Għall-ġid ta’ dan il-poplu.

1.    Jingħad li fid-dinja hawn tlett produtturi kbar tad-deheb li nużaw u nqisu sew għall-kwalitajiet u valur li dan il-metall għandu.  L-istatistika turi li ċ-Ċina ħarġet erba’ mija u sittin tunellata, l-Awstralja mitejn u sebgħa u tmenin tunellata u r-Russja mitejn u erbgħa u sebgħin tunellata sena ilu.  Il-figura ta’ kważi elf u ħames mitt tunellata deheb fis-sena hija impressjonanti.  Iktar u iktar meta nafu li l-maġġor parti joħroġ minn dak li jissejjaħ “hard rock goldmining extracts”.  Deheb li jkun qiegħed ingastat u ħaġa waħda mal-ġebel li, b’ħidmet iebsa, il-bniedem jinħareġ għall-użu varju tiegħu.

2.    Il-bniedem kellu, fis-sekli, reverenza, u ta ħafna valur u importanza lid-deheb.  Ikkunsidrat bħala fost l-ogħla f’dan.  Diversi li għexu fuq din l-art wettqu atti li ma kellhomx iwettqu, biex ikollhom iktar minn dan il-metall fil-pussess u l-proprjetà temporanja tagħhom.  Uħud qatlu, oħrajn daħlu fi gwerer, oħrajn iġġustifikaw il-makakkerija tagħhom fih.  Hija l-Bibbja li tagħraf dan, imma f’kuntrast ma’ kemm il-Kelma t-Alla u l-liġi tiegĦu hija ifjen.  Is-Salm 19, fil-vers 10 tiegħu jgħid: “Huma iktar ta’ min jixtieqhom mid-deheb, iva, minn ħafna deheb irfinut”.  Fit-test Ingliż: “They are more precious than gold, than much pure gold.”

3.    Għax huma ħafna l-mumenti f’ħajjet il-bniedem li flok japprezza u jagħmel użu ta’ dak li għandu, jispiċċa jrid dak li m’għandux bżonn u jintilef jikseb dak li ma jagħtihx gwadan.  Is-soċjetà hija wkoll maħkuma minn dan.  Tħares lejn dak li m’għandhiex, u ma tifhimx dak li għandha.  Għandna wirt ta’ għerf, ta’ għaqal, ta’ esperjenzi li ma jissemmewx.  Ma jiġux ikkunsidrati jew b’xi mod valutati.  Ma naħsbux fihom, ma nitkellmux dwarhom u anqas ma nippruvaw nutilizzawhom.  Imma, fortunatament, hemm qegħdin: jistennewna noħorġuhom mill-blat, mill-ġebel, bħad-deheb.

4.    Fra Paolo, li jinsab volontarjament fiċ-Certosa di Sierra San Bruno fil-Calabria fl-Italja, f’kunvent tal-klawsura rigoruża ta’ ulied San Bruno, jingħad li qal: “Credo che alla gente piaccia avere un contatto con un Monaco, conversare con lui, avere un conforto e una testimonianza.”  Kemm għandu raġun.  Kemm hawn bnedmin, iktar u iktar f’dan il-mument u d’dan is-seklu, li qegħdin iduru jfittxu.  Ifittxu l-verità, li jifhmu l-ħajja u jippruvaw jgħixu aħjar magħhom infushom milli huma.  Diversi jridu jħabbtu l-bibien tal-għerf.  Uħud isibuhom, imma diversi oħra jduru fix-xejn.  Jittamaw f’dak li jixtiequ, imma ma jsibuhx.

5.    Iż-żmien inbidel ħafna, imma l-‘bżonn’ tal-bniedem jibqa’ l-istess u kostanti.  Forsi ġewwa l-komunità Nisranija għadna bil-kultura li huwa l-poplu li ser jiġi jfittex lil min jista’ jiggwidah: il-Kleru.  Imma x-xogħol, l-impenji, is-sitwazzjonijiet soċjali u familjari ġodda, dan m’għadhomx jippermettuh bħal qabel.  Hawn, però, l-mezzi ta’ komunikazzjoni aktar qawwija li huma viċin il-moħħ u l-qalb tal-bnedmin illum.  Dak li Fra Paolo jsemmi bħala l-“konfort tal-kuntatt” huwa possibbli fil-preżent.  Imma forsi wieħed jista’ jutilizzah aħjar.  Diversi drabi nara patrijiet u saċerdoti li qegħdin jidhru fuq il-mezzi soċjali jitkellmu, jindirizzaw u jippriedkaw.

