Il-politika l-ġdida llum

1.     Għaddejjin minn proċess politiku interessanti ġewwa dawn il-gżejjer.  Wieħed li effettivament imur kontra r-regoli li ġew stabbiliti maż-żminijiet ta’ x’inhija l-politika t-tajba.  Fejn jinġabru numru ta’ elementi essenzjali sabiex is-soċjetà timxi ‘l quddiem.  It-tisħiħ tal-istituzzjonijiet, ta’ dak li huwa l-Istat u ta’ dak li għandu jservi lill-poplu.  It-tieni, it-tweġiba diretta lejn il-problemi soċjali li kull Stat ikollu u li, kif nafu, għandna.  Minflok għaddejjin minn żmien fejn il-fiduċja hija mogħtija fuq x’kapaċi jmexxi u jiġbed is-suq kummerċjali.

Immexxija mis-suq

2.     Nafu li kull kritika li qegħda ssir mill-Oppożizzjoni u mis-soċjetà qegħda titwarrab fil-ġenb, għax l-ekonomija sejra tajjeb.  Għalhekk, skont il-Gvern, jekk l-ekonomija sejra tajjeb, dan ifisser li anke s-soċjetà.  Però, dawk bħalna li jgħixu mal-bnedmin jafu li dan mhuwiex minnu.  Is-suq ma jsolvix il-problemi soċjali.  Jassigura biss li wħud jaqilgħu iktar, fejn l-interessi tagħhom jiġu konsolidati.  Hemm linja li trid tinġibed, li preżentement mhix.  Kollox jgħaddi f’isem kollox, barra dak li huwa l-ġid komuni tagħna.  Jidher ċar li l-aġenda nazzjonali qegħda tiġi mmexxija proprju minn dak li jridu wħud.

Programm soċjali

3.     Hemm f’dan ċar għal xi wħud li l-Gvern preżenti tilef mill-ħeġġa u l-impetu neċessarju sabiex jaħdem fuq programm soċjali.  Anzi, jekk tippermettuli, dħalna f’politika li m’għandhiex direzzjoni.  Fejn dak li huwa inġust sar issa ġust, u dak li huwa żbaljat sar issa aċċettabbli.  Hawn, evidentement, ksur sistematiku u deċiż sabiex ma jkunx hemm regoli.  Mhux biss.  Hawn fażi ta’ diżorjentament fejn hemm kuntrasti.  L-ewwel: ma kull jum irid jiġi assigurat li jikbar aktar il-bżonn tal-kult tal-personalità.  It-tieni: jingħad diversi drabi li l-Prim Ministru mhux beħsiebu jkompli fil-leġislatura kollha.

Min jiddeċiedi li jiċċaqlaq

4.     Hemm f’dan, u fil-ħajja politika, il-mument meta mexxej ta’ partit jagħżel li jiċċaqlaq.  Ċertament mhux deċiżjonijiet faċli.  U, jingħad x’jingħad dwar ir-raġunijiet li jwassluh f’dan il-punt, dawn ħafna drabi jibqgħu magħluqa ġewwa fih.  Biss, f’dan ix-xenarju politiku ser jiġi b’xi mod mibdul.  Dan, bħala Oppożizzjoni, irridu nifhmuh.  L-ewwel: billi waqt li nieħdu atteġġjament aktar pożittiv taż-żminijiet, u fl-istess ħin, naturalment kritiku billi nħarsu lejn kif inhija s-soċjetà llum u l-passi ta’ riforma li rridu ndaħħlu.  Fit-tieni: fit-twettiq u l-bini ta’ partit politiku li huwa aktar attent biex jibni programm ta’ ħidma.  Li fix-xhur li ġejjin nerġgħu niltaqgħu lura mal-pajjiż fi proċess ta’ diskussjoni u dibattitu biex nibnu programm elettorali.

