X'INBIDEL F'MOĦĦ IL-ĦALLIEM?

1. Fis-soċjetà hemm dejjem il-bżonn ta’ dawk li jħarsu ’l quddiem. Dawk li għandhom il-kuraġġ li joħolmu b’dinja aħjar fejn jgħixu. Dawk li jfittxu li jaraw pajjiż mibni fuq is-sewwa. Mibni fuq il-valuri fundamentali tal-ħajja. Dawk li jħarsu lejn iktar ġustizzja u iktar ugwaljanza. Dawk li jagħrfu l-abbużi li bnedmin varji, fil-moħħ mhux iggwidat tajjeb tagħhom, jieħdu. Dawk li huma kostantement konxji tal-banalità tal-ħażen. Dawk li jridu jmorru kontra l-kurrent u f’dak li qiegħed jiġri jaffermaw lura li fid-dlam li qegħdin ngħixu hemm dawl qawwi u sod li jiggwidana. Nibqa’ nħares lejn dawn il-vuċijiet bil-fiduċja li t-tajjeb jeżisti fil-bniedem. Fil-konvinzjoni li mertu tagħhom id-dinja tkun post aħjar fejn tgħix.

X’ideat

2. Il-ħalliem huwa dak li joħlom. Dak li jista’ jitqiegħed fil-ġenb tas-soċjetà għax mhuwiex mar-realtà li l-oħrajn jaħsbu li huma. Imma kif nafu, mill-ħolm jitwieldu ideat li jistgħu jitwettqu. Xewqat, aspirazzjonijiet li jmexxuna fil-fond ta’ qalbna u moħħna biex nimxu ’l quddiem. Fejn, għaliex xejn m’huwa jżommna, kapaċi nibnu strutturi u proposti li jwettqu ferm iktar ġid. Iġibu fis-seħħ dak li m’aħniex naraw jitħaddem. Dawk li kapaċi li fid-deżert li ninsabu għaddejjin fih jifhmu u jwieġbu għas-sejħa li joħorġuna minnu. F’soċjetà li qed issir iktar impersonali fejn il-bniedem, fid-dinjità sħiħa tiegħu, qiegħed jitqies aktar bħala oġġett milli suġġett. F’soċjetà fejn id-demokrazija tagħha saret issa iktar waħda ekonomika u m’għadhiex aktar waħda soċjali.

Ċentri kummerċjali

3. Filwaqt li qabel kien hemm ċentri varji fejn il-bniedem kien jaspira li jkun u fejn iħossu parti. Fejn l-ideat ikunu parti minn proċess kulturali u soċjali. Fejn il-bnedmin jiltaqgħu biex jiddiskutu u jifhmu aħjar lil xulxin. Fejn id-dinjità tal-persuni miġbura kellha valur. Mentri f’dawn iż-żminijiet, l-affarijiet inqalbu fil-kontra. Il-bniedem sar importanti skont kemm huwa kapaċi jonfoq flus. Id-dinjità tiegħu hija ikkalkulata biss skont kemm jiflaħ butu. Għandu valur biss jekk għandu ħafna flus fil-kaxxa. Mhux biss, imma issa biż-żieda li għandna fil-popolazzjoni ġie li flok għandna ideat politiċi li jikkumbattu, l-importanza hija meħuda fil-kompetizzjoni qawwija ta’ fejn jonfqu. Kull sitt xhur nisimgħu b’ċentri kummerċjali ġodda li jiftħu fejn il-mudell huwa ripetut. L-istess ħwienet, l-istess prodotti u fuq kollox fejn l-impersonali jrid jidfen il-personali.

Parti mill-mużajk maqlugħ

4. Il-bniedem, fis-sħiħ tiegħu, jikkomponi dan il-poplu, dan il-pajjiż. Meta jkun imwaħħal kollu, il-biċċiet jiffurmaw is-sabiħ ta’ stampa li għandu jkollna u li tkun tixirqilna. Meta jkun hemm dawk li jinqalgħu, u kif qegħdin naraw, ma jitwaħħlux lura, nitilfu minn dan. Fis-soċjetà li sejrin aktar fiha m’hemmx iktar il-prijorità li ġġib lil kulħadd lura f’postu. Hemm, anzi, l-aċċettazzjoni jew ir-rassenjazzjoni li kull bniedem irid ifendi tant għal rasu li ma jistax jistrieħ fuq għajnuna mingħand oħrajn. Fejn it-traġedji umani li jaħkmu fil-perkors tal-ħajja, f’dawk mediċi, f’dawk soċjali, f’dawk li l-oħrajn iservuhom, flok hemm bżonn l-għajnuna hemm l-abbandun. Pajjiżna ma kellux dawn l-ideat, u l-prinċipji etiċi tiegħu żammewh sabiex jaqbeż għal dawk li huma f’pożizzjoni xejn tajba. Pajjiż li bit-tajjeb u bil-ħażin tiegħu assigura li dawn il-persuni jinġiebu lura fit-triq biex jiffurmaw ruħhom lura fil-mużajk.