6.    Dan tajjeb, imma hemm iktar triq diretta lejn dawk li jfittxu.  Persuni jidħlu, u hekk hija l-istorja tad-dinja, f’kuntatt personali meta jisimgħu bl-esperjenza vera u awtentika ta’ dawk li għażlu jidħlu għall-ħajja reliġjuża.  Dawk li jisimgħu jippreferu jiġu mgħallma b’inċidenti tal-ħajja ta’ min qiegħed jitkellem.  Il-bniedem jingħaqad iktar għax l-eżempju jirnexxilu jkaxkar anki għas-sewwa.  Biss, fil-minjiera kbira ta’ deheb li aħna għandna, dan mhuwiex jiġi maqlugħ.  Rari, kważi qatt, ma ssib, fil-mezzi kollha ta’ komunikazzjoni, bnedmin li jiġu mistoqsija u jwieġbu dwar dak li għaddew minnu huma fir-reliġjon.  Patrijiet, sorijiet, saċerdoti huma mimlija b’deheb li jista’ jinqasam u jmexxi ‘l-bniedem li jagħraf aħjar il-ħajja li ma joħroġx għad-dawl u l-widna.

7.    Mhux biss, imma nitkellmu u nitolbu dwar il-bżonn jew in-nuqqas ta’ vokazzjonijiet u m’aħniex nagħrfu kemm hemm persuni, speċjalment żgħażagħ, li m’aħniex nilħqu.  Forsi hemm bżonn ftit dożi ta’ ideat tal-politiċi ta’ kif wieħed jasal u jipprova jikkonvinċi?  Forsi hemm bżonn viżjoni differenti fejn wieħed jibda jħabbat il-bibien ta’ dawk li, anke jekk mhux neċessarjament jidħlu fil-klawsura taċ-Certosa ta’ Serra San Bruno, jkunu ċittadini li jaħdmu lejn u għas-sewwa?  Hemm ċertament deheb fis-soċjetà li qiegħed għad-dispożizzjoni tagħna.  Hemm żgur bżonn metodi ġodda ta’ kif jinqala’.  Iktar ma nagħrfu dan malajr, iktar nistgħu nagħmlu differenza f’din is-soċjetà.

8.    Forsi, mingħajr ma ninftiehem ħażin, jew b’xi mod kritiku, wieħed għandu jmur lura lejn, u jisma’ mill-ġdid dak li l-President Kattoliku Amerikan John F. Kennedy kien qal fl-1961, huwa u jibda ħidmietu, li wieħed jgħid: “My fellow Catholics, ask not what your church can do for you, ask what you can do for your church.”  Taqblu jew le miegħi, għalkemm il-ħaddiema huma ftit, xorta hemm deheb is-sewwa x’jinħareġ u x’jinfired għall-ġid ta’ dan il-poplu.

Il-bgħid mil-lussu.

 

1.        Fiċ-ċirku tad-dinja ta’ dan il-pajjiż nagħtu forsi wisq piż lil bnedmin li jinsabu fil-preżenza politika.  Ninsew, jew aħjar ninjoraw, l-eżistenza ta’ persuni li jbiddlu u jmexxu b’ferm iktar responsabbiltà f’setturi oħra.  Setturi li, minnhom infushom jinfluwenzaw, jagħtu u jsarrfu ta’ ġid lill-proxxmu.  Isarrfu iktar f’ħajja fejn id-dinja saret katina iktar viċina.  Dak li jseħħ fl-ekonomija, fil-kultura, fis-soċjetà ‘l bgħid minna qiegħed inevitabbilment imissna.  Daqqa nieħdu gwadan, u daqqa le.  Biss, fl-esperjenza umana, azzjoni tajba f’art twassal għal oħrajn f’artijiet oħra.

