Luttu u vistu huma partikolari

1.    Mhux ser nidħol fit-tul dwar xi tfisser il-kelma ‘demokrazija’.  Demokrazija, fis-sens oriġinali etimoloġiku u filosofiku, tfisser ‘gvern tal-Poplu’.  Hemm sistemi varji sabiex dan iseħħ.  Toroq ftit differenti minn xulxin biex iwasslu għal dan.  Imma lkoll, jekk vera demokraziji jagħtu każ u widen tal-opinjoni u l-vuċi tal-poplu.  L-ideat, il-proposti, l-inizjattivi li joħorġu minn moħħ u anki minn qalb il-membri, iċ-ċittadini, il-bnedmin li jiffurmaw soċjetà jridu jsibu toroq biex jesprimu ruħhom.  Jgħidu li jaħsbu mingħajr xkiel fi ħdan il-liġijiet li huma jibnu.  Kull demokrazija tikber u timrah iktar ma jkollha dan liberu.

Il-Monument tal-Assedju l-Kbir

2.    Proprju għalhekk li, mitt sena ilu, ta’ qabilna ħassew li għandu jkun hemm monument biex jitfakkar l-Assedju l-Kbir.  Ħassew dan proprju ftit wara li, għall-ewwel darba, kien hemm it-twelid tal-Parlament Malti.  Wara mijiet ta’ snin taħt ħakmiet u saltniet oħra, kif kien hemm din l-espressjoni libera saru l-proċeduri neċessarji sabiex għandna post fejn fih nonoraw lil dawk li tilfu ħajjithom għalina.  Dan kien fl-1927, qabel sew it-Tieni Gwerra Dinjija, u mertu wkoll ta’ ħidmet il-Partit Nazzjonalista.  Minn dak iż-żmien sallum, għalkemm inbidlitlu l-pożizzjoni, it-tlett figuri tiegħu hemm baqgħu.  Baqgħu t-tlieta ma’ xulxin, mhux mifruda, f’daqqa.  Ir-reżistenza tagħna, flimkien maċ-ċiviltà u r-reliġjon Nisranija baqgħu ħaġa waħda.

Dejjem preżenti

3.    Sa issa, f’ħajti, ftit drabi rajtu mgħotti.  Dejjem preżenti fil-ħajja ta’ dawk li jidħlu l-Belt u jgħixu f’dawn il-gżejjer.  Kull min jgħaddi quddiemu jaf li hemm monument nazzjonali li għandu jkun kburi bih.  Wieħed li ma jifridx.  Wieħed li, anzi, jkun hemm min ikun hemm fil-Gvern, jieħu ħsieb jara li fit-8 ta’ Settembru ta’ kull sena, ninġabru sabiex nisimgħu diskors li jikkommemora dawk l-eventi tal-1565.  Punt fejn, hu min hu jħossu kburi bl-istorja tagħna.  Missirijietna ma waqqgħuniex għaċ-ċajt.  Ma kinux lesti li jċedu l-armi, anke jekk f’numru ferm u ferm iżgħar u ma’ mexxejja kompletament ġodda.  Żammew sod, ħarsu ‘l quddiem, kienu jafu x’inhuma jagħmlu, ittamaw, u rnexxielhom jirbħu fejn ħaddieħor ma kienx jimmaġina.

Tul il-lejl

4.    Hekk ġara din is-sena.  Saru ċ-ċelebrazzjonijiet, u kull min kien hemm mar lura sodisfatt u magħqud.  Biss, appena tlestew, dlonk b’għaġġla qawwija, qomna naraw li tul il-ħidma tal-lejl tgħatta tlett kwarti minnu, kważi kollu, bi drapp ħadrani u b’biċċiet tal-injam.  Daħal fid-dlam tal-lejl.  L-iskoża nazzjonali li tressqet kienet li hemm bżonn ta’ restawr.  Li għandu bżonn sokkors u protezzjoni immedjata għax daqt ser issirlu ħsara irrimedjabbli.  Raġuni li ma tantx twemmnet minn diversi li rajt u ltqajt magħhom fit-triq.  Speċjalment dawk li jafu sew l-affarijiet.  Li jafu li tmien snin ilu kien diġà sar restawr sħiħ u eċċellenti.  Wieħed taħt id-direzzjoni ta’ James Licari bil-ħidma ta’ numru ta’ organizzazzjonijiet, fosthom Din l-Art Ħelwa u finanzjata mill-Fimbank plc.  U dak iż-żmien, għal min jiftakar, kien hemm verament il-bżonn, għax l-elementi kienu qed jagħmlu tagħhom sew.

