1. Ftit ilu mort it-Teatru Manoel
għall-produzzjoni verament tajba tad-dramm ‘Antigone’ ta’ Jean Anouilh
(1910-87), miktub lejn l-aħħar tal-Gwerra (1943-44). Anouilh ipprova jadatta għaż-żmien modern
id-dramm antik tal-Grieg Sofokle, li huwa l-ewwel opra letterarja li tqiegħed
id-drittijiet ta’ dejjem, u fundamentali, tal-bniedem kontra l-interessi,
temporanji, tal-Istat.
2. Fil-korsijiet tal-Filosofija tad-Dritt,
fl-universitajiet kollha tad-dinja, id-dramm ‘Antigone’ ta’ Sofokle jissemma’
ħafna. Fuq dan, laqtitni proprju battuta
ta’ Anouilh: “Min għandu l-poter f’idejh, jinteressah li jżommu, u jkollu
t-tentazzjoni li jwarrab l-għażla bejn dak li hu sewwa u dak li mhux, u jagħmel
biss dak li jaħseb li ser iżommu fis-setgħa”.
Nifraħ lill-atturi u lil min iddiriġihom, kif ukoll lil kull min kien
responsabbli għal din il-produzzjoni fil-Manoel. Kienet, għal diversi bħali, serata
interessanti ħafna.
3. Anouilh probabilment kien qiegħed jalludi
għall-gvern ta’ Vichy, immexxi mill-Marixxall Petain, li biex jikkonserva
l-biċċiet tas-setgħa li ħallielu Hitler, kien jikkollabora man-Nażisti anke
fejn ma kienx, assolutament, moralment sewwa, l-iktar dak tal-persekuzzjoni
tal-Lhud. Iżda l-frażi baqgħet tidwi
f’rasi. Bdejt naħseb f’din
it-tentazzjoni li ma saritx biss lil Petain u lil sieħbu, Laval.
4. Hija tentazzjoni li jrid jibża’ minnha kull
min għandu mqar biċċa setgħa, jiġifieri mhux biss id-dittatur li jaħseb li ma
jista’ għalih ħadd, iżda wkoll min tela’ b’elezzjoni u għandu biss terminu ta’
żmien. Il-poter huwa bħal-loppju. U kif nafu tajjeb, ġeneralment, l-iktar li
jistordi bih dan il-loppju mhuwiex il-Kap innifsu, iżda dawk ta’ madwaru. Li jgawdu mingħajr l-uġigħ ta’ ras li ġġib
magħha s-setgħa.
5. Bdejt naħseb: x’inhi din il-ferneżija li
għandu dan il-Gvern tallum, li jrid isarraf kollox fi flus? Ibigħ il-passaporti biex ikollu l-flus
f’idejh; issa qiegħed ibigħ l-isptarijiet, biex ma jonqsulu qatt il-mezzi. Ma jżommuhx lura s-suspetti u
l-insinwazzjonijiet dwar interessi ta’ dak u l-ieħor. Gvern li jiddikjara ruħu “business friendly”
jispiċċa biex jirraġuna bħallikieku l-Gvern għandu jinnegozja anke d-dota li
rċieva mill-gvernijiet Maltin kollha ta’ qablu.
6. Xi wħud forsi nsew li biex pajjiżna wasal
li kellu sptar bħal dak ta’ San Luqa fi Gwardamangia dam jibnih, biċċa biċċa,
mill-1929 sal-1950. Oħrajn setgħu nsew,
jew iridu jinsew, xi sforz sar biex inbenda l-Isptar ta’ Għawdex, li huwa wkoll
ħa l-ħin u l-enerġija ta’ missirijietna biex isir.
7. Is-sewwa huwa li l-gvern għaqli li jrid
jagħti servizz tajjeb ta’ saħħa għaċ-ċittadini tiegħu kollha ma jistax jafda
l-isptarijiet f’idejn kumpanniji privati barranin, li jitmexxew għall-iskop
tal-profitt tagħhom. Ċerti servizzi essenzjali
m’għandhom qatt jiġu privatizzati; u ċertament qatt m’għandhom jitħallew
esklussivament f’idejn in-negozjant barrani.
Dan huwa żgur wieħed minnhom.