Mhux kapitalista

2.    Tul dawn l-aħħar jiem, proprju f’dan il-kuntest, segwejt l-aħħar jiem ta’ ħajjet Sergio Marchionne.  Bniedem li diversi drabi, mill-2004 meta kont regolarment nixtri l-gazzetta Taljana “Il Sole 24 Ore” qrajt dak li kien qiegħed jgħid, u apprezzajt l-ideat tiegħu.  Niftakar, u żammejt sallum, kitbet Don Luigi Sturzo, li hemm differenza bejn dawk fl-ekonomija li huma possessuri u proprjetarji tal-kapital, u dawk li huma intraprendituri.  Din it-tieni kategorija ta’ bnedmin, li bit-talenti tagħhom jirnexxilhom ibiddlu u jmexxu ‘l quddiem dak li ħaddieħor, anki jekk għandu l-kapital, ma jafx isarrfu.  L-intraprendenti, ġustament nagħrfuh bħala dak li huwa ħarkien, slistu, ħaj, eneġetiku, qlubi, qalbieni, stonkuż, li jindaħal bil-kuraġġ f’xogħol riskjuż.

Intraprenditur, mhux manager

3.    Dan il-bniedem, imwieħed l-Italja fi Chieti fil-parti ċentrali tal-pajjiż li, ta’ erbatax-il sena sab ruħu fil-Kanada.  Sar avukat u ħadem fis-settur f’diversi azjendi f’dak il-pajjiż u fl-Isvizzera, sakemm fl-2003, bħala parti mill-Kunsill tal-Amministrazzjoni tal-FIAT, sab ruħu maħtur l-amministratur.  F’mument mill-iktar diffiċli għat-tmexxija ‘l quddiem ta’ azjenda li nafu tajjeb biha f’pajjiżna.  Għad hawn ħafna li għandhom, iridu u jaħilfu fil-kwalitajiet li karozza FIAT taf tagħti.  Sergio Marchionne daħal f’mument mill-iktar kumplikat u li fih kien hemm ukoll min, żbaljatament kien qiegħed ibassar li kien wasal il-mument li din il-fabbrika tingħalaq kompletament.  Daħala bħala manager, imma mexxa bħala imprenditur.

FIAT Chrysler Automobiles

4.    Kien ċar mill-bidu li t-triq kienet ċertament diffiċli u mimlija sfidi kbar u imprevedibbli.  Biss, kif l-istorja tal-ħajja turi, huwa f’dawn is-sitwazzjonijiet li bnedmin bħalu joħorġu l-kwalitajiet tagħhom barra għad-dispożizzjoni tal-proxxmu.  F’dawn l-aħħar erbatax-il sena biddel it-triq minn dik ta’ telfa għal waħda ta’ rebħa.  Dan il-bniedem, li kien jaħdem ħafna, jorqod mill-inqas, ipejjep dawk is-sigarri magħrufa, jsiefer u jgħix ħajja ‘l bgħid mil-lussu, wieġeb għal sejħa li permezz tagħha l-FIAT, flok niżlet ‘l isfel, telgħet ‘il fuq.  Proprju għax kien magħġun differenti u ma kellux preġudizzji passati li ġieb il-grupp sabiex jixtru l-Chrysler.  Dik il-kumpannija Amerikana, li lkoll nafu biha u li għaddiet minn perjodi ta’ avvanzi u wara falliment, li fi ħdanha kellha wkoll il-portafoll tal-marka Jeep li f’Ġunju 2009 u wara fl-2014 spiċċat parti sħiħa taħt l-iskema ta’ FIAT Chrysler Automobiles.

