1. Forsi ftit aktar, jew l-istess, hemm mumenti fil-ħajja li fihom tieqaf tħares lejn dawk li ġew qabilna. Ħidmiethom fis-setturi li ddedikaw u li b’xi mod baqgħu magħrufa. Ċertament il-kelma ‘magħrufa’ ma tfissirx neċessarjament li huma stmati ħafna, jew li wettqu opri tajba, imma huma dawk li effettivament jissemmew. Issibhom f’dak li m’għandhomx ikunu u f’dak li mertu tagħhom id-dinja mxiet ’il quddiem. Ħidmet il-bniedem hija verament ikkumplikata, sija fid-direzzjonijiet li hu ried jieħu, kif ukoll f’dawk li oħrajn ħadu minħabba fih. Reazzjonijiet u azzjonijiet jingħaqdu f’daqqa. Ħafna drabi kollox jiddependi fuq dak li jiktbu l-istoriċi.
Storiċi
2. Fl-edukazzjoni li ħadna ġejna wkoll fortunatament esposti għal diversi suġġetti, fosthom l-Istorja. Nibqa’ grat lejn id-diversi għalliema li kelli li assiguraw li nsir naf b’ħafna, u li kienu determinanti sabiex nibqa’ naqra wara li spiċċajt mill-bankijiet tal-iskola. Illum, forsi wkoll minħabba dan, nista’ nkompli nħares lejn dawk li konna nħarsu lejhom b’ammirazzjoni jew inqas u nqishom mill-ġdid. Inevitabbilment konna ġejna wkoll kemm influwenzati, kif ukoll kundizzjonati. Uħud tressqulna bħala eżempji; oħrajn bħala għedewwa. Fost dawn nimmarka fil-memorja sija lil Alessandru l-Kbir, kif ukoll lil Annibale. Wieħed mexxewna biex nammirawh ħafna; l-ieħor tant inqas. Dwar Alessandru (356-323 WK) qrajt kotba varji, li mexxa bi strateġija u b’intelliġenza. Tressqilna bħala mudell storiku. Però, l-ieħor le.
Fil-kitba
3. Dan il-punt missejt lura miegħu fi ktieb iddedikat lit-tieni persunaġġ: Annibale (247-181 QK). Fih, min kiteb l-introduzzjoni tiegħu, Sergio Valzania (1951) jibda biex jiddikjara li ż-żewġ persuni li jitqegħdu ħdejn xulxin fl-importanza u fl-abbiltà huma proprju dawn. Huwa jgħid: “So quindi che l’unico vero rivale che lui è disposto a riconoscere ad Annibale è Alessandro Magno.” (Naf li l-uniku veru rivali li huwa dispost li jaċċetta lil Annibale huwa Alessandru l-Kbir). U jkompli hekk: “A nessun conoscitore di storia militare sfugge la contiguità tecnica e culturale fra i due generali.” (Lil ebda persuna mgħarrfa fl-istorja militari ma jaħrablu l-fatt tekniku u kulturali ta’ kemm dawn iż-żewġ ġenerali kienu viċin ta’ xulxin.) Ftit aktar minn dak li jiftaħ fil-ktejjeb tal-istoriku Giovanni Brizzi dwar is-suġġett.
Storiku magħruf
4. Madwarna, anki f’pajjiżna, għandna ħafna li jiktbu b’attenzjoni, dettall u riċerka assidwa. Waqt li taqra ssib fil-fatt lil min jiċċita diversi awturi li ħafna minnhom mhumiex tant magħrufa għaliha. F’ċertu sens forsi wkoll waqqafna mal-kbar u li ġejjin ukoll taħt żoni ta’ influwenza ta’ awturi li jiktbu fil-lingwa Ingliża. Biss hemm diversi oħra minn Stati diversi li jimmeritaw verament l-attenzjoni. Fost dawn sibt lil Giovanni Brizzi (1946), persuna li għamel żmien twil Professur tal-Istorja ta’ Ruma fl-Università ta’ Bologna. Bniedem li kiteb u studja sew, tant li huwa kkunsidrat bħala awtorità dwar is-suġġett. F’dan għandu lista twila ta’ kitbiet li ħaqqhom eżami proprju għax jidħol f’dettall ferm iktar minn ta’ qablu. Mhux biss, imma l-pinna tiegħu hija wkoll faċli u mhux ikkumplikata, diretta u timxi mal-fatti.
