Diskors fid-Dibattitu dwar il-Budget.

Sur President, l-ewwel nett, minn qalbi nawgura lill-Ministru l-ġdid tal-Ġustizzja u l-Intern. Kif qal il-kollega tiegħi l-Onor. Beppe Fenech Adami, il-Labour Party għażel li jżomm il-ġustizzja u l-intern taħt l-istess dekasteru u dak, għalina, huwa kumpliment indirett li jikkonferma li meta konna qegħdin immexxu dan il-ministeru f’daqqa, l-affarijiet irnexxew u mxew ‘il quddiem. 

Ministeru Mega.

M’hemmx dubju li dan huwa Ministeru mega, aircraft carrier ta’ affarijiet fejn fih l-Armata, ir-Reġistru Pubbliku, il-Public Broadcasting Services, l-intern kollu, il-ġustizzja u l-immigrazzjoni. Dan huwa Ministeru li jrid ħafna attenzjoni fit-tmexxija tiegħu u jien nawgura li l-Ministru ma jitlaqx jiġri biex jipprova jagħmel l-affarijiet ta’ malajr mingħajr ma jkollu spjegazzjoni tajba u ċara ta’ dak kollu li kien qed isir fis-setturi partikolari tal-istess ministeru.  Wara li jisma’ u jara dak kollu li kien qed jiġi ppreparat u dak kollu li kien għaddej, imbagħad ħalli jidħol għar-riformi ġodda u l-affarijiet li jixtieq hu. 

Gustizzja u Intern Determinanti.

Il-ġustizzja u l-intern huma determinanti għal pajjiż, huma ankra għal pajjiż u, għalkemm fin-nomenklatura tal-Ministeru tneħħiet il-ġustizzja u qisu l-ġustizzja m’għadhiex teżisti, nawgura li iktar ‘il quddiem dan il-Ministeru jinbidillu ismu u jerġa’ jiġi lura bl-isem tal-Ministeru għall-Ġustizzja u l-Intern.  Nittama wkoll li dan il-Ministeru jimxi ‘l quddiem, jaħdem u jibni fuq dak kollu li ħallejna warajna.  Nawgura wkoll li l-miżuri legali li għamilna bħall-ittri uffiċjali eżekuttivi, bħaċ-Ċentru tal-Medjazzjoni, bħat-tisħiħ taċ-Ċentru tal-Arbitraġġ, it-Tribunal Amministrattiv u d-diversi emendi li għamilna għal mandati eżekuttivi u kawtelatorji kif ukoll għax-xogħol li għamilna fil-Qorti tal-Familja ikomplu jiġu ssodati u mmexxija ‘l quddiem. Żgur mhux forsi li f’kull settur tista’ tagħmel ħafna fine tuning, però l-linja prinċipali għandha tkun li wieħed iħares u jiffoka lejn is-setturi varji fil-ġustizzja u jagħmel rimedji speċifiċi għall-problemi partikolari li hemm. Ħadd m’hu se jsib rimedju wieħed li jgħodd għas-setturi kollha fil-ġustizzja, u jkun żbaljat min jaħseb li hemm xi ħadd li għandu bakketta maġika biex il-kawżi kollha jinqatgħu fi żmien partikolari, biex kollox isir malajr u biex ma jkunx hemm dewmien.

Riforma fil-ligi Dwar d-Danni.

Nawgura li l-kumitat li ġie mwaqqaf mill-Ministru Mallia u mis-Segretarju Parlamentari tiegħu l-Onor. Owen Bonnici jiġi b’numru ta’ punti li fuqhom wieħed ikun jista’ jiddiskuti u jimxi ‘l quddiem. Dan huwa fl-istess linja li konna għamilna fl-2003 meta konna fassalna l-White Paper “Lejn Ġustizzja Aħjar u Eħfef” li fiha konna għamilna kwantità kbira ta’ suġġerimenti ta’ riformi li minnhom stajna nieħdu ħafna passi ‘l quddiem.  Nappella biex abbozz ta’ liġi, li sfortunatament baqa’ mdendel fl-aħħar leġiżlatura, dak marbut mar-riforma tal-kawżi ċivili fid-danni, iseħħ u jsir aħjar. Kien hemm nuqqas ta’ qbil fil-Kamra, kultant ngħid li ma kienx ġustifikat biżżejjed, però rrid niġbed l-attenzjoni tal-Ministru li bejn wieħed u ieħor terz tal-kawżi li jidħlu l-qorti huma kawżi marbuta mad-danni ċivili naxxenti minn inċidenti ta’ traffiku jew minn inċidenti industrijali.  Jekk ikun hemm sistema legali aħjar li ddaħħal id-danni morali u tagħmel id-danni iktar preċiżi, il-kawżi jkunu jistgħu jinqatgħu ferm iktar malajr u wkoll tneħħi l-inċertezza li kawża tinqata’ mod u kawża oħra tinqata’ mod ieħor. B’dan il-mod ikollna riduzzjoni tajba tal-kawżi li hemm pendenti. 