X’sustanza politika?

5. F’dan proprju ma nistax ma niddikjarax li mingħajr boxxla politika, is-soċjetà ser tibqa’ destinata taqa’ fl-abbiss tal-vojt. Min jidħol fil-politika u jiddikjara li ma jemminx fl-importanza tal-ideoloġiji jġib dak li għandna. Soċjetà li fl-impersonali tagħha issa tixbaħ lil dawk li jsibu t-triq bil-mezzi elettroniċi. Li l-vettura tagħhom isuquha mhux jagħrfu t-triq, imma għax jgħadduhom min-naħa għal-oħra. Fejn moħħ il-bniedem, flok jintuża kif għandu biex ifittex huwa d-direzzjoni, isib ruħu ipparkjat. Il-politika titlob ideat, u dawn għandhom ikunu ta’ gwida għalik u għal dawk li jridu jagħżlu jekk jivvutawlekx. Meta titmexxa, flok taħseb u tfittex iktar li tgħarbel, teħel fil-ħitan. Mhux biss, imma jekk tkun dħalt fihom, flok tirriversja tispiċċa tkompli tagħfas il-gass biex twaqqa’ aktar knaten fuqek u mal-art.

Imħuħ vojta?

6. Għandna llum forma ta’ politika li taħseb li huwa tajjeb li ma jkollhiex dak li żbaljatament tara bħala forma ta’ “irbit” ideoloġiku. Bnedmin li jaħsbu li huwa ta’ xi vantaġġ meta jiddikjaraw li effettivament m’għandhomx formazzjoni u kultura politika u għalhekk, kull min jiġi b’ideat lejhom, huma x’inhuma, jirkbu fuqhom għax jaħsbu li bihom ikunu ser jirnexxu. Il-politiku għandu jmexxi għax għandu l-ideat hu, u mhux jitmexxa naħa jew oħra minn oħrajn. Wieħed ifittex li jiġi ispirat minn bnedmin li jmexxu l-Istat, li għandhom viżjoni u li għandhom il-ħolm tagħhom. Meta tmiss ma’ dawk li jinsabu fix-xejn ma tistax tippretendi dan. Issib aktar il-periklu li mill-poter li għandhom f’idejhom, flok passi tajba jittieħdu dawk li mhumiex. Mhux biss, imma tiftaħ iktar il-bieb tal-populiżmu qawwi li jieħdok lejn it-truf tal-estremiżmi.

Aldo Moro

7. Waqt li sejrin lejn is-sitta u erbgħin anniversarju minn meta ġie maħtuf dan il-politiku Taljan mill-Brigate Rossa, waqt li mmorru lura lejn dawk il-jiem koroh li bdew fis-16 ta’ Marzu 1978 inġibu quddiemna dak li irrappreżenta u qal. Fit-28 ta’ Frar 1978 kien qal hekk: “Io credo che dobbiamo domandarci sempre, anche di fronte ai grandi fatti politici che non sono regolati dalla pura convenienza, e io non credo che la politica sia pura convenienza, ha coefficienti di convenienza, ma non è pura convenienza; la politica è anche ideale.” (Quddiem l-isfidi kbar tal-politika li mhumiex regolati mill-konvenjenza pura għandna dejjem nistaqsu lilna nfusna; u jiena ma nemminx li l-politika hija pura konvenjenza. Għandha ċertu rilevanza, imma m’hijiex konvenjenza pura, għaliex il-politika hija wkoll ideal.)

Dak li huwa nieqes

8. F’dan huwa iktar evidenti li dan huwa li hu nieqes fis-soċjetà preżenti tagħna. Min jitkellem kontra l-ideali politiċi, kontra l-ideoloġji tagħha, kontra l-ħolm li twelled ikun qiegħed jiddikjara ruħu nieqes. Jikkonferma li billi m’għandux kultura jew qari politiku mhuwiex kapaċi jagħraf id-direzzjoni ’l quddiem. Jaħseb biss li bil-konvenjenza politika ser jasal biex jibqa’ fil-poter. Imma fit-trapass twil taż-żmien jikkonferma li ma wettaq xejn ħlief ħsejjes f’kamra li dak il-ħin ma tispirax. Pajjiżna jrid jagħraf aktar dan sabiex jibni politika għas-snin li ġejjin. Jagħti spazju għal dawk li joħolmu f’futur aħjar. Jifhem iktar li dawn il-bnedmin tiegħu huma rilevanti u importanti u f’dan, għalhekk, jistaqsi dejjem aktar x’inbidel f’moħħ il-ħalliem.