1. Laqatni
l-artikolu xi ġimgħat ilu fil-Herald
Tribune li kellu bħala suġġett il-kriżi ekonomika preżenti fid-dinja. F’parti minn dan, Thomas L. Friedman jgħid: “Therefore, the country that uses this crisis
to make its population smarter and more innovative – and endows its people with
more tools and basic research to invent new goods and services – is the one
that will not just survive but thrive down the road. We might be able to stimulate our way back to
stability, but we can only invent our way back to prosperity. We need everyone at every level to get
smarter.”
2. Dan
l-argument fih ħafna sens. Il-bniedem
jivvinta strumenti ġodda, mezzi differenti għax isib lilu nnifsu
fil-bżonn. Mhux kull persuna jkollha
fiha t-talent li tmur lejn toroq ġodda, anke jekk ma hemmx forzi esterni ta’
neċessità. Biss dawk li għandhom dan
il-melħ konċentrat fihom jispikkaw f’mumenti bħal dawn. Ikunu huma, diversi drabi, l-ewwel li jiftħu
l-bibien għal soluzzjonijiet li jwieġbu għar-realtà li pajjiż, poplu, komunità
jkunu qed jiffaċċjaw.
3. Il-punt
tat-tluq huwa kemm soċjetà tagħti importanza lill-istudju. Il-prijorità trid tkun l-edukazzjoni u
l-għarfien li mingħajrha ma nistgħux nimxu ‘l quddiem. L-investiment determinanti f’dawn l-aħħar
għoxrin sena f’pajjiżna kien proprju dan.
L-abbiltà li f’sitwazzjoni fejn l-infrastruttura ta’ l-Istat Malti
kienet qed titlob flejjes u attenzjoni, xorta waħda rajna li strateġikament
jagħmel il-ġid li mmexxu t-tagħlim ‘il quddiem.
4. Mhux
biżżejjed, b’danakollu, li tibgħat persuni fil-bank ta’ l-istudju, imma huwa
għaqli li tassigura li l-kwalità ta’ dak li jingħad jogħla huwa wkoll. Illum nużaw il-kliem “eċċellenza”, “state of the art” u oħrajn simili u
sewwa nagħmlu, biss fir-realtà qegħdin sempliċement nerġgħu naffermaw li hemm
lok għat-tagħlim mingħajr ma hemm wkoll rabta ekonomika magħha. Ma hemmx x’wieħed jiddibatti fuq dan. Huwa magħruf li ħafna ġenji ta’ l-arti
żviluppaw dan għad-dinja għax ġew injorati fuq proġetti kbar minn persuni li
kellhom il-mezzi ekonomiċi biex jidħlu għal dan il-“kapriċċ”.
5. Il-“kapriċċi”
ta’ l-antik urew lin-nies ta’ żmienhom is-saħħa politika tagħhom,
manifestazzjoni pubblika tal-importanza ta’ dak li twettaq, jew aħjar ta’ dak
li huma. Suġġett verament interessanti
li reċentement l-Avukat Mark Micallef kiteb dwaru fit-tul fil-ktieb tiegħu “The Politics of Art” li jimmerita
attenzjoni żgur. Il-politika,
l-espressjoni pubblika ta’ l-invenzjonijiet tal-bniedem jgħaddi minn fuqhom
iż-żmien. Il-pendlu jibdel l-iskop
tagħhom, jew aħjar, fuq naħa jħalli u fuq oħra tiżdiedlu l-importanza f’setturi
oħra. Dak li meta sar kien “biss”
dikjarazzjoni politika, illum sar iktar wieħed marbut ma’ kemm jirnexxilu jkun
kreattiv il-bniedem.
6. Persuni
fl-ekonomija mhux dejjem japprezzaw dan il-fenomenu fl-iżvilupp uman u jkunu
iktar disposti li janalizzaw biss x’invenzjonijiet ser iqallgħu flus u jħaddmu
r-rota tal-kummerċ. Imma naħseb li meta
jikkunsidraw kemm l-opri ta’ l-arti huma mogħtija valur, u anzi huma kalamiti
għal kummerċ ieħor, jistgħu jibdlu fehmithom.
Id-dinja tgħallima fuq dan.
Reċentement rajna numru ta’ każijiet ta’ diffikultajiet ta’ natura
diplomatika li twieldu proprju mill-għarfien tal-potenzjal tal-prodott li
l-invenzjoni tal-ġenju tal-bniedem irnexxielu joħloq. Ta’ kemm opri ta’ l-arti għandhom saħħa
ekonomika.
7. Hemm,
biex ngħidu hekk, żewġ każijiet klassiċi li ġejjin mid-dinja antika. L-ewwel, it-talba ta’ l-Eġittu sabiex
il-Ġermanja tagħti lura l-bust ta’ Nefertiti.
Ma nafx min wettaq din l-opra verametn sabiħa. Nafu biss li fl-1912, Ludwig Borchart sabu
fl-iskavi tiegħu fl-Eġittu u ħadu miegħu f’Berlin fejn jinsab. Zahri Hawass, li llum huwa magħruf u aċċettat
bħala awtorità, ddikjara li dan ittieħed illegalment (b’mezzi frodoloenti) u
allura hemm bażi sabiex dan jingħata lura.
L-istess, u dan huwa t-tieni każ, jista’ jingħad fil-kontroversja
interminabbli bejn l-Ingilterra u l-Greċja fuq ‘l hekk imsejħa “Elgin Marbles”,
il-biċċiet tal-Parthenon li meta tmur fl-Akropoli tapprezzahom ferm iktar milli
fuq l-istampi, ser jibqgħu żgur ballun ta’ kontestazzjoni bejn dawn iż-żewġ
pajjiżi.
8. Ir-realtà
ta’ dawn l-eżempji hija li ħadd ma huwa dispost li jċedi dak li l-invenzjoni
umana rnexxielha tagħmel. Dak li jsir
fl-arti, fil-kultura, dak li l-bniedem kapaċi jivvinta għad-diversi raġunijiet
li l-ħajja u ż-żmien jagħtu, jibqa’ hemm.
Iktar ma jkun tajjeb, iktar ma jkollu elementi ta’ invenzjoni, ta’
kreattività, iktar jispikka u jibqa’ hemm fis-sekli li jista’ jkun hemm
għad-disposizzjoni tal-bniedem.
Fortunatament għalina t-talenti li għandu l-bniedem ma jintilfux
f’perjodu wieħed, imma jibqgħu għalina biex nużawhom. Aktar ma dan jiġi apprezzat mill-politiċi,
iktar nimxu ‘l quddiem. Dan għax nistgħu
nistimulaw lura l-ekonomija lejn l-istabilità imma nistgħu wkoll naslu għal
prosperità bl-abbiltà ta’ l-invenzjoni.
*Dan l-artikolu kien deher fl-Illum fit-12 ta Lulju 2009.
No comments:
Post a Comment