Il-Qorti Nbidlet ghall-Ahjar.

Irrid infakkar li l-qorti inbidlet ta’ taħt fuq minn kif kienet meta dħalt jien bħala Segretarju Parlamentari sakemm imbagħad dħalt bħala Ministru u saħansitra sal-lum.  Għalkemm il-volum tax-xoghol baqa’ jidħol kważi l-istess, jekk mhux żied b’mod qawwi permezz tal-ittri uffiċjali eżekuttivi u permezz tal-arbitraġġi, il-backlog tal-kawżi fil-qorti naqas b’iktar minn 60%. Mhux biss, imma naqas ukoll id-dewmien li l-kawżi jieħdu. Fil-fatt, illum, il-maġġoranza tal-kawżi li hemm pendenti fil-qorti huma ta’ inqas minn tliet snin u allura nagħmel appell b’mod partikolari lill-Ministru u lis-Segretarju Parlamentari, li jieħdu ħsieb li jaraw l-affarijiet fid-dettall u ma jitilqux jiġru jagħmlu miżuri li fl-aħħar tal-ġurnata minflok jagħmlu ġid, jagħmlu ħsara. L-esperjenza politika tiegħi wrietni li meta wieħed jiġri fis-settur tal-ġustizzja, minflok l-affarijiet jimxu ‘l quddiem, isib li l-affarijiet jinżammu lura.

R-Riforma tal-Gustizzja Riparatrici.

L-istess appell tiegħi jmur għar-rigward ir-riforma tal-ġustizzja riparatriċi.  Il-ġustizzja riparatriċi hija waħda miż-żwiemel tal-battalja li għamilna fl-aħħar leġiżlatura li sfortunatament ġiet ikkritikata fil-Parlament b’mod miskin u kien hemm ħafna kritika bla sens biex wieħed jipprova jwaqqagħha għaċ-ċajt u jipprova jkissrilha l-kredibilità tagħha. Jiena nittama li l-Ministru responsabbli mill-intern jieħu ħsieb li r-riforma tal-ġustizzja riparatriċi tkompli timxi ‘l quddiem u tagħmel il-passi neċessarji tagħha. Infakkar li għamilna dipartiment ġdid tal-Probation and Parole, għamilna s-sistema legali b’mod li kull persuna li tidħol fil-faċilità, tingħata care plan u timxi fuq dik il-care plan biex tiġi verament riformata. L-importanti fil-ġlieda kontra l-kriminalità hija dejjem determinanti li persuni li jidħlu fil-faċilità ma jerġgħux jidħlu. Dan jista’ jiġi assigurat billi wieħed ikun jista’ joffri toroq ġodda, u dik il-liġi hija mimlija opportunitajiet.

Rapporti dwar il-hidma li saret.

Nistieden lill-Ministru wkoll li qabel jagħmel xi ħaġa fuq dan is-settur, jitlob id-diversi rapporti li saru tul dawn l-aħħar ħames snin li fihom dħalna fid-dettall dwar x’għandna bżonn fl-istituzzjonijiet, x’għandna bżonn fis-settur amministrattiv u x’għandna bżonn nagħmlu fil-liġi sabiex inbiddlu l-Faċilità Korrettiva ta’ Kordin. Hemmhekk, żgur mhux forsi, huwa challenge għal kull ministru u ebda ministru f’ebda pajjiż li għandu fir-responsabilità tiegħu l-faċilitajiet korrettivi ma jista’ qatt jistrieħ, għax huwa settur li dejjem jaħraq.  Il-ġlieda kbira kontra l-kriminalità hija li lin-nies li hemm hemm ġew tagħtihom l-opportunità biex joħorġu minn hemm bħala persuni riformati u li jistgħu jidħlu lura fis-soċjetà. 

R-Riformi tal-Abbozz 97 ghandhom jidhlu fis-sehh.

