1. Pajjiżna
għadda minn ħafna. Ser jibqa’ għaddej
ukoll minn sfidi varji. Il-bniedem fuq
dawn il-gżejjer ikkumbatta, u ser jibqa’.
Daqqa jkun għaddej minn mumenti inqas kumplikati, u daqqa jinħakem
minnhom. Il-problema, ħafna drabi, illum
hija marbuta mhux man-natura tad-diffikultajiet, imma minn nuqqas ta’ għarfien
tal-passat tagħna. Dawk li jinsabu
midfuna. Dawk li l-għadam tagħhom għadna
nsibu għaddew u ġarrbu bħalna. Ma hemmx
xi linja differenti fil-mod li l-bniedem jirreaġixxi. Biss, dawk li ngħixu llum għandna l-vantaġġ
li għandna għad-dispożizzjoni tagħna kwantità ta’ informazzjoni u
riflessjonijiet li nistgħu naqraw u nieħdu direzzjoni minnhom.
F’Ħal Tarxien
2. Il-lezzjoni
kienet iktar ċara din il-ġimgħa. L-aħbar
li xxandret fuq numru ta’ mezzi tax-xandir li kien instab qabar Puniku wasslet
iktar dan. Fis-silenzju tas-sekli, min
indifen baqa’ rispettat. Il-post ġie
rrappurtat li ma kienx minsus. Ħadd ma
pprova jqajjem, f’dawn is-snin twal, dak li baqa’ preservat biex jagħti
lezzjoni. Preservat biex ikun ċar li
dawk li għexu hawn irrispettaw id-dinjità umana. Dawk li kienu qed jaħdmu l-art kienu deċiżi
li anke fil-mewt, il-bniedem ma jitlifx minn dak li għandu għażiż. L-oġġetti li nstabu għadda fuqhom iż-żmien,
imma fihom għad hemm il-messaġġ tas-sewwa.
Messaġġ ta’ direzzjoni ċara.
Il-pajjiż wieqaf?
3. Għal uħud,
il-pajjiż jinsab wieqaf. Fir-realtà
mhuwiex. Għadu għaddej, mhux fl-attività
fiżika, imma fil-ħsieb u fir-riflessjoni.
Naħseb li ħafna forsi sarrfu iktar l-għarfien tagħhom ta’ dak li huwa
importanti fil-ħajja, u ngħatajna l-possibilità li naħsbu kif nibdlu dak li
għandu jinbidel, jew li dejjem xtaqna li nibdlu imma ma rnexxilniex. L-isfidi, hawn, huma fuq livelli varji. Huma hekk għax il-pajjiż huwa magħmul
mill-bnedmin. Imma kemm, ftit xhur ilu,
konna nħarsuh? Kemm konna nibnu sistemi
ekonomiċi u soċjali tagħna fuq il-ħajja u fuq il-bżonn tar-rispett tagħna,
naħseb li lkoll niddubitaw.
Direzzjoni ċara
4. Biss, f’dan
hawn issa l-pass iktar impenjattiv.
Il-pajjiż għandu għad-dispożizzjoni tiegħu mudell differenti, iktar
rilevanti għalih milli kellu? Ħafna qed
jifhmu li l-bidliet politiċi li rajna tul dan il-bidu tas-sena kienu parti minn
dak li diġà kien hemm. Il-“garanzija”
interna fil-Partit Laburista fil-Gvern kienet bażata direttament, u
indirettament, fuq il-pjan “roadmap”, li kollox jibqa’ kif kien. L-għażla saret f’dak l-isfond u b’dawk
ir-raġunijiet umani. Imma llum,
il-pożizzjoni qegħda titlob bidla.
Bidla, li aktar ma jgħaddu l-ġranet, iktar ser tkun waħda neċessarja.
Road blocked
5. F’dawn
il-ġranet, hemm proprju dan l-iżvilupp.
Il-Gvern irid li kollox jiġi lura għan-“normal”, għal dak li kien hemm
qabel Novembru 2019, malajr. Irid dan,
proprju għax qiegħed jipprova jaħrab minn dak li jidher dejjem iktar, u iktar,
li huwa inevitabbli. Ħafna fil-poplu
qegħdin jippruvaw jidħlu lura għall-ħidma tas-soltu. Imma qegħdin, fit-twettiq ta’ dan, jagħrfu
l-kumplikazzjonijiet li fih fir-realtà tas-saħħa li għandna. Realtà li wieħed ma jistax jaħrab. Jista’ biss jipprova jifhem, jirreżisti, imma
jaf li ma jistax jirbaħ bil-kliem jew volontà.
Jista’ jipprova, imma jagħraf li mhuwiex ser jagħmel wisq sens, soċjalment
u ekonomikament. Il-mekkaniżmi
kummerċjali preċedenti, f’dan il-mument, ma jistgħux jitħaddmu.
Xejn ġdid
6. Il-bnedmin,
f’ġenerazzjonijiet varji, sabu ruħhom jiffaċċjaw il-pandemiji. Uħud inkitbu stejjer dwarhom, u ġew
dokumentati sew; oħrajn għaddew biex iffurmaw u bidlu l-ħajja tal-bniedem. Min huwa midfun f’dak il-qabar Puniku f’Ħal
Tarxien ċert illi, kieku jista’, jirrakkuntalna dak li dik is-soċjetà għaddiet
minnu. Il-passi fid-direzzjonijiet li
jittieħdu f’soċjetà, f’ċiviltà, jiddependu proprju minn dan. Ċiviltà tista’ tinegħleb kompletament u
tispiċċa, kif nafu li seħħ. Tista’ wkoll
tagħraf li għandha tħalli l-affarijiet jieħdu t-triq tagħhom, u ma tkunx nieqsa
mill-għerf u l-għaqal. Tħares il-proċess
naturali li qed nerġgħu ngħaddu minnu.
Għax in-natura tibqa’ li hija, u trid tiġi rispettata.
Fil-ħin tagħhom
7. F’dawn
il-jiem, ġiet quddiemi sentenza inizjali f’dak li huwa msejjaħ bħala Il
Manifesto di Ventotene, li tgħid hekk: “L’uomo non deve essere un mero
strumento altrui, ma un autonomo centro di vita.” Meta l-politika ta’ pajjiż taħrab minn dan,
anzi, meta ma tirrispettax dan, il-konsegwenzi nagħrfu x’inhuma. Il-bniedem, illum, irid direzzjoni politika,
imma mhux fil-linja ta’ dak li kellu, imma f’dak li ser isib quddiemu. Ix-xenarju ser ikun mibdul. Jista’ jwebbes rasu u jinsisti li kollox
baqa’ l-istess. Jista’, minflok, jifhem
l-opportunitajiet u ċirkostani ġodda biex jieħu lezzjoni.
Quddiem il-ħajja
8. Proprju
għalhekk li għandna nifhmu iktar dak li sawwarna bħala poplu. Nifhmu iktar li għexna bl-intelliġenza u
l-għaqal. Nifhmu li d-deċiżjonijiet
mgħaġġla ma jsolvux, imma jikkumplikaw.
Nifhmu li fis-sekli li l-bniedem ilu jgħix, u jindifen, hemm
lezzjonijiet li jridu jiġu rispettati.
Nifhmu, fuq kollox, li aħna għandna nibqgħu, u nkunu, dak li aħna.