FL-ISOLA DEI FAMOSI

1.   Meta Napuljun Bonaparti (1769-1821) riedna.  Meta l-Imperu Ngliż fehem il-vantaġġi militari ta’ dawn il-gżejjer.  Meta konna parti mill-punt ċentrali li fihom il-potenzi ta’ dak iż-żmien ftehmu dwarna.  Meta ġejna msemmija fit-Trattat ta’ Amiens tal-1812.  Missirijietna fehmu aktar li pajjiżna huwa importanti u parti sħiħa mill-eventi Ewropej.  Dak li seħħ mitejn sena ilu skorruti mmarka ħafna mill-ideat u l-kultura li għandna ngħaddu minn ġenerazzjoni għal oħra.  Bnedmin b’identitajiet varji tagħhom, uħud jifhmu l-bżonn li tipproteġi dak li għandek u oħrajn li jridu jibdew kollox mill-ġdid, qisu ma għadda xejn qabilna.

Fil-Ftehim

2. Fl-ideat u fil-konklużjonijiet li diversi minnhom ma ġewx implimentati, kien ċar li l-pożizzjoni strateġika tagħna fil-Mediterran, bil-wirt storiku li kellna diġà akkumulat, kienet unika.  Issemma li pajjiżna jmur lura f’idejn l-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann, kif ukoll in-newtralità tagħna.  Imma, f’dak kollu li seħħ wara, spiċċajna parti mill-Imperu.  Spiċċajna ġbarna importanza mod, u tlifniha mod ieħor.  L-identità tagħna ntilfet għal ħaddieħor fost gżejjer u artijiet oħra li kienu jiddominaw fil-proċessi varji li l-kolonjaliżmu tagħhom kien jagħti.  Anki jekk għaddew is-snin, xorta hemm il-bżonn li wieħed jeżamina mill-ġdid dak li ngħad lilna u dak li għandna iktar fatti għad-dispożizzjoni tagħna biex nagħrfu.

Debunking of the Myth

3.   Meta wieħed jaqra d-dibattiti parlamentari ta’ seklu ieħor.  Meta wieħed jara kif dawk id-deputati, li kienu ġejjin minn ambjenti u ideat kulturali varji, f’liema pożizzjoni sabu ruħhom u b’liema mod tkellmu, tifhem.  Tifhem li kellhom warajhom ġabra ta’ snin ta’ qari u formazzjoni.  Tifhem li, fuq kollox, mill-prijoritajiet tagħhom u mill-affermazzjonijiet li naqraw riedu jqegħdu l-pożizzjoni ċara.  Riedu jneħħu dak li mhuwiex minnu, imma jidher li huwa minnu billi jdaħħlu lura l-fatti.  Il-Fatti li dawn il-ġżejjer kellhom storja li rari ssib bħalha.  Kif jgħid tajjeb John Cook f’kuntest ieħor, imma applikabbli hawn: “The key facts you wish to communicate rather than the myth.  Otherwise you risk making people more familiar with the myth than with the correct facts.”  (Importanti li trid tikkomunika l-fatti aktar mill-mit.  Inkella tissogra li tagħmel lill-poplu iktar familjari mal-miti milli mal-fatti korretti.)

Għadna fejn konna?

4.  Għadna l-pajjiż li jagħraf il-passat tiegħu u jrid jaffermah?  Għadna dawk li nafu li għandna valur uniku fl-identità nazzjonali tagħna u rridu niddikjarawh? Għadna dawk li għandhom il-ħsieb u l-konvinzjoni li kapaċi mmexxu b’dinjità u b’mod eżemplari lil pajjiżna?  Għadna dawk li għandhom fihom l-għarfien li aħna parti minn dawk l-eventi Ewropej, Mediterranji u fi ħdan il-Ġnus Magħquda?  Għadna dawk li jħarsu lejn dak li seħħ fl-istorja sabiex jagħrfu li hemm linji li m’għandhomx jinqabżu?  Għadna dawk li jifhmu li qed nitkellmu fuq gżejjer fejn hemm ħamest’elef sena ta’ ċiviltà?  Għadna dawk li nagħrfu l-bżonn tal-ordni, u mhux tad-diżordni?

