1. Hemm ħafna letteratura klassika fuq l-epidemiji, speċjalment fuq
il-pesta bubonika. Fil-klassiċi Griegi
nsibu r-rakkonti ta’ Tuċidide, fil-ktieb tiegħu Il-Gwerra fil-Peloponnesu
[II.49] f’Ateni, fis-sena 430 qabel
Kristu. Imbagħad insibu wkoll dik il-pesta
ta’ żmien l-Imperatur Marcus Aurelius Antoninus, li ddeskriva t-tabib Galenu
fil-ktieb tiegħu ‘Methodus Medendi’, fis-sena 165 wara Kristu. Iktar qrib lejna hemm id-deskrizzjoni
stupenda ta’ Alessandro Manzoni, fir-rumanz storiku I Promessi Sposi. Wara dan hemm ir-rumanz, relattiv modern
(1944) ta’ Albert Camus, bit-titolu La Peste, li jikteb fuq il-pesta
f’Oran, fl-Alġerija. Ta’ Manzoni u ta’
Camus huma żewġ kapolavuri letterarji.
Valur xjentifiku m’għandhomx: ta’ Galenu, però, għandu valur kbir
fl-istorja tal-Mediċina.
2. Qiegħed niftakar fihom għaliex bħalissa għaddejjin minn
esperjenza simili. Altru l-letteratura,
u altru r-realtà. Ir-realtà
taż-żminijiet l-oħra kienet forsi agħar: la f’Ateni tal-430 Q.K., la f’Milan
tal-1630, u lanqas, għal kollox, f’dik ta’ Oran tal-1944 ma kellhom tagħrif
xjentifiku veru dwar kif jinxtered il-mard.
Mill-esperjenza kienu ndunaw li kien jinxtered billi jgħaddi permezz
tal-kuntatt ta’ bniedem ma’ ieħor.
In-nies jiġu kuntaġġjati: dan kien żgur, iżda kif u x’fatta ma kinux
jafu. B’danakollu, l-uniku rimedju kien
li toqgħod ‘il bogħod u timponi kwarantina fuqek innifsek.
3. Illum, ix-xjenza taf ħafna iktar fuq il-virus, il-batteri, u
l-mikrobi in ġenerali. Għadha ma sabitx
tarf tal-Coronavirus, iżda lil hemm miexja.
S’issa, il-kwarantina u li żżomm ‘il bogħod huma l-mezzi biex tevita
l-mard, u fuq kollox l-indafa, il-ħasil tal-idejn u l-għata fuq il-ħalq. Dawn l-epidemiji jdaħħlu lill-bnedmin
f’qoxrithom. L-għadu, għalkemm nafu bih,
għadna ma nafux kif neqirduh għal kollox.
Nafu biss kif nistgħu naqtgħulu nifsu, qabel ma jaqta’ tagħna, billi
nieħdu l-prekawzjonijiet.
4. Aħna, li m’aħniex tobba, jeħtiġilna nobdu t-twissijiet. Anke t-tobba jridu jobdu, anzi forsi iktar
huma, għaliex iktar esposti, billi huma jeħtieġu li jagħmlu kuntatt
mal-morda. Huwa żmien ta’ periklu għal
kulħadd, iżda napprezzaw ħafna l-fatt li bħalissa t-tobba, l-infermieri,
l-ispiżjara u l-pulizija huma iktar esposti għall-periklu.
5. Fil-pajjiż hawn arja stramba.
Toroq vojta. Knejjes
magħluqa. Ħafna ħwienet ibiegħu bi
prekawzjonijiet eċċezzjonali. Jew
jibqgħu magħluqa. Il-ħajja soċjali
tal-każini, tal-ħwienet tax-xorb, waqfet.
Kemm it-tiġrijiet, kif ukoll il-funerali huma effettwati. Ħafna qed jgħixu l-esperjenza tal-patrijiet
trappisti: magħluqin waħedhom fiċ-ċella.
6. Il-poplu Malti huwa poplu matur u fehem il-bżonn
tad-dixxiplina. Ikun hemm min jabbuża,
iżda jiġi mċanfar, għaliex il-kotra fehmet il-bżonn tad-dixxiplina.
7. Fil-gwerer kbar tas-seklu li għadda, li laqtu ‘l-popli b’mod
qawwi, wieħed seta’ jara li l-esperjenza komuni tbiddel il-mentalità. Il-ġrajja tas-7 ta’ Ġunju 1919 inħmew
fil-Gwerra l-Kbira (1914-18).
It-tibdiliet radikali ta’ wara l-1945, saru possibbli minħabba
l-esperjenzi komuni 1939-45.
8. Meta, jekk Alla jrid, neħilsu minn din l-epidemija mondjali,
id-dinja kollha ser titlob tibdil ieħor kbir.
Mhux il-mument, bħalissa, li nagħmlu attakki feroċi fuq xulxin, iżda
ġrajja bħal dawn jikxfu n-nuqqasijiet strutturali. Issa huwa l-mument li nosservaw f’hiex
pajjiżna seta’ mexa aħjar. Issa l-mument
li nieħdu nota, sabiex nibnu aħjar is-soċjetà.
Issa l-mument li nifhmu kif nippreparaw stat demokratiku li jħares lejn
il-futur.
9. Hemm għoqda li bħalissa qegħda tiġi diskussa fuq pjan politiku:
dik ta’ sptarijiet Maltin f’idejn il-barranin.
Esperjenza li mhix sabiħa.
L-interess pubbliku għandu jkun suprem, l-iktar fil-qasam
tas-saħħa. Bil-Latin kienu jgħidu: Salus
populi suprema lex esto. Kif insibu
tant tajjeb fil-ktieb ta’ Ċiċerun, De Legibus (Liber III, parti III,
sub. VIII): Is-saħħa tal-poplu għandha tkun l-aqwa liġi. Il-profitt għandu liġijiet oħra.
No comments:
Post a Comment