Il-politika trid timxi

5.     Il-politika mhix statika.  Tinbidel il-ħin kollu.  F’dan, għalhekk, hemm bżonn bidliet iktar qawwija li jridu jintrebħu.  Għarfien ta’ din il-pożizzjoni barra mis-soltu li qed jieħu l-Gvern, u fl-istess ħin, preparazzjoni.  Preparazzjoni sabiex, l-ewwel: l-eventi ma jiġux fuqna; u t-tieni: sabiex inkunu interlokuturi u protagonisti ta’ dak li ġej.  Hemm min jista’, f’dan, joqgħod lura u jistenna.  Biss, dan ikun definittivament żbaljat.  Partit huwa, u jkun rilevanti skont l-ideat politiċi li jħaddan u l-programm elettorali li jrid iwettaq.

Il-vuċi tagħna

6.     Proprju fuq dan huwa, iktar minn qatt qabel essenzjali li l-mezzi tal-partit jiġu ssudati.  Dawn ekonomiċi u fl-istess ħin l-istrumenti li permezz tagħhom inwasslu l-messaġġ tagħna ċar u preċiż.  Iktar ma nifhmu malajr li, fil-verità, niddependu fuq il-gazzetti tagħna, fuq il-mezzi ta’ komunikazzjoni tagħna, tant aħjar.  Ma hemmx dubju li tul dawn ix-xhur, f’din il-linja mxejna ‘l quddiem.  Però hemm iktar li jista’, u li għandu jsir.  L-iktar minn dawk li jsostnuna, li japprezzaw li x-xiri tal-gazzetti u li wieħed jisma’ dak li ngħidu jissudana ferm aktar.  F’dan il-mument, il-politika l-ġdida tagħna llum tiddependi minn dan.

Sejf u Tarka

1.      Pajjjiżna ma kellux ħajja faċli.  Kull min jaqra l-istorja jagħraf li batejna sew sabiex wasalna fejn aħna llum.  Il-ġenerazzjonijiet ta’ qabilna kitbu u għaddew bil-fomm l-esperjenzi iebsa ta’ umiljazzjonijiet, faqar u disprezz li ħassew u rċevew.  Diversi jinsabu jistrieħu meritatament fil-ħajja ta’ dejjem, waħda fl-eternità.  Bnedmin li jixirqilhom ir-rispett tagħna.  Ma jistennewx li ninsewhom, wisq inqas li narmu dak li għaddew minnu biex wassluna fejn aħna.  Proprju għalhekk li għandna nifhmu li għandna dmir nipproteġu dak li għandna.  Għandna dmir morali u legali li nassiguraw li ma narmux dak li tawna, u għalhekk lilna nfusna u dak kollu li jagħmilna.

Inżidu fit-tajjeb

2.      Mhux biss, imma għandna wkoll id-dmir li nżidu fit-tajjeb.  Inżidu sabiex nibqgħu nħarsu lejn il-ġenerazzjonijiet li ġejjin warajna.  Il-preżent jibqa’ dak li huwa, però l-futur jitlob ħsieb, investiment u viżjoni fit-tul.  Proprju fuq dan, jekk huwa permess taqbil u kuntrast bejn l-aħħar żewġ amministrazzjonijiet taż-żewġ partiti l-kbar, nistgħu ngħidu li waħda, dik Nazzjonalista, kienet wisq moħħha fil-futur, mentri din Laburista attwali tħares biss lejn illum.  Waħda tħares il-bogħod; l-oħra, ħafna drabi, lejn iż-żokra.  Il-ħidma, anki jekk kritikata u oskurata ta’ dak l-aħħar gvern tal-Partit tagħna, qegħdet pedament għal dak li qed jitgawda fil-mument.

Responsabilità politika

3.      Jingħad x’jingħad, f’dan kull gvern irid jieħu r-responsabbiltà politika ta’ dak li jkun qed iseħħ taħtu u fi żmienu.  Ħadd ma jista’ f’dan imeri li f’dawn l-aħħar snin, ir-reputazzjoni tajba tagħna bdiet tieħu daqqiet lura.  Triq tkun maqtugħ mir-realtà politika biex taħseb jew timmaġina li mexjin verament ‘il quddiem.  Hemm kullana ta’ eventi li seħħew u għadhom għaddejjin li ma ġiebuniex fid-dawl tajjeb li missirijietna kienu jieħdu ħsieb jarawna fih.  Mhux biss, imma l-iktar kumplikat u diffiċli huwa l-fatt li l-Gvern attwali m’huwiex jirnexxilu jibni programm li jikkumbatti lura għas-sewwa.  Qiegħed, fil-verità, f’nixfa sterili ta’ ideat li jżommuh wieqaf jersaq lura.  Dan kien mill-iktar evidenti fl-aħħar intervista twila li saret lill-Prim Ministru ta’ pajjiżna.