Come faccio a chiedere un prodotto di qualità

5.    Kien huwa li assigura dan kollu b’determinazzjoni, passjoni u attenzjoni.  Kien imexxi, imma mhux maqtugħ mill-ħaddiema tiegħu.  Kien magħruf li kien jidħol jaħdem is-Sibt u l-Ħadd biex jara l-kundizzjonijiet tal-post tax-xogħol tal-ħaddiema tiegħu, bħal fejn ibiddlu, il-kmamar tal-banju, id-doċoċ, fejn jieklu, u kien ibiddel.  Kien ċar f’moħħu.  Kif nista’ nippretendi l-aqwa prodott fil-kwalità, u nippermetti li l-kundizzjonijiet tal-post ikunu daqshekk umiljanti u mnaqqas il-ġieħ?  Dan il-bniedem, li kien jaħdem mingħajr ma jidher kien preżenti, determinat fejn u kif hemm bżonn, assigura bidliet kbar.  Kif kien jaf ikun liebes, inflessibbli, mingħajr ħafna żegħil, imma kellu l-miri tiegħu ċari ħafna.  Qatt ma smajtu jew qrajtu u ma stajtx nara kemm kien qiegħed ‘il quddiem, fejn oħrajn kienu għadhom ser jibdew.

Id-destin ta’ dawk li jibdlu b’suċċess

6.    Għax kif nafu lkoll, dawk li jbiddlu għas-sewwa jsibu ħafna ostakli.  Daqqa minn dawk li ma jifhmux, u daqqa minn dawk li ma jkunux jistgħu jaċċettaw li dak li jkunu forsi “iddisprezzaw”, ikun qed jirnexxi.  Ma kien jaqbel xejn ma’ Silvio Berlusconi, anqas mal-Confindustria Taljana u spiċċa ‘l bgħid minnhom.  Marchionne hekk għadda minn dan.  Biċċa biċċa tela’ ‘l fuq.  Ma’ kull sena, il-pożizzjoni tiegħu nbidlet mhux biss fil-grupp industrijali li kien inħatar fih, imma f’diversi dimensjonijiet.  Dak li daħal biex imexxi nbidel fit-triq, kiber ħafna u ħafna iktar.  U waqt li beda jinfluwenza d-dinja tal-industrija Talajana, spiċċa biex għamel dan f’dik Amerikana u mondjali.

Le fanno accadere

7.    Kiteb u qal ukoll x’kien qiegħed iwettaq.  Daqshekk ieħor ser jinkiteb, ċertament, ħafna dwaru.  Nikkwota, u nirriproduċi bi pjaċir, żewġ sentenzi tiegħu: “Caro collega, esiste un mondo in cui le persone non lasciano che le cose accadono.  Le fanno accadere.  Non dimenticano i propri sogni nel cassetto, li tengono stretti in pugno.  Si gettano nella mischia, assaporano il rischio, lasciano la proprio impronta.”  Kif ukoll din: “Siate come i giardinieri, investite le vostre energie in modo che qualsiasi cosa facciate duri una vita intera.  E anche di più i grandi leader, sono persone che hanno una capacità fenomenale di disegnare e ridisegnare relazioni di collaborazione creative all’interno dei loro squadre.”

Insellmulu

8.    Sergio Marchionne għadda minn diffikultajiet mediċi kbar fl-aħħar jiem ta’ ħajtu.  Daħal għal operazzjoni fi spallejh, imma spiċċa f’koma irriversibbli.  Illum m’għadux magħna u ċertament ser ikun diffiċli ħafna biex xi ħadd ikompli fi triqtu.  Biss, dak li wettaq influwenza u ser ikompli jagħmel dan.  Ħidmietu ma kinitx sempliċement katalogabbli jew klassifikabbli f’parti tal-ħajja ekonomika tad-dinja, imma mifruxa.  L-atti tajba tiegħu.  L-azzjonijiet għas-sewwa, kif nafu, jibqgħu għal dejjem.  Insellmulu, u ċertament dawk bħali li segwewh b’attenzjoni, ser nibqgħu niftakru fih.

Beda l-proċess tal-bidla.

 

1.    Kien ċertament mhux tas-soltu, l-attakk imħallat u żlealissimu li deher fil-ħarġa tal-Orizzont tas-17 ta’ Lulju 2018, kontra l-ħidma li qegħda ssir fil-kamp tal-medja tal-Partit Nazzjonalista.  Kien barra min-normal għal diversi raġunijiet.  L-ewwel: ma kien iffirmat minn ħadd.  It-tieni: kien mifrux fuq tlett faċċati, bi stejjer varji li m’għandhomx x’jaqsmu ma’ xulxin.  It-tielet, għax ibbażat fuq defiċit fil-verità wisq evidenti.  Ir-raba’ għax kien, għall-ewwel darba f’numru ta’ snin, li xi ħadd ħass il-bżonn li jattakka lill-Partit Nazzjonalista f’settur li fih qed isiru tibdliet u avvanzi.  Proprju għalhekk li l-ġurnalisti kollha tal-Partit ingħaqdu fl-appoġġ tagħhom lil Pierre Portelli u ċaħdu kategorikament dak li ngħad.

