1. Niftakar, bi pjaċir, dawk il-ġranet meta l-ġenituri kienu jeħduna r-Rabat. F’dar ħelwa, ftit ‘il bgħid mill-Imdina, li anzi, tħares lejn dik il-belt siekta u antika fejn konna nidħlu. Hemm kien ikun hemm iz-Zija Jeannie tilqagħna. Iz-zija, proprjament ta’ missieri, għax kienet tiġi oħt in-Nanna Mary, u li ħutha Nellie u Connie kienu wkoll jiġu spiss għandna. Zija, li lili u lil ħuti kienet tilqagħna b’ferħ kbir. Konna nħossu li kienet persuna mill-iktar speċjali, unika u awtentika. Tidħak kważi dejjem, u rari rajniha jew sibniha mhux bi tbissima. Ħafna drabi b’xi rigal żgħir għalina. Diversi drabi, xi ktejjeb mimli talb jew twissijiet Insara li għad għandi. Kitba adatta għalina, u fil-parti ta’ quddiem dedika tagħha b’messaġġ ħelu lejn il-futur tagħna.
Iz-Ziju Manuel
2. Kif taqbeż l-intrata, kien hemm kamra li aħna konna naraw kbira, b’mejda tal-ikel imdaqqsa wkoll. Fit-tarf, fuq ix-xellug tagħha kien ikun hemm, ħafna drabi bilqegħda, żewġha. Bniedem li minn barra kien jidher awster u li qatt ma kellimna. Missieri kien jitkellem magħhom it-tnejn, u aħna nersqu fil-ġenb naraw dak li kien ikun għaddej jew jingħad. Jew meta jintilef, flimkien ma’ żewġ il-bint il-kbira Miryam, Dr Paul Heywood. Biss, jum minnhom, jien u ħija biddilna ħafna l-opinjoni. Konna dħalna u sibna lilu u ż-żewġ uliedu, Joseph u George, “jilgħabu” fuq dik il-mejda, logħba militari bażata fuq strateġija magħrufa bħala ‘Risk’. Skantajna kif iz-ziju tar-rispett kien huwa wkoll parti minn dak li għalina kien “passatemp” li kellna niskopru iktar ‘il quddiem aħna wkoll f’sigħat interminabbli ta’ “ġlied” bejn l-armati.
Jien u nikber
3. Jum minnhom, ferm iktar tard, rajtu fid-diffikultajiet li l-mard kien għabbih bihom. B’uliedu u z-zija jindukrawh b’imħabba kbira. Mhux biss, imma bi tbissima. Uliedu, li niftakarhom qabel u wara li żżewġu, Joseph u George, li llum ġie msejjaħ lura mal-Ħallieq. Kienu wkoll ferrieħa. Lilna kienu jħobbuna, u jekk niftakar tajjeb, kelli nkarigu li nġorr iċ-ċrieket taż-żwieġ, ta’ tifel ċkejkuni li kont. It-tnejn kienu jaħdmu fis-settur bankarju u darba jew tnejn, bħala avukat, iltqajt magħhom għal xi klijent xejn sempliċi. Fl-1998, xahar qabel sirt kandidat politiku, kont magħhom fi vjaġġ minnhom organizzat ġewwa Lourdes. Mort ma’ ommi, u hemm ingħaqad magħna ħija Anton huwa wkoll f’dik il-ġemgħa mill-isbaħ. Għadni nisma’ l-vuċi tal-kant tas-Salve Regina tagħhom fil-kappelli varji tal-post.
Tliet Ġawhriet
4. Ħadt, għalhekk, verament pjaċir meta fl-24 ta’ Settembru 2015, ħames snin ilu, kont preżenti għal attività unika. Din id-darba ltqajna ġewwa l-Imdina, mhux barra. Imma f’dak il-ħin, parti mill-passat sar ħaj fil-preżent. Fiha ġie ntrodott, għad-dispożizzjoni, ktieb sabiħ mimli bil-poeżiji li z-Ziju Manuel Pace kien kiteb. Kont ngħid li kien serju, li kien jaf, u li kien ukoll kiteb, imma ma kontx naf bit-teżor li ġie għad-dawl. Kien moħbi sew. Doppjament. L-ewwel għax kien juża isem ieħor, “nom de plums”. It-tieni, għax kienu mxerrdin, mhux miġbura u anqas uliedu ma kienu jafu bihom. Anzi, kif jidher ċar minn kitbet Joseph, kien hemm riluttanza fuq jekk kemm-il darba kienx qed jagħmel xi ħaġa tajba li jippubblika dawn għad-dinja.