 Il-liġijiet ma twieldux fix-xejn

4.      Ngħid dan, għax tul dawn l-aħħar snin smajna ħafna diskors dwar kemm suppost hija ħażina l-Kostituzzjoni tagħna u kemm hemm bżonn riformi fiha.  Ftit kienu l-proposti veru u sodi li fuqhom wieħed jista’ jibda jiddiskuti jekk hux daqshekk bżonn li dak li huwa tajjeb legalment u li ħadem fil-passat għandux jiġi mibdul.  Il-liġijiet li writna minn ta’ qabilna ma twildux mix-xejn, imma f’kuntest storiku li kien jirrifletti l-esperjenzi li għaddejna minnhom.  Dak li hemm fid-dokument li ngħarfu bħala l-Kostituzzjoni u l-liġijiet l-oħra ta’ natura kostituzzjonali waslu għandna fil-proċess taż-żmien.  F’dak li numru ta’ filosfi u kittieba jirreferu għaliha bħala l-prodott finali ta’ prassi.

Proposti konkreti

5.      Jekk hemm xi ħadd li huwa verament konvint li l-Kostituzzjoni għandha bżonn tibdiliet, għandu jersaq bi proposti konkreti.  Jekk hemm min huwa konvint li hemm partijiet li m’humiex jaħdmu, irid jersaq ‘il quddiem u jelenka.  Biss, kif nafu, hemm min ma jarax ċar bejn l-abbiltajiet tal-bnedmin li jmexxu poplu u l-kwalità tal-liġijiet tiegħu.  Jista’ jkollok kostituzzjoni miktuba b’inqas perfezzjoni imma li tiġi mmexxija minn persuni li għandhom kwalitajiet demokratiċi u li jħarsu fit-tul.  Il-problemi, kif nafu tajjeb, iqumu meta l-liġijiet ikunu miktuba tajjeb, imma min imexxi ma jkunx qiegħed jirrispetta l-ispirtu tagħhom, anzi jinjorahom.

Nuqqas ta’ osservanza demokratika

6.      Fil-verità, preżentement, din hija l-problema prinċipali.  In-nuqqas ta’ korrettezza, ta’ osservanza demokratika tal-istituzzjonjiiet wassluna fejn qegħdin.  Din ma tiġix, però, solvuta billi tmur għal bidliet kostituzzjonali li ma jmexxuniex ‘il quddiem fuq it-triq lura lejn it-trasparenza u l-meritokrazija.  Li wieħed jgħid li l-pajjiż ser jagħmel qabżiet ‘il quddiem għax ineħħi partijiet mill-ewwel artikolu, fejn niddikjaraw ruħna poplu newtrali, jew mit-tieni wieħed fejn niddikjaraw li aħna Nsara, ħafna m’humiex proprju jifhmu.

Għażilna aħna li jkollna

7.      Dawn il-pożizzjonijiet m’humiex hemm għax imposti, imma għax ġew aċċettati minn ta’ qabilna.  Huma parti integrali mill-identità nazzjonali u l-patrijottiżmu tagħna.  Dan għax irridu aħna.  Żgur mhux forsi, bidla hawn mhix ser tagħmel differenza lill-oħrajn.  Is-sitwazzjoni ġeo-politika internazzjonali mhix ser tmur ‘il quddiem jew lura bil-fatt li ma nibqgħux iktar newtrali.  Il-pajjiżi li jiggarantixxu stabilità jew instabilità mhux ser nolqtuhom.  Kif anqas m’aħna ser inbiddlu l-pożizzjoni tal-Knisja Kattolika.  Hija tibqa’ għaddejja bil-missjoni li xxerred, tippriedka u tevanġelizza.  Ħajjitha ma tiddependix minn jekk tissemmiex fil-Kostituzzjoni jew le.  Li tneħħi, għalhekk, dawn it-tastieri mill-identità nazzjonali li tinħass mill-maġġoranza tal-bnedmin fuq din il-gżira, ma tmexxiniex ‘il quddiem.  Mhux ser iżżid fil-piż tas-sewwa, imma ċċekkinna fl-inabilità li niddikjaraw dak li aħna u dak li jagħmilna.