Għall-kuntrarju

2.    Dan, għal min isarraf sew il-politika Maltija, għalkemm jista’ fuq il-karta jidher li għandu xi sustanza, fir-realtà huwa rikonoxximeent li l-pożizzjoni fil-medja tal-Partit qed tinbidel għas-sewwa.  M’għandix dubju li dak li għaddej bil-programmi l-ġodda, bl-iskeda differenti, bil-preżentaturi u programmi interessanti li daħlu, qiegħed jiġi osservat sew mill-Partit Laburista.  Għall-ewwel darba fi żmien twil, l-istazzjon bidel il-libsa tiegħu mingħajr ma biddel il-valuri u d-direzzjoni politika tiegħu.  Għall-ewwel darba qiegħed jakkwista lura udjenzi li qabel konna tlifna jew ma kellniex.  Hemm kurrent ġdid ta’ ideat li ġiebu l-istazzjon inqas riġidu u preparat li jagħmel it-tibdil fi proċess kontinwu.  Dak li sar jafu li rreġistra diġà suċċess; biss, il-korrispondent ‘anonimu’ tal-Orizzont qiegħed jifhem iktar li m’aħniex ser noqogħdu lura u nkomplu nirfinaw.

L-għodod essenzjali

3.    Il-Partit Laburista qiegħed jagħraf li beda ċaqliq importanti li jrid jipprova jżomm milli jkompli.  Qiegħed jifhem li nbdiet triq sabiex id-dominju assolut tiegħu jibda jiċċekken.  Ngħid dan għax ir-realtà politika llum hija li l-partit fil-Gvern għandu vuċijiet b’saħħithom favur tiegħu li joħonqu lil dawk tal-Partit Nazzjonalista.  Mhux biss għandhom volum aqwa, imma għandhom ukoll l-abbiltà li jġibu fid-dubju dak li qiegħed isir minna.  Mhux biss dan, imma meta ddur naħa jew oħra, wieħed jara li fl-aħħar tal-jum huma l-gazzetti tagħna il-Mument, in-Nazzjon u l-istazzjon tar-radju u tat-televiżjoni Net FM u Net TV li jħabbru dak li ngħidu mingħajr indħil jew tidwir.  Strumenti, għodod essenzjali li ma ġewx ikkoltivati biżżejjed, u ġejna kull darba niddependu fuq dak li jiddependi fuq ħaddieħor.

Mezzi maħkuma

4.    L-agħar f’dan mhux tant dak li hu għaddej, jiġifieri li min huwa fil-Gvern irid iħalli kollox kif inhuwa u mhux jiġi kritikat jew attakkat, imma li jkun hemm min jibqa’ maħkum minn mezzi oħra biex jiddubita minn dak li qiegħed isir mill-Partit Nazzjonalista.  Mhux ċar għal dawn il-persuni li biex il-Partit fl-Oppożizzjoni jieħu lura l-fiduċja u l-kredibilità tal-messaġġ tiegħu jrid, bilfors, li jkollu l-għodod tiegħu f’posthom?  Ikollu, kif qegħdin sewwa jinbnew minn Pierre Portelli, mezzi li qegħdin hemm mhux biss għan-numru, imma biex ikunu effikaċi fis-soċjetà.  Għandna, nittama, nammettu li fl-aħħar żewġ elezzjonijiet ġenerali l-istrumenti tagħna ma wasslux biżżejjed għar-riżultati li ridna.

