STORJA TA' BNIEDEM

1. F’diversi mumenti tal-ħajja tiltaqa’ ma’ bnedmin ġodda għalik. Uħud minnhom miegħek jew inti magħhom. Oħrajn diġà ġew imsejħa għal dinja aħjar minn tagħna. U magħhom hemm ħafna x’tifhem u titgħallem. Fatti ġodda, impostazzjonijiet differenti fuq suġġetti li taħseb li taf. Sitwazzjonijiet u pożizzjonijiet politiċi u ekonomiċi li tkun qrajt f’kitbet oħrajn u ssibhom meħuda minn angoli differenti. Dawk forsi inqas oġġettivi u ftit aktar suġġettivi. Biċċiet li, fir-realtà, joħorġu ’l barra bħala tastieri sbieħ u informattivi ta’ dak li bnedmin oħra jkunu għaddew minnu. Dak li, direttament jew indirettament, mhux biss affettwa lilhom imma wkoll lil persuni oħra.

Proċess neċessarju

2. Kull min huwa attiv fil-ħajja, f’dan il-proċess għandu x’jiggwadanja biex jifhem aktar. Jifhem aktar mhux biss kif ġiebu ruħhom oħrajn skont dak li kienu qegħdin jaraw, imma anki lilu nnifsu. Jifhem, ħafna drabi, f’dak li jseħħ waqt li wieħed ikun qed jaqra, li mingħajr ma jrid jidħol fiż-żraben tar-rakkonti ta’ oħrajn u jgħarbel lilu nnifsu f’kif kien kieku jġib ruħu. Mill-esperjenza, kull persuna li tagħmel dan tikber mhux biss magħha nnifisha, imma aktar biex tkun strument biex twettaq il-ġid lill-oħrajn. Il-qari fih wisq benefiċċji li s-soċjetà mhux dejjem tapprezza, jew tkun lesta li tkun promotur tiegħu. Biss f’dan ngħid li, ċertament, min irid jikber bħala persuna, jew aktar, dawk li jridu jieħdu l-politika bis-serjetà, għandhom dmir li jaqraw kitbet oħrajn biex jifhmu ferm iktar dak li jidher minn barra u li hu mistur minn ġewwa. Mhux biss, imma jifhmu aktar li hemm passi li jistgħu jittieħdu, u anzi, għandhom jittieħdu sabiex l-affarijiet ikunu ferm aħjar milli huma.

Memorji

3. Missejt aktar ma’ dan fi ktieb voluminuż ħafna imma mimli sens u sustanza, pubblikat fl-1991 bit-titlu sempliċi u dirett Memorie 1943-1970. Fih hemm miġbura numru ta’ memorji ta’ politiku li forsi llum ħafna nsewh, Mariano Rumor (1915-1990). Kien politiku attiv ħafna fi ħdan id-Demokrazija Kristjana. Persuna li beda l-karriera tiegħu jaħdem fi ħdan il-partit u żviluppa, pass pass, ħafna drabi kontra r-rieda espressa tiegħu, ’il fuq. Okkupa karigi importanti, sija bħala Segretarju Ġenerali tal-partit bejn l-1964 u l-1969, kif ukoll bħala ministru, fosthom ukoll tal-Affarijiet Barranin bejn l-1974 u l-1976, u darbtejn fil-kariga ta’ Prim Ministru tal-pajjiż. Imwieled fil-belt sabiħa ta’ Vicenza, baqa’ ħajtu kollha dedikat sabiex iwettaq il-ġid lill-poplu li għażlu u sostnieh fid-diversi inizjattivi, l-iktar dawk soċjali, li huwa qabad. Bniedem attiv intellettwalment, imma aktar minn hekk, kapaċi jifhem il-pożizzjonijiet politiċi u jieħu l-passi neċessarji għalihom.

Ta’ ispirazzjoni

4. Nammetti li tul dawn il-ġimgħat li minn ħin għal ħin kont qiegħed naqrah, sibtu fonti ta’ żewġ punti: ideat u spjegazzjoni dwar x’ġara u wkoll x’jista’ jiġri. Kien parti minn ġenerazzjoni ġdida ta’ Demokratiċi-Kristjani, fis-sens li wara l-Gwerra kien hemm taħlita ta’ deputati bejn dawk li kienu qabel fil-Partit Popolari Taljan immexxi minn Don Luigi Sturzo u Alcide De Gasperi u l-ġodda. Kien, f’dan, dak li ried imexxi dejjem iktar ’il quddiem il-partit, fl-għarfien li jekk dan ma jifhimx ir-realtà ta’ madwaru kien se jispiċċa jieqaf. Kif jgħid tajjeb hu, isib ruħu fil-“pietrificazione”. Proprju għalhekk li għaraf li għandu jingħaqad ma’ oħrajn f’dak li semmew bħala “Iniziative democratica”. Dik li, abbażi tagħha, il-partit mar fl-irkejjen kollha tas-soċjetà u tal-pajjiż biex jifhem ir-realtà li qiegħed jaħdem fiha. Kif jingħad: “... aveva concepito un partito che vive e si espande nella misura in cui è in se stesso organizzato ed efficiente, crea raccordi con la società con la società, ne interpreta le esigenze.” (Kien ħaseb f’partit ħaj li jikber fil-qies, li huwa organizzat u effiċjenti, li joħloq rapport dirett mas-soċjetà u jinterpreta l-bżonnijiet tiegħu.)