Sejf u tarka

8.         Proprju għalhekk, għax naraw li m’aħna ser nieħdu xejn b’dak li ġie propost, li kif sewwa ddikjara l-Kap tal-Oppożizzjoni, Dr Adrian Delia, li ser inkunu sejf u tarka tal-Kostituzzjoni.  Il-pajjiż miżuri li jmexxuh ‘il quddiem, li jġibulu lura r-reputazzjoni t-tajba li kellu u mhux dawk li jkomplu jċekknuh.  Diġà għandna n-nomina li qed inbiegħu l-identità tagħna permezz tal-bejgħ taċ-ċittadinanza, u li hawn saret art fejn il-korruzzjoni teżisti sew.  Ma nkomplux aktar, imma nimxu lura għas-sewwa.  Pajjiżna jixraqlu l-aħjar, u għalhekk ser inkunu iktar id-difensuri tal-valuri t-tajba għax dak huwa dmirna lejn dawk li għexu u dak li qed jgħixu fuq dawn il-gżejjer.

Partit xi ftit eżiġenti.

1. L-istorja tal-Partit Nazzjonalista turina kemm il-partitarji  jistennew mingħand dawk li jiġu proposti jew anki mtella’ bil-vot tal-maġġoranza biex imexxuhom u jiddireġuhom.  Inmorru lura fil-bidu tas-seklu ta’ qabel, u nsibu lil Nerik Mizzi jikkumbatti lil dawk li ppreferew lil Francesco Azzopardi.  Insibu ukoll lil Sir Ugo Mifsud imqiegħed fil-ġenb jistenna, waqt li l-ewwel Monsinjur Panzavecchia, imbgħad Ġużè Howard u mbgħad Dr.Francesco Buhagiar, tqiegħdu Prim Ministri. Iż-żmien però biddel l-opinjoni ta’ ħafna kompletament.

Nerik Mizzi

2. Wieħed jsib fl-istorja li meta Nerik Mizzi, li kif nafu kien internat fl-Uganda, ġie lura Malta, kien hemm moviment fost xi partitarji biex jitwarrab, għaliex skont huma kellu dell fuqu. Allura dawn kienu marru jgħajtu lill-Professur Hyzler, bniedem rispettat li kien deputat Nazzjonalista fl-1932-33, u waqqfu Partit ieħor bl-isem ta’ Democratic Action Party u ġabrulu madwaru Nazzjonalisti u anki ex-Striklandjani. Iżda mal-ewwel elezzjoni, dik ta’ Ottubru 1947, deher ċar illi l-Partit kellu avvjament sod li jkeċċi d-dellijiet, tant li Nerik Mizzi sar Kap tal-Oppożizzjoni b’sitt deputati miegħu, waqt li d-D.A.P tella’  erba’ deputati. Mhux biss, imma wara l-elezzjoni tal-1950, Nerik Mizzi sar Prim Ministru ta’ Gvern ta’ minoranza, waqt li d-D.A.P. spiċċa b’deputat wieħed biss. Iż-żmien reġa’ ta’ parir. 