M’aħniex

5.  F’dan iż-żmien partikolari, anzi f’dawn l-aħħar għaxar snin, missejna mal-kontra.  Daħħalna liġijiet u mexxejna politika li ħaduna ’l bgħid minn dak kollu li kien akkumulat.  Jekk qabel konna konxji tal-fatt li dawn il-gżejjer ma tantx huma kbar, illum m’għadniex.  Jekk qabel konna konxji li hemm bilanċ naturali li għandna nkomplu nirrispettaw bejn l-ambjent u l-bniedem, illum m’għadniex.  Jekk qabel kellna l-konvinzjoni li missirijietna kienu jafu x’inhuma jagħmlu, u li ħafna minnhom ċertament kienu onesti u deċiżi li jaqbżu għall-interessi tagħna, illum m’għadniex.  Jekk konna soċjetà fejn il-verità kellha valur demokratiku uniku, illum m’għadniex.  Fil-bluhat li dħalna fihom ċħadna li aħna biex tlifna dak kollu li aħna.  Tlifna l-imluħa tagħna u issa qed ninxeħtu ’l barra biex nintrifsu mid-disprezz tal-oħrajn.

Il-kuntest

6.   Jekk qabilna kienu jissieltu għall-identità tagħna, dan kienu qed iwettquh fil-kuntest ta’ potenzi militari varji.  Imma llum hemm min, żbaljatament jaħseb li m’hemmx bżonn li wieħed ikompli f’din il-linja.  Kif jiġri lil dawk li f’mumenti ta’ debbulizza jitilfu mill-kredtu tagħhom.  Dawk li jkunu qed jgħixu fl-għarfien li għandhom missjoni xi jwettqu għall-oħrajn, li minflik jitilfu ġieħhom.  Dawk li jkunu qed jibdlu l-gżira li jgħixu fiha mingħajr kap jew kuda f’ħidmiethom jew ħsibijiethom.  Jaħsbu li għandhom il-fakultà li jagħmlu ’l hekk imsejħa ‘bidliet’ u ’l hekk imsejħa ‘deċiżjonijiet’ li jwasslu sabiex nitilfu dak li akkumulajna fis-sekli.  Ma setax iseħħ pass iktar traġiku f’dawn is-snin milli t-tkissir ta’ dak kollu li jagħmel minna poplu separat u distint.

Fl-istat oriġinali

7.   F’dan il-kuntest huwa ċar li hemm min tellef dak kollu li konna magħrufa għalih.  Anzi, ġiebna lura sabiex nitilqu f’dak li eluf ta’ snin ilu bdew il-bnedmin f’dawn il-gżejjer.  Immorru lura għax-xejn fil-ħsieb li akkwistajna xi ħaġa.  Proprju bħal dawk il-persunaġġi li jiksbu l-attenzjoni ta’ bnedmin varji waqt li jitilqu dak li huma u jibdew jgħixu f’dak li mhumiex.  Is-serje li waslet fit-tmintax-il waħda tagħha jidher li hemm min qiegħed jiġi nfluwenzat wisq minnha.  Jaħseb li l-poplu huwa tant lura għax il-programm huwa popolari li jista’ jibbaża d-deċiżjonijiet politiċi tiegħu fuqhom.  Imma nafu li waqt li jista’ jkun li hemm dawk li għall-kurżità jaraw dak li jkun għaddej, ma jfissirx li jridu jgħixu bħalhom.

Magħrufa

8.  Forsi, f’dan il-kuntest irridu nagħrfu sew dak li rridu nkunu magħrufa llum għalih.  Pajjiżna, meta jħares lejn il-passat tiegħu, għandu jkun kburi bih.  U f’dan, illum hemm mudelli varji li nistgħu nieħdu.  Hemm dawk li ġbarna bl-esperjenzi umani iebsa u miġġielda ta’ dawk li ġew qabilna.  Hemm ukoll dawk li huma bbażati fuq l-ordni morali u soċjali.  Hemm, minflok, proprju l-kontra.  Hemm dawk fejn it-triq żbaljata tas-suppost ‘ġdid’ u ‘riformat’ jintilef f’kollox.  Pajjiżna għandu f’dan aktar quddiemu żewġ tipi ta’ Isola dei Famosi x’jieħu.  Nittamaw li l-eventi ta’ dawn il-jiem jiftħu aktar ċar l-imħuħ lejn l-għażliet it-tajba.