Nafu għalfejn

5.    Ir-raġuni vera mhux uffiċjali għal dan, il-poplu kollu jafha.  Jaf li dan il-monument, fil-parti ta’ isfel tiegħu sar punt fokali fejn diversi setgħu jesprimu l-luttu u l-vistu tagħhom.  Il-luttu lejn persuna Maltija, li kważi sena ilu mil-lum sofriet l-agħar forma ta’ mewt.  Li sabet, a skapitu ta’ ħajjitha, li fid-demokrazija li tant konna qed niftaħru biha, mhux minnu li kulħadd jgħid li jrid.  Li mhux minnu li kull ċittadin għandu l-protezzjoni tal-istituzzjonijiet u tal-forza tal-ordni.  Vistu li kien qed jiġi espress mhux bħall-passat, bi ħwejjeġ suwed jew faxex tal-istess kulur mal-id għal xhur jew snin sħaħ, imma b’xemgħat u fjuri.  Jista’, nistaqsi, f’soċjetà libera xi ħadd jindaħal fil-mod ta’ kif wieħed jibki u juri s-sogħba tiegħu?

Il-mewt misteru

6.    Fi żminijiet oħra kien hemm modi li ta’ qabilna kienu jħossu li huma tant b’saħħithom fis-soċjetà li kellhom josservawhom daqs li kieku kienu liġijiet miktuba u minquxa.  Kien hemm rabtiet qawwija.  Kien hemm min jitkaża, jikkundanna, jaqta’ barra, jiddisprezza jekk ħaddieħor ma jżommx ma’ dan, jekk ikun funeral liebes kulur aħmar u mhux iswed.  Niftakar, bħalma ċertament tiftakru intom, persuni li jibqgħu bil-vistu għal snin.  Il-mewt misteru.  Ftit jifhmu.  Ħadd ma jirreaġixxi l-istess.  Għax anke jekk jgħaddi ż-żmien, dawk li tħosbb u titlef, tibqa’ tkellimhom.  Tibqa’ tħosshom miegħek.  Tibqa’ toħlom bihom.  Tibqa’ titlob għalihom u titlobhom jitolbu għalik.  Tibqa’ taqbiżlek demgħa, jgħaddi kemm jgħaddi żmien.  Hemm rabta ta’ imħabba indeskrivibbli, u f’ħafna, inspjegabbli.

Naqtgħu barra minna

7.    Biss, f’dan kollu rridu naċċettaw li luttu u vistu, kull persuna hija libera li tmur għalihom, kif trid u sakemm trid.  Dik hija ċertament parti sħiħa mil-libertà tagħna.  Dan il-proċess qegħdin narawh iseħħ u għandna nifhmuh.  Ma hemmx bżonn min iħossu mhedded minnu, jew jikkundannah.  Wisq inqas li b’xi mod jibża’ minn dan l-aġir mill-iktar uman.  Wieħed li jekk jinqata’, jkun qed jaqta’ barra parti mill-umanità tagħna, miċ-ċiviltà tagħna u mir-reliġjon Nisranija tagħna.

Nistaqsi

8.    Xi żball u reazzjoni sproporzjonata.  Nistaqsi: Gvern daqshekk sod u qawwi fil-poter għandu jħossu minaċċjat minn dawk ix-xemgħat u dawk il-fjuri li ċittadini ta’ dan il-pajjiż, fil-libertà, jħallu?  F’dik l-imbierka libertà li hu stess għandu d-dmir li jiggarantixxi?

Festina Lente

9.    L-aħħar restawr estensiv li sar fl-2010 ma damx xhur interminabbli.  Inbeda u spiċċa.  Jekk fil-pedestall hemm bżonn tant restawr, nittamaw li ma jdumx ma jsir.  Li jiġi esegwit kif għandu, imma kif jgħidu: “festina lente”.  Huwa żball li monument nazzjonali bħal dan jitħalla mgħotti fit-tul.  Pajjiżna, jekk immexxi bid-dehen, għandu jkun kapaċi, fil-libertà demokratika tiegħu jifhem il-luttu u l-vistu ta’ oħrajn, mingħajr ma jiċċaħħad minn dak li huwa tiegħu.