Sur President, nixtieq ukoll insemmi diversi punti importanti marbuta mal-intern. Nagħmel appell lill-Ministru biex jara l-Abbozz Nru. 97 li fih kien hemm 140 punt ta’ riforma li sfortunatament, minħabba l-ħmerijeit li saru hawnhekk, bqajna m’għamilnihomx.  Hemmhekk hemm kwantità kbira ta’ affarijiet li hemm bżonn li jiġu mdaħħla sabiex il-pulizija jkollha għodod ġodda sabiex tiġġieled il-kriminalità kif ukoll biex wieħed ikun jista’ jgħin persuni li missew l-ewwel darba mal-liġi. 

Introduzzjoni tad-Drugs Courts.

Sur President, għalkemm għamilt diversi affarijiet li jien ferħan bihom u li għandi s-sodisfazzjon ta’ dak kollu li għamilt – anzi ngħid li meta spiċċajt minn ministru kelli s-sodisfazzjon li mmur il-qorti, niltaqa’ mad-diversi nies u jagħtuni informazzjoni fuq fejn waslu proġetti u x-xogħol u l-ġid li sar minn dik l-aħħar leġiżlatura – nixtieq nirriferi għal proġett li ħdimt fuqu għal erba’ snin imma li sfortunatament ma kellix l-opportunità li nagħmel.  Nitlob lill-Ministru responsabbli mill-intern biex, jekk jogħġbu, ma jabbandunax id-Drugs Court u ma jabbandunax il-mod ta’ kif għamilna l-liġi li tagħti l-fakultà lill-Avukat Ġenerali, fid-diskrezzjoni li diġà għandu llum, li first offenders fuq  drogi minflok jibgħathom il-qorti, jibgħathom quddiem kumitat biex jassistihom ħalli jkunu jistgħu joħorġu mill-vizzju tad-droga. Dan dejjem jekk verament ikunu għadhom kif bdew bil-vizzju tad-droga. U ngħid dan għax jista’ jkun li jkollok tfal li pejpu darba l-ħaxixa jew għamlu xi ħmerija darba u ma jkunux reġgħu għamlu din il-ħaġa. B’hekk taqta’ ċertu backlog ta’ kawżi li għandek il-qorti, tagħti l-opportunità li tikkonċentra aktar fuq it-traffikant tad-droga u jkollok l-uffiċjali li jħarsu b’iktar saħħa lejn it-traffikar tad-droga. Hemmhekk tagħmel differenza fil-piena bejn dak li huwa traffikant tad-droga u dak li huwa first offender fid-droga. 

Agreed Sentences.

F’dak l-Abbozz ta’ Liġi hemm kwantità kbira ta’ affarijiet li llum, iktar minn qatt qabel, hemm bżonn li jsiru.  Pereżempju, hemm l-agreed sentences, jiġifieri l-qorti, anke quddiem il-maġistrati, il-prosekuzzjoni u d-difiża, jistgħu jaqblu fuq sentenzi mogħtija.  Dik tippermettilek li toħroġ sentencing policy, taqta’ numru ta’ kawżi li ilhom pendenti żmien fil-qorti jistennew biex jinqatgħu fuq ħaġa u fuq oħra, u tagħmel riduzzjoni konsiderevoli tal-kawżi li hemm pendenti fil-qorti. 

Hemm ukoll kwestjonijiet marbuta mat-tfal.  Irrid ngħid b’mod partikolari li f’dak l-Abbozz ta’ Liġi konna neħħejna d-duttrina l-antika fuq il-ħażen tat-tfal ta’ ċerta età u għollejniha ‘l fuq biex nagħtu protezzjoni ikbar lit-tfal. Matul l-aħħar leġiżlatura kien ukoll żiemel tal-battalja tagħna li dħalna biex nagħtu protezzjoni ikbar lit-tfal f’diversi setturi, kemm fil-kamp ċivili kif ukoll fil-kamp kriminali. Hemm ukoll il-fruntiera ġdida tal-internet. 

Fruntiera tal-Internet.

Sur President, il-fruntiera l-ġdida tal-internet hija fruntiera li aħna ta’ ċerta ġenerazzjoni u ta’ ġenerazzjonijiet li hawn f’din il-Kamra, qegħdin ninqatgħu minnha.  Illum, tfal ta’ 15, 16 u 17-il sena qegħdin jiltaqgħu ma’ ċerti sitwazzjonijiet fuq l-internet u allura għandhom bżonn iktar attenzjoni u iktar protezzjoni. Infakkar li fl-Abbozz ta’ Liġi li semmejt konna erġajna żidna ċerti pieni marbuta mal-pornografija fuq l-internet u ma’ ċertu solleċitar fuq l-internet. Dik hija ġlieda importanti li nittama li l-Ministru responsabbli mill-intern jidħol għaliha. 

