordnijiet Superjuri”, huma żbaljati. Forsi, kif nafu, d-dinja mhix perfetta, imma fil-proċess tal-eżistenza tagħha mxiet ferm ’il quddiem mill-passat. Hemm, issa, liġijiet fiċ-ċiviltà tagħna li jistabbilixxu konsegwenzi fil-futur.