8. Nibda naħseb: Mintoff raha bi kbira li jkun
hawn sptar privat għal kollox f’idejn is-Sorijiet, li m’humiex kumpannija
kummerċjali, u ried li jikkontrolla xi sodod mill-Blue Sisters. U issa, dan il-Gvern li jgħid li huwa
tal-Partit li kien ta’ Mintoff, lest biex iħalli l-isptarjiet mhux f’idejn ta’
nies ispirati mill-karità, iżda f’idejn ta’ kumpanniji barranin li terġa’, kif
qed naraw, jgħadduhom minn id għal oħra kif jaqblilhom.
9. Qrajt fil-Le Monde, dan l-aħħar, dwar ktieb ta’ filosfa Franċiża, Corine
Pelluchon, li jġib l-isem ta’ ‘Éthique de la considération’, u li jittratta fuq il-Morali fil-Politika
(għal min nesa jew irid jinsa li anke fil-Politika teżisti l-morali). Id-domandi li tagħmel hemm huma ċari.
10. X’suppost li għandu jammira
għalih il-politiku? Kull politiku, meta
jkun fil-Gvern u meta jkun għadu fl-Oppożizzjoni għandu jipprova jagħmel
mid-dinja, u jibda l-ewwel minn pajjiżu, post aħjar fejn jgħixu l-ħlejjaq
kollha, ibda mill-bnedmin ħutu. Il-poter
m’għandux siwi fih innifsu: is-siwi qiegħed f’dak li tista’ tagħmel meta
jkollok il-poter f’idejk. Soċjetà ġusta
li fiha tirrenja l-paċi, il-libertà u l-ugwaljanza.
11. Il-politiku li jimmira biex
f’pajjiżu s-servizz tas-saħħa jkun aħjar għall-Maltin kollha, biex is-servizz
tat-tagħlim ikun aħjar għall-Maltin kollha, biex it-taqsim tal-ġid ikun iktar
ġust, biex il-Maltin kollha jkunu mistrieħa dwar is-sigurtà tagħhom, biex
l-ambjent naturali ikun protett, u l-wirt kulturali u artistiku jiġi miżmum
tajjeb u gawdut, ma jistax ibigħ (taħt l-isem ta’ ‘jipprivatizza’)
l-isptarijiet, l-iskejjel (anki l-universitajiet), il-ħabsijiet, il-pulizija,
l-armata, it-taqsim tal-ħlas tal-pensjonijiet.
12. Ħalli jkun hawn skemi ta’
pensjonijiet privati, skejjel privati, sptarijiet privati, anke universitajiet
privati. Iżda politika li tneħħi minn
idejn il-gvern ta’ kulħadd il-mezzi li bihom jista’ jwieġeb direttament hu
għall-bżonnijiet tal-komunità tkun qed tinsa l-iskop li għalih fittxet
il-mandat li tiggverna.
13. Xogħol il-Gvern mhux il-business,
u xogħol il-Gvern m’għandux jitħalla għan-negozju. Min irid jagħmel in-negozju m’għandux
jittanta jieħu l-poter, u min għandu l-poter f’idejh jeħtieġ li jużah għall-ġid
tal-komunità. U jeħtieġ ikollu
konsiderazzjoni għall-bżonn ta’ kulħadd.
Is-suq jikkmanda n-negozju, u fin-negozju wieħed jimmira għall-qligħ.
14. Allaħares ma jkunx hemm
il-Gvern li jirrimedja għan-nuqqasijiet tas-swieq. Is-suq imħolli waħdu, fil-kompetizzjoni, jara
lil min jimxi ‘l quddiem u lil min (kultant il-kontra) li tibqa’ lura. Ħażin li gvern jirrinunzja għall-mezzi li
bihom jista’ jilqa’ għall-bżonnijiet, anke ta’ dawk li b’diżgrazzja jew
b’nuqqas jibqgħu lura u jinżlu taħt il-mewġ.
15. Imma, kif qal tant tajjeb
Anouilh: “Min għandu l-poter f’idejh, jinteressaħ li jżommu, u jkollu
t-tentazzjoni li jwarrab l-għażla bejn dak li huwa sewwa u dak li mhux, u
jagħmel biss dak li jaħseb ser iżommu fis-setgħa”.
No comments:
Post a Comment