Glieda kontra l-Kriminalita Trid tkompli issir.

Nafu li hemm ħafna ġlidiet li jridu jsiru fl-intern u hemm ħafna affarijiet li jridu jsiru fis-silenzju, imma li xorta waħda jridu jsiru, u jiena nawgura li l-Ministru responsabbli mill-intern jagħmilhom.  Il-pajjiż ma jistax jimxi ‘l quddiem jekk kemm-il darba ma jkunx hemm din id-determinazzjoni u l-perseveranza sabiex wieħed jagħmel il-ġlieda lill-kriminalità fil-fond u fl-għeruq tagħha.  Jekk ma nagħmluhiex, ikollna diffikultajiet kbar iktar ‘il quddiem għax ikollna setturi fejn ma jkunx faċli li wieħed ikun jista’ jipproteġi lit-tfal minuri. 

Jiena dejjem nieħu pjaċir nara lill-Korp tal-Pulizija jibqa’ jiġi armat. Jiena kelli s-sodisfazzjon li armajt kemm flaħt il-Korp tal-Pulizija b’diversi apparat ġdid, karozzi ġodda, b’affarijiet fil-forensika, bid-DNA u bil-profiling. Għamilna ħafna xogħol importanti u dħalna wkoll fuq livell importanti fis-settur tal-Unjoni Ewropea meta konna leaders fil-EU Standing Committee on Internal Security (COSI) u konna leaders ukoll fil-ġlieda għad-droga marbuta mal-kurrenti mill-Afrika u minn pajjiżi oħrajn għar-rigward kif l-Ewropa tista’ żżomm iċ-channels tagħha iktar protetti fir-rigward tad-droga. Dawn huma affarijiet li nawgura li l-Ministru l-ġdid jidħol fil-fond fihom. Nawgura li jaqra u jara l-affarijiet u li jkollu briefing tajjeb. Jiena ċert li n-nies li hemm huma kompetentissimi, tal-affari tagħhom, li jagħtuk  parir tajjeb, tista’ tiddiskuti magħhom, tista’ tmexxihom ‘il quddiem u li jagħmlu diversi affarijiet tajbin. 

Settur difficli tal-Immigrazzjoni.

Settur importanti ħafna li semma wkoll il-kollega tiegħi huwa l-immigrazzjoni. Aħna dejjem semmejna immigrazzjoni irregolari. Għandi l-unur ngħid li, bħala ministru, dejjem irriferejt għall-immigrazzjoni bħala “irregolari” u llum, il-Kummissarju Cecilia Malmström, qed tagħmel kampanja fuq livell Ewropew biex tara li l-kelma “illegali” ma tkomplix tiġi wżata imma l-frażi li trid tiġi użata hija “immigrazzjoni irregolari”.  Hawnhekk għamilna avvanzi kbar ħafna u biddilna ħafna strutturi.  Malta saret leader f’dan is-settur. Infakkar li Malta għandna l-unur ngħidu li għandna aġenzija importanti li hija l-European Asylum Support Office. Għalija, huwa sodisfazzjon ieħor mad-diversi sodisfazzjonijiet tiegħi bħala ministru li rnexxieli nġib dan l-uffiċċju f’Malta jaħdem hawnhekk u qed jagħmel il-ġid. Dan għandu baġit fuq sentejn ta’ €55 miljun b’nies ġejjin u sejrin, u Malta hija meħuda bħala hub u bħala eżempju ta’ kif għandek tagħmel l-iscreening ta’ malajr ta’ immigranti irregolari tal-mod tajjeb ta’ kif għamilna l-affarijiet.  Meta kont għadni ministru, rajt pajjiżi oħrajn li kellhom problemi ikbar minn tagħna jieħdu l-mudell tagħna ta’ kif jagħmlu l-affarijiet. 

Hdimna Tajjeb Hafna fl-Ewropa.