Kelli l-ħsieb
5. Minn meta ġie f’idejja dan il-ktieb, u bdejt niflih, ħassejt li għandi nirrakkomandah. Xtaqt ktibt dak li qiegħed illum, qabel. Il-ħin tirann ukoll. Kelli din ix-xewqa għax dak li hemm miġbur, għalkemm jista’ jidher li ġej “sempliċement” minn vuċi passata, huwa minflok mimli b’sens u sustanza preżenti u futura. Il-poeżiji miġbura huma mill-isbaħ. Waħda wara l-oħra, issib fihom preċiżjoni, attenzjoni u ideat mill-isbaħ. Kif l-introduzzjonijiet ta’ Oliver Friggieri, Dr Paul Heywood, Karmenu Vassallu u ta’ ibnu Joseph jixhdu, hemm temi kostanti li huma fonti ċari ta’ ispirazzjoni. Il-mużi kienu jafu kif ifehmu u jmexxu lil dan il-Bormliż imrobbi u mgħallem fil-Kulleġġ De La Salle. Dan il-ħaddiem bin is-sewwa. Kitbietu, fil-fatt, jimxu fuq linja dritta u retta. Ma hemmx kliem żejjed, u kull waħda hija mmirata biex twettaq il-frott.
Triq taqrahom
6. Fil-verità, trid taqrahom sew u tħallihom jispirawk. Ċertament, kif qalu dawk li jifhmu u li kienu jafuh aħjar minni, il-patrijottiżmu, l-Ilsien Nazzjonali, ir-Reliġjon, jiddominaw. Hemm poeżiji mimlija b’imħabba lejn art twelidna. L-Assedju l-Kbir, li tul dan ix-xahar infakkru b’mod partikolari. Imma hemm ferm aktar. Ċertament, huma mimlija bl-għarfien li wieħed jgħaddi l-valuri fundamentali tal-bniedem. Mhux biss, imma hemm ukoll dawk mimlija mħabba, romantiċiżmu mill-isbaħ. Imħabba lejn dawk li huma l-iktar viċin, imma wkoll lejn dawk li kien jara fit-tbatija. Poeżija partikolari, “Is-Sliema Miegħek”, issellem lil dawk il-Maltin li emigraw barra. Kitba li tista’, illum, tinqaleb u tinġi ndirizzata lil dawk li jaslu, b’xi mod, f’pajjiżna. Waħda li tibda: “Jekk jagħfsek il-qagħad/u jġiegħlek tħallina,/ikollok tinfatam/minn Ommok ħanina.”
Maz-Zija Jeannie
7. Hemm ukoll waħda mill-isbaħ dedikata liz-Zija, li fl-1932 kien iżżewweġ. Zija li hija wkoll Bormliża u devota tal-Immakulata Kunċizzjoni. Verament, jekk kellek ix-xorti ssir tafhom, il-poeżija “Għanja ta’ Mħabba” tfisser ferm iktar milli tara miktub. Kitba li ħafna li ħabbew mhux ser isibu diffikultà biex jidħlu fl-istess spirtu. F’mument jikteb hekk: “Bid-daħka fuq fommok/Sellimtli bil-ferħa,/U għalkemm la kellimtni/Kellmuni għajnejk:/Ħarist ħarsa sbejħa/li nifdet lil qalbi,/li lili bħal talbet/biex ħieni ntir lejk.” Mingħajr ma ridt, ftakart fiz-Zija, u fhimt iktar x’rabta mill-isbaħ kellhom bejniethom.
Reliġjon
8. Għandu wkoll numru ta’ poeżiji reliġjużi u ġabra ta’ ġabra ta’ Twissijiet. Il-poeżija twila, mill-iktar profonda “Għanja lill-Qalb bla Tebgħa ta’ Marija” timmerita attenzjoni speċjali. Wieħed għandu jaqraha u jużaha wkoll f’funzjonijiet reliġjużi, jew aħjar, għal dawk li jridu jieqfu jirriflettu u jimmeditaw. F’parti jgħid hekk: “Serraħ Kristu l-ħarsa fuqek/Dak il-waqt li kien mislub,/Bexxaq fommu u bi kliem ħelu/Ħatrek b’Omm ta’ kollha l-qlub.” Ma’ dawn, għandu żewġ ġabriet ta’ “Twissijiet”. Fihom hemm pariri varji. Direzzjonijiet lil kull persuna. Pariri ta’ kif wieħed għandu jġib ruħu fir-rabtiet interpersonali. Bħal meta jgħid: “Kul dħuli, minn tagħna/la żżommha ta’ kbir:/bi mġiba sabiħa/Kemm ġid jista’ jsir.”
9. Hemm ferm iktar fih. Iktar poeżiji mill-isbaħ u li jolqtu. Inħajjarkom, verament, takkwistawh u taqrawh.
No comments:
Post a Comment