Ġorġ Borg Olivier

3. Meta miet Nerik Mizzi, Ġorġ Borg Olivier li kellu biss tmienja u tletin sena, iżda kien l-id leminja tal-Prim Ministru li ġie nieqes, ġie inkarigat li jkompli l-Gvern u sar Kap tal-Partit.  L-istess elementi eżiġenti bdew igergru li Borg Olivier kien żgħir wisq fl-età (allavolja kien serva fil-Kunsill tal-Gvern fil-Gwerra, meta s-sitwazzjoni kienet tant diffiċli, u kien ra lil Sir Ugo jħossu ħażin u mbgħad imut jiddefendi lil Nerik Mizzi u sħabu). Kif juru l-eventi passati, bdew jissuġġerixxu li jintalab li Sir Philip Pullicino jidħol imexxi l-Partit hu.  Borg Olivier ġustament irreżista u baqa Prim Ministru, f’koalizzjoni sal-1955. Iktar tard kellu  s-sodisfazzjoni uniku li jassigura l-Indipendenza għal pajjiżna. Wettaq il-ħolma tan-Nazzjonalisti kollha u tal-Maltin li fehmu din il-ħtieġa ewlenija. Iż-żmien tah raġun.

Eddie Fenech Adami

4. Iktar qrib lejna, kien hemm min dam biex aċċetta l-għażla ta’ Eddie Fenech Adami - il-bniedem li din il-ġimgħa ċċelebrajna miegħu f’għeluq l-erbgħa u tmenin sena tiegħu. Għalkemm Guido DeMarco kien, kif turi l-istorja, lealment aċċetta din l-għażla, li saret b’mod l-iktar trasparenti u demokratiku, kien hemm xi wħud li baqgħu jistennew li xi darba EFA jiżbalja, ħalli jsir dak li xtaqu huma.  Eddie mexxa l-Partit b’għaqal, b’demokrazja u intelligenza għar-rebħiet tal-maġġoranza fl-1981, tal-maġġoranza u l-gvern fl-1987, 1992, 1998 u 2003. L-għażla tal-kunsillieri tal-partit meta nħatar l-ewwel kap-suċċessur, mbgħad Kap u ġiet kif nafu konfermata mill-maġġoranza tal-poplu. Il-milja taż-zmien mexxietu fl-għażla  tajba li kienet saret fih.

Partit Demokratiku Kristjan

5. Il-Partit Nazzjonalista qatt ma kien partit ta’ bniedem wieħed u dejjem għażel il-kapijiet tiegħu b’demokrazija.  Qatt ma konna partit monarkiku imma dejjem wieħed popolari u sħih. Biss, irridu naċċettaw li l-unanimità dejjem ġiet wara l-għażla. Billi l-Partit huwa demokratiku minn għanqudu, u billi fih kien hemm u għad hemm nies ta’ tendenzi u temperamenti differenti, huwa diffiċli jkun hemm unanimità mill-ewwel fuq l-għażla tal-persuni li jmexxuh. Biss il-prinċipji u l-valuri nsara tiegħu servewh biex dan il-kunsens generali jintlaħaq u jsir il-pedament ta’ ħidma għall-ġid veru ta’ dan l-poplu.

Ta’ qabel jinfluenzaw tal-lum

6. Issa nafu wkoll kemm hemm ukoll Nazzjonalisti li jippretendu mill-Kap kwalitajiet uniżi u ta’ perfezzjoni kważi assoluta. L-ewwel li jkollu l-kuraġġ, id-determinazzjoni u l-bżulija ta’ Fenech Adami. It-tieni id-dehen, il-prudenza u l-lunġimiranza ta’ Borg Olivier. It-tielet id-dedikazzjoni idealista u s-sens ta’ sagrifiċċju ta’ Nerik Mizzi. Ir-raba’ l-elokwenza, l-għerf u l-manjanimità ta Sir Ugo Mifsud. Il-ħames id-determinazzjoni u l-perseveranza ta’ Lawrence Gonzi. Dawn jriduhom kollha magħġuna fih. Anki mingħand is-Segretarju Ġenerali jistennew mhux biss id-doti ta’ Louis Galea, iżda wkoll ta’ dawk li servew fil-kariga fis-snin ta’ qabel, fosthom l-għerf , l-kultura  u l-popolarita ta’  nannuwi, l-Gross.

Mifruxa sew.