Annibale
5. Huwa kkunsidrat speċjalista fis-suġġett u f’dan għalhekk ġie f’idi dan il-ktieb tiegħu, Annibale (2000) fejn fih huwa jispjega punti li ma kienux fid-dawl għalija qabel. Anzi, l-kitba tiegħu fiha aktar valur, għax jispjegahom proprju għal dawk li kienu qed jisimgħu r-radju u għalhekk iktar diffiċli għalih kienet l-isfida biex ifiehem. Matulu jiddefendi f’ħafna lil Annibale: dan il-gwerrier minn Kartaġni li kellu l-abbiltà kbira li jkun ta’ theddida vera għall-eżistenza, għall-istabilità u l-prosperità ta’ Ruma. Jispjega kif dan il-bniedem sfortunatament tħalla f’dawl ikrah mill-istoriċi, speċjalment dawk il-pro-Rumani, mentri oġġettivament ħaqqu ferm iktar mertu. Iqegħdu fid-dawl storiku u wkoll fil-fortuni jew l-isfortuni tal-ħajja tiegħu. Imma l-iktar fl-għarfien tal-abbiltajiet strateġiċi fil-kamp tal-battalji. Kemm drabi b’intelliġenza militari sofriet Ruma. Speċjalment f’dik ta’ Canne (215 QK), fejn ir-Repubblika laqqtet telfa kiefra sew – waħda li, kif nafu, ma kenitx unika imma parti minn lista twila. Dan f’parti minn gwerra li minnha diversi tilfu ħajjithom u l-atroċitajiet ma naqsux.
Tagħlimiet
6. Il-ktieb huwa mimli informazzjoni utli. Jispjega l-intelliġenza tal-Ġeneral Puniku u fl-istess l-informazzjoni kulturali li basktitu. F’dak iż-żmien aktar, meta t-tlett ċentri tal-poter, tal-kultura u tal-kummerċ kienu Ruma, Kartaġni u l-Greċja. Jispjega kif aġixxa militarment u x’kellha twettaq Ruma sabiex wara ħafna tikollu s-saħħa li kellu. L-istil tal-awtur huwa, kif għidt, mexxej, u fil-ktieb timxi minn mument għall-ieħor b’veloċità mingħajr ma tiddejjaq. L-aħħar żewġ kapitoli huma ddedikati sabiex wieħed janalizza l-effett tat-Tieni Gwerra Punika, li damet għaddejja fuq Ruma sbatax-il sena (218-210 QK). Interessanti, u nistqarr li laqtuna numru ta’ punti. Huwa jikkonkludi li l-Istat ta’ Ruma nbidel f’unità aqwa. It-tieni, li l-ekonomija mxiet aktar lejn il-kummerċ u baqgħet inqas marbuta mal-agrikoltura. It-tielet, li s-Senat afferma ruħu bħala l-awtorità politika vera. Ir-raba’, li daħlu sistemi u tattiċi militari aktar effettivi li servewhom iktar ’il quddiem.
Kontra
7. L-awtur Brizzi jelenka wkoll, però, lista ferm itwal ta’ żvantaġġi u effetti negattivi li Ruma batiet. Fosthom il-bdil tal-kostumi u morali tat-tmexxija tal-poter. Ifakkar f’dawk fis-Senat li qamu għal xejn kontra l-linja l-ġdida tal-poter waqt li jfakkru kif kien il-komportament qabel “mortis antiqui memores”. Fejn kjarament, wara gwerra daqstant devastanti, il-valuri u l-prijoritajiet inbidlu fl-importanza tagħhom. Mhux biss, imma l-awtur jagħraf aktar kemm il-ġlieda kienet kulturali. Fl-għarfien tal-ġlieda li għandha ssir fil-kamp politiku, fejn l-ankra u l-boxxla tagħha jkunu proprju l-linja ta’ sens li tirrappreżenta. Politika mingħajr kultura ma fihiex sustanza. Annibale kellu dan fih, u proprju għalhekk kien theddida vera u potenza Mediterranja qawwija. Punti li ċertament huma mill-iktar interessanti għal min irid iwettaq il-politika t-tajba. Bħalma huma dawk li jfakkruna li ħafna drabi, ħidmet ta’ qabilna u tagħna jiddependu fuq min jikteb l-istorja. Huwa t-trapass taż-żmien li jgħin sabiex wieħed jifhem aktar u f’iktar dawl u dettall. Huwa wkoll, f’dan kollu, il-qari li jwassalna biex niftħu aktar il-fruntieri tal-għerf. Dawk li jgħinuna jkunu punti utli ta’ riflessjoni fil-politika li għandna nassiguraw li nwettqu.
No comments:
Post a Comment