Ovvjament, kulħadd għandu l-interessi varji tiegħu f’din l-issue; l-NGOs għandhom l-interessi varji tagħhom u aħna għandna l-interess preċiż u dirett tagħna.  Aħna nittrattaw is-suġġett bl-attenzjoni tas-sigurtà, però b’umanità kbira u b’attenzjoni kbira għad-diffikultajiet kbar li dawn in-nies jiltaqgħu magħhom ta’ kuljum f’pajjiżna u anke meta jitilqu minn pajjiżna. Aħna għandna l-unur li ħdimna tajjeb ħafna fuq livell tal-Unjoni Ewropea u hawn nixtieq anke nsellem b’mod partikolari lill-Istati Uniti. Ix-xogħol li għamilna sewa biex l-Unjoni Ewropea u l-Istati Uniti assistew għar-rilokazzjoni ta’ diversi familji. Fis-settur tal-immigrazzjoni irregolari, persuni li ħaqqhom protezzjoni ta’ refuġjati fuq bażi umanitarja u sussidjarja huma persuni vulnerabbli, però l-iktar li huma vulnerabbli m’humiex is-single males, imma l-familji, u hemmhekk għandna s-sodisfazzjon li matul il-ħames snin li għaddew irrilokajna 2,000 persuna minn pajjiżna f’pajjiżi oħrajn fejn tajnihom futur aħjar, tajnihom post fejn joqogħdu, edukazzjoni, saħħa u xogħol f’pajjiżi oħrajn fejn setgħu jibdew il-ħajja ġdida tagħhom. Kelli l-unur u s-sodisfazzjon li diversi drabi nqum kmieni filgħodu biex nara nies jitilqu minn Malta u jmorru f’pajjiżi oħrajn. Min-naħa waħda kien ikollhom l-uġigħ fil-qalb li se jitilqu u jabbandunaw dan il-pajiż li kien ħanin magħhom – u sew għamel u hekk għandu jkompli jagħmel – u mill-banda l-oħra kienu jħarsu ‘l quddiem lejn il-futur tagħhom f’pajjiż differenti. Jiena ċert li dawn in-nies huma rikonoxxenti lejn pajjiżna li ttrattajna tajjeb magħhom.

Sur President, jien nitlob lill-Ministru sabiex jidħol iktar fil-fond u jkollu briefing tajjeb tax-xogħol li għamilna marbut ma’ dan is-settur partikolari matul il-ħames snin. B’mod partikolari meta ġiet il-gwerra ċivili Libjana u meta kellna diversi affarijiet oħra fuq rasna, xorta tajna attenzjoni partikolari għal persuni li ħarbu l-gwerra ċivili biex ġew hawnhekk u diversi persuni li llum m’għadhomx f’Malta, li telqu minn Malta u li qegħdin f’pajjiżi differenti. 

R-Rapport dwar il-Piroteknika.

Sar ħafna xogħol tajjeb u jien nawgura lill-Ministru sabiex ikollu l-paċenzja li jdur l-affarijiet sewwa qabel ma jitlaq jiġri għax li se nsemmi huwa wieħed mill-iktar setturi perikolużi u diffiċli. Qed nirriferi b’mod partikolari għas-settur tal-piroteknika.  Il-ħabib tiegħi tan-naħa l-oħra jaf x’jiġifieri u nista’ ngħid li ħdimna id f’id fil-piroteknika; sirt nifhem fil-piroteknika, bejn mertu tiegħu u bejn mertu ta’ diversi kmamar tan-nar, u nista’ ngħid li jiena kont il-ministru li l-iktar għamilt riformi f’dan is-settur. Hemm ir-rapport magħmul mill-Prof. Alfred Vella, mill-Prof. Victor Vella, minn Joseph Theuma u minn Servolo Delicata li qiegħed hemm jistenna biex nimxu ‘l quddiem fuqu u hemm bżonn li ma ninjorawhx. Irridu nimxu ‘l quddiem u nagħmlu x-xogħol partikolari għax dak huwa rapport importanti ħafna li permezz tiegħu nistgħu nistradaw diversi affarijiet f’pajjiżna. 

Sur President, għandi ferm iktar affarijiet xi ngħid, però l-20 minuta li kelli allokati għalija llum għaddew.  Jien nawgura minn qalbi li x-xogħol isir tajjeb. Huwa fl-interess nazzjonali li s-settur tal-intern u tal-ġustizzja jitmexxa tajjeb. Jien nappella lill-Prim Ministru biex ma joqgħodx jistħi u jagħmel in-nomenklatura tal-Ministeru kif suppost hi, jiġifieri Ministeru għall-Ġustizzja u l-Intern, u ma jinħebiex taħt il-kelma “Sigurtà”.  Grazzi, Sur President.