7. Il-firmament tal-Partit huwa mifrux sew. Dan l-aħħar Max Farrugia ppublika ktieb mill-aqwa dwar Enrico Dandria, li kien Ministru tal-Edukazzjoni Nazzjonalista ta’ żminijiet oħra. Kien stilla maġġuri  li spirat lill-Ministri tal-Edukazzjoni taż-żminijiet ta’ wara, fosthom lil missieri. Għax kif nafu l-istorja tal-Partit iġġegħel lill-partitarji li jistennew mingħand il-Kap, il-viċijiet, is-Segretarju Ġenerali u kull min minnhom jokkupa karigi oħra li dejjem jimmira lejn l-istilel, u li jasal għall-ogħla livelli. Konna u dejjem nibqgħu il-partit li jħares ‘l fuq u jrid dejjem l-aħjar u l-aqwa.

Esperjenzi uniċi

8. Ħadd ma għandu jieħu għalih li hemm din l-istennija minnu jew jiskanta kif hawn dawn l-ambizzjonijiet. Ħadd m’għandu jagħmel il-bsaten fir-roti, lil dawk li qed jagħmlu l-almu tagħhom.  ‘Jistenna’ tfisser mhux biss li wieħed iħalli ċertu żmien jgħaddi, iżda wkoll li jeżiġi. Il-partit għandu l-avvjament tiegħu, barra mill-persuni li jmexxuh. L-arma, l-innu, iżda fuq kollox l-istorja mimlija esperjenzi uniżi għalina li jibqgħu jispirawna. 

Adrian Delia

9. X’jista’ jistenna l-Kap tal-Partit tagħna illum Dr Adrian Delia? X’jistgħa jistenna f’partit, li l-ewwel ħadem għall-awtonomija, imbgħad għall-Indipendenza, imbgħad biex żviluppa l-ekonomija u biex bena l-istrutturi tal-edukazzjoni u s-saħħa, biex kabbar is-servizzi soċjali, u biex pajjiżna jitmexxa b’demokrazija u rispett lejn id-drittijiet ta’ kulħadd garantiti fil-Kostituzzjoni? Li rnexxilu jgħaqqadna mal-Unjoni Ewropea? Il-Partitarju, bl-ittra kaptali nafu li jistenna bil-paċenzja , iżda wkoll bil-qalb u l-fiduċja kollha w kbira li dejjem kellu. Ma hemmx dubju li nafu li f’kull żmien aħna partit xi ftit eżiġenti però għandna dejjem l-konfort li mertu ta’ dan, ħarġu minnu mexxeja kbar.

QORTI - REĠISTRU GĦALL-PROTEZZJONI TAL-MINURI – PERSUNI REĠISTRATI

 

3786. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill-Ministru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jinforma lill-Kamra kemm kien hemm persuni reġistrati fir-Reġistru għall-Protezzjoni tal-Minuri fil-Qorti sal-aħħar tas-sena 2017?

29/01/2018

  ONOR. OWEN BONNICI:  Ninsab infurmat li 56 persuna kienu reġistrati fir-Reġistru għall-Protezzjoni tal-Minuri miżmum fil-Qorti Ċivili (Ġurisdizzjoni Volontarja) sal-aħħar tas-sena 2017.  Pero` għandu jingħad illi fir-Reġistru hemm 57 reġistrazzjoni u dan peress li persuna partikolari hija reġistrata darbtejn minħabba li ġie kundannat darbtejn b’żewġ sentenzi li t-tnejn talbu r-reġistrazzjoni ta’ din il-persuna.

Mill-56 persuna reġistrata persuna waħda hija mara filwaqt li 55 huma rġiel.

Seduta  79

06/02/2018

KUMMISSJONI PERMANENTI KONTRA L-KORRUZZJONI – KAŻIJIET PENDENTI

 

3785. L-ONOR. CARMELO MIFSUD BONNICI staqsa lill-Ministru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali: Jista’ l-Ministru jinforma lill-Kamra kemm kien hemm każijiet pendenti quddiem il-Kummissjoni Permanenti kontra l-Korruzzjoni fl-aħħar tas-sena 2017?

29/01/2018

  ONOR. OWEN BONNICI:  Ninsab infurmat li sal-aħħar tas-sena 2017 l-Kummisjoni Permanenti kontra l-Korruzzjoni kellha 17-il każ pendenti quddiemha.

Seduta  79

06/02/2018