Fiduċja u kredibilità

5.    Nitkellem fuq fiduċja u kredibilità bażata fuq is-sens u s-sustanza, mhux l-artifiċjalità.  L-esperjenza politika ta’ dawn is-snin għallmitni li minkejja li għedna diversi drabi l-verità, u għedna l-affarijiet bis-sens bażati fuq argumenti sodi, xorta ma konniex qed nirbħu l-argument mal-votanti.  Proprju għax f’din it-triq injorajna l-parir ta’ dak li kien qal Marshall McLuhan: “The medium is the message”.  F’kelma oħra, mhux is-sustanza ta’ dak li tgħid, imma l-mezz li tgħidu.  Għalhekk, waqt li konna qed naħdmu, ħaddieħor kien qiegħed biss jirredikolana.  Dan seħħ iktar faċilment għax għad hawn wisq preġudizzji ngranati f’moħħna fis-snin li għandna negħlbu, għax għad hawn wisq dawk li jsibuha faċli li jippruvaw iċekknu u jiddisprezzaw il-gazzetti tagħna.  Qisu xi diżunur li tikkwota dak li jgħidu jew li jinkiteb fihom.

Proġett Net FM

6.    Il-‘Proġett’ tagħna biex tinbidel din il-pożizzjoni mhux faċli, ċertament, imma nbeda.  Net FM kien l-ewwel pass, u bih bdejna nirreġistraw ċaqliq.  Tul din il-ġimgħa kelli l-pjaċir inkun fuq l-istazzjon.  Il-post baqa’ l-istess, imma min ipparteċipa u organizza kien differenti.  Hemm arja ferm aktar friska u l-għarfien li qegħdin parti minn bidla u triq ġdida.  Waħda li ġiebet bnedmin ġodda, li magħhom qed iġibu għalina l-esperjenza u l-kredibilità sħiħa u kbira tagħhom.  Proprju għalhekk li wieħed jifhem iktar u iktar għala kellu jkun hemm attakk fuq din il-bidla minn pinna mmexxija mill-Partit Laburista.  Proprju għalhekk li fuq in-naħa l-oħra għandna nkomplu għaddejjin, determinati fi triqtina, għax il-proċess tal-bidla nbeda sew.

Id-dinja tinbidel għas-sewwa wkoll

 

1.    Naqraw diversi forom ta’ rapporti, li jiġu mill-irkejjen tad-dinja, li jistgħu jsewdulna qalbna.  Hemm min iħoss li l-valuri Nsara sejrin lura.  Hemm min jagħraf li hawn liġijiet li qed jiġu fis-seħħ li huma kompletament il-kontra ta’ dak li l-Knisja Kattolika ilha snin tagħallem.  Fejn naraw li, għal xi wħud, it-triq tal-libertà tfisser li wieħed jista’ jiċħad dak kollu li hija tgħallem.  Mhux biss, imma oħrajn iridu jimitaw biss dak li jgħid u jagħmel ħaddieħor, anki jekk mhumiex neċessarjament konvinti minn dak li jkunu qed iwettqu.

2.    Dan qed narawh kull ġurnata, anke f’pajjiżna.  Biss, għalkemm jista’ jkun mument li fih uħud jaqtgħu qalbhom, hemm dejjem raġġ ta’ dawl li l-istorja u ż-żminijiet jagħtu.  Meta tara li pajjiżi varji fl-Ewropa għandhom l-abort u l-ewtanasja legalizzati, jew tisma’ kif l-Irlanda Repubblikana, terġa’, biddlet il-liġi, jkollok fuq x’hiex issewwed qalbek.  Biss, id-dinja tgħaddi minn ħafna.  Mitt sena ilu, il-materjaliżmu Sovjetiku u dak Nażi-Faxxista kien fl-aqwa tiegħu.  Il-bniedem, id-dinjità sħiħa tiegħu kienu qed jintilfu biċċa biċċa.  Dak li llum insejħulu “ġenn” għadda, u d-diversi liġijiet razzisti u varji li kienu daħlu għaddew u huma biss parti mill-istorja u lezzjonijiet.