Bniedem taċ-Ċentru

5. Waqt li taqra dawn il-ġabriet ta’ memorji tifhem aktar mhux biss il-bniedem fih innifsu, imma dak li kien għaddej fil-partit. Fl-ideat, fl-inizjattivi u fil-kurrenti ta’ ħsieb li permezz tagħhom id-Demokrazija Kristjana baqgħet, u ngħid, sa ħafna punti għadha, rilevanti fis-soċjetà. Kien persuna li moħħu kien ċar ħafna. Dirett lejn il-problemi u fl-għarfien tal-isfidi interni u esterni tas-soċjetà. Kapaċi jifhem sew lill-bnedmin ta’ madwaru imma, minn kitbietu, żamm dejjem onestà kbira fil-mod ta’ kif kien iġib ruħu magħhom u fl-użu tal-informazzjoni li ġiet għad-dispożizzjoni tiegħu. Il-ktieb huwa mimli b’analiżi ta’ sitwazzjonijiet varji, ibda mill-pożizzjoni bejn Alcide De Gasperi u Giuseppe Dossetti, u wara f’dawk li żviluppaw ma’ Amintore Fanfani, Aldo Moro, Giulio Andreotti u Arnaldo Forlani. Jissemmew varjetà ta’ bnedmin u, fil-maġġor parti, l-analiżi tiegħu hija preċiża u diretta. Proprju għalhekk li kien kapaċi jmexxi u jkun interpreti ta’ inizjattivi soċjali u politiċi uniċi.

Bniedem sod

6. Kif jiddeskrivih tajjeb l-istoriku, u aktar tard senatur Gabriele De Rosa (1917-2009), kien: “Uomo di centro, non amava i salti come non amava gli immobilismi, aveva una conoscenza quanto mai profonda della complessità del suo partito, ne conosceva i suoi linguaggi correntizi, come delicate meccanismi gestionali. Al momento opportuno sapeva parlare franco e tagliare corto con le discussioni. Non perdeva mai d’occhio i vari livelli nei quali muoveva questa società in trasformazione, credette fino a che gli fu possibile, alla stessa maniera di Moro, che fosse possibile costruire ancora una valida dialettica attorno al centrismo.” (Kien bniedem taċ-ċentru li ma kienx iħobb il-kutrumbajsi, ma kienx iħobb l-immobiliżmu. Kellu għarfien profond tal-kumplessità tal-partit; kellu għarfien tal-lingwaġġ użat, bħal mekkaniżmi delikati tat-tħaddim tiegħu. Fil-mument opportun kien kapaċi u jaf jitkellem b’mod miftuħ u jaqta’ d-diskussjoni. Ma kienx jitlef minn taħt għajnejh dak li kien għaddej fis-soċjetà li kienet qed tinbidel, emmen kemm seta’, bħal Moro, li hemm djalettika fiċ-ċentru.)

Joħroġ ċar

7. Fil-qari voluminuż ta’ dawn il-memorji, joħorġu b’mod ċar ħafna dawn il-kwalitajiet. Jitkellem b’mod miftuħ u jispjega xenarji li qabel ma kontx sibt. Huwa, fil-fatt, minjiera ta’ informazzjoni, ibda minn dak ta’ ġewwa l-partit, kif ukoll f’dak li wassal għall-elezzjoni tal-Presidenti tar-Repubblika Taljani Giovanni Gronchi (1887-1978), Antonio Segni (1891-1972) u Giuseppe Saragat (1898-1988). Bniedem kapaċi jifhem u jaġixxi biex juri biċ-ċar li l-Istat, il-partit qegħdin id f’id maċ-ċittadin. Ma kienx faċli għalih, iktar u iktar fil-kumplikazzjonijiet li sab ruħu nvolut fihom, imma iktar fil-kompożizzjoni ta’ koalizzjoni ċentru-xellug mas-Soċjalisti maqsuma. Għadda minn ħafna, imma rriforma b’saħħa l-istat soċjali, is-sistema edukattiva, kif ukoll assigura, permezz ta’ Carlo Donat-Cattin (1919-1991), l-istatut tal-ħaddiem. Kellu wkoll min kien grat lejh, u min inqas.

Gratitudni

8. Kif kien qal lejn l-aħħar ta’ ħajtu, li bil-permess tagħkom ser inħalliha kif inhi: “Nella cattiva sorte si fanno i bilanci, tristi ma i più veri. Si contano gli amici veri ed i nemici camuffati, i generosi e gli egoisti, gli idealisti e i cinici, i coraggiosi e gli opportunisti. Son non molti i primi, una moltitudine gli altri. E allo stringere del ragionamento, si conclude che dalla scelta politica si può attendere molto; soddisfazioni e delusioni. Non la gratitudine, che non ti viene da quelle cose fai, ma dall’animo di chi riceve.” Il-ktieb huwa mill-iktar informattiv, u min għandu l-paċenzja, bħali, li jaqrah nassigurah li ma jiddispjaċihx. Minnu toħroġ ċara l-istorja ta’ bniedem li ħadem u ddedika ħajtu għall-oħrajn. Bniedem fis-sagrifiċċju sħiħ tiegħu nnifsu, li għamel ġid kbir lil pajjiżu u lill-Partit Demokratiku Kristjan.