3.    Ma kienx mument faċli għall-Insara.  Kien mument ta’ persekuzzjoni u diversi ġew proċessati u maqtula.  Politiċi varji sabu ruħhom imsakkra f’ħabsijiet għal sentenzi inġusti.  Sabu ruħhom ukoll f’mumenti diffiċli ħafna.  Reċentement qrajt parti minn ittra ta’ Alcide de Gasperi, fejn jgħid hekk: “Ed io, come spesso, cerco rifugio nell’Imitazione e prego “Domine Deus, iudex iuste-esto robur meum et tota fiducia mea: non enim mihi sufficit conscientia mea” (Signore Iddio, giudice giusto, sii la mia forza e tutta la fiducia mia: poiché non mi basta la coscienza mia.)  Minn priġunier kundannat spiċċa l-Prim Ministru tal-Italja u l-fundatur tal-Unjoni Ewropea tallum.

4.    Il-kurrent kontra l-Knisja Kattolika llum ġej minn direzzjonijiet differenti minn dawk li kien hemm fis-seklu li għadda.  F’parti sostanzjali, il-messaġġ tagħha mar lura minħabba żewġ fatturi: l-iskandli li rajna, kif ukoll ċertu aġir intern.  Kif nafu, l-ideat fid-dinja tallum jiddependu fuq kemm kredibilità tingħata lil min ikun qiegħed jgħidhom.  Proprju għalhekk li kelmet il-Papa Franġisku għandha daqshekk piż u saħħa.  Imma dan ma jgħoddx għal kulħadd.  F’dan, forsi, ma nirrealizzawx biżżejjed kemm huwa essenzjali li nifhmu x’qiegħed jiġri sewwasew barra mal-bniedem, iktar milli internament.

5.    Hemm dejjem partijiet, opinjonijiet li jsaħħu dejjem iktar, li anki min mhuwiex Nisrani jifhem l-importanza tar-reliġjon f’dinja fejn l-ekonomija miexja ‘l quddiem.  Reċentement ġew quddiemi dawn iż-żewġ opinjonijiet.  L-ewwel fi ktieb ta’ Edward Luce (gradwat fil-filosofija, politika u ekonomija u kittieb regolari fil-Financial Times), ‘The Retreat of Western Liberalism’, li fih jgħid hekk: “When people lose faith in the future they are less likely to invest in the present.  That sense of personal stagnation – the gnawing fear you may be sinking – casts an enervating pall over the human spirit.”  U jkompli: “Writing in the 1950s, Daniel Bell, the American sociologist, said “economic growth has become the secular religion of advancing industrial societies”.  He was right.  It follows that in its absence, many people lapse into the equivalent of atheism.  That sense of listlessness shows up in many ways.”

6.    It-tieni fil-kitba tal-liriku letterarju Marxista Terry Eagelton, fil-ktieb tiegħu ‘After Theory’.  Huwa jqabbel il-kultura mar-reliġjon u jgħid dan: “It is no wonder, then, that culture has been in perpetual crises since the moment it was thrust into prominence.  Fot it has been called upon to take over these functions in a post-religious age; and it is hardly suprising that for the most part it has lamentably failed to do so.  Part of religion’s force was to link fact and value, the routine conduct of everyday life with matters of ultimate spiritual importance.  Culture, however, divides these domains down the middle.  In its broad, popular, everyday sense, it means a set of ways of doing things, in its artistic sense it means a body of work of fundamental value.  But the connection between them is fatally messy.  Religion, by contrast, is culture in both senses at once.”

7.    It-tnejn narahom bħala indikaturi ċari li l-bniedem li jrid jirraġuna jifhem u jagħraf sew li ma hemmx sostitut għal dik li hija r-rabta bejn “the routine conduct of everyday life with matters of ultimate spiritual importance.”  Biss, dan huwa proċess li kull bniedem u kull soċjetà tgħaddi minnu fid-dixxerniment tagħha ta’ dak li huwa verament tajjeb.  Fil-kurrenti kollha li nistgħu, bħala Nsara naraw bħala negattivi, xorta m’għandniex nitilfu l-fiduċja fil-bniedem.  Il-Knisja stess tgħallimna dan.  L-istorja tad-dinja tagħtina xiehda ta’ dan.  Bħalma kien hemm esperjenzi iebsa u negattivi, jiġu wkoll dawk pożittivi.  Nistgħu llum naraw li qegħdin f’mument ta’ dlam, imma dan ma jfissirx li mhux ser jinbidel.  Għax, kif għandna nagħrfu, id-dinja tinbidel għas-sewwa hija wkoll.