Biex it-Tajjeb ma Jonqosx.

1.      Kull soċjetà trid tagħraf li biex ikun hemm il-paċi u l-ġustizzja fi ħdanha trid taħdem u tistinka hija għalihom.  Meta tmur lura, meta tabbanduna l-valuri fundamentali tagħha biex tmur għall-avventuri oħra tispiċċa ħażin.  Hekk seħħ fl-Ewropa, li aħna parti sħaħ minnha, fis-seklu l-ieħor.  Bl-abbandun fil-Ġermanja nażista tal-valuri nsara għal dottrini materjalisti tal-bniedem, għall-atejiżmu u forom ta’ sekulariżmu nqabdet triq li wasslet għall-agħar eventi tal-istorja tal-bniedem.  Wasslet sabiex id-dinjità ta’ diversi bnedmin spiċċat f’kampi tal-konċentrament fejn inqatlu sistematikament bl-aktar mod atroċi.

2.      Tul il-perjodu tar-renju nażista, il-Ġermanja u pajjiżi oħra sfortunatament bdew proċess li bih bdew jeliminaw sistematikament bnedmin bħalhom.  Ittieħdu diversi Lhud, persuni b’diżabilità, priġunieri politiċi, persuni b’orjentament sesswali differenti f’postijiet, kampijiet ta’ konċentrament fejn l-ewwel bdew jiġu umiljati, imċaħħda minn kollox u wara maqtula.  Il-ħruxija, l-atroċità ta’ aġir simili għandu u għadu llum il-ġurnata jweġġa’ lil bnedmin li huma normali u denji ta' dak l-isem.  Ħadd, matul u wara l-aħħar gwerra dinjija ma seta’ mill-ewwel jemmen li dan seħħ.  Kien hemm proċess ta’ informazzjoni u għarfien li biċċa biċċa ġieb in-nies jifhmu x’ġiebet din l-ideoloġija anti-umana li ċaħħdet kull bażi li l-valuri insara kienu bnew.  Fejn l-atejiżmu tal-Istat wassal għal dan ukoll.

3.      Il-proċess ta’ informazzjoni kien gradwali.  Diversi, speċjalment min kien sostenitur tan-nażiżmu u min kien jgħix fil-Ġermanja, ħarab minnha.  Ir-realtà u l-verità tal-fatti sabu ħajt f’moħħ ta’ diversi li kienu ġew bumbardati mill-propaganda tar-reġim.  Lezzjonijiet importanti f’demokrazija għax hija parti minn linja ta’ anti-demokrazija meta l-Istat jibda jilgħab mal-fatti, jgħid parti minnhom, ma jgħidhomx u anzi jgħid il-kontra tagħhom.  Diversi li kienu ħadu sehem attiv fil-gwerra sabu li ma kienu wettqu xejn onorabbli iżda kienu ħadu sehem, sostnew u pparteċipaw fi tmexxija li għamlet l-agħar ħwejjeġ li ċiviltà ma tista’ qatt taċċetta.  Abbużat minnhom f’isem ideoloġija li ġiebet biss traġedji.

4.      Diversi dokumenti li ġew preparati minn dawk li marru fil-kampjiet ta’ konċentrament li ttieħdu fil-mument meta kienu għadhom kif ġew liberati l-ftit li kien għad hemm fihom urew u għadhom juri dik ir-realtà.  Biss ftit kienu dawk li wara l-gwerra rawhom.  Kien hemm trapass ta’ żmien sabiex dak li nstab jiġi mxandar.  Ir-ritratti u films ta’ bnedmin li kienu għadhom kif inqatlu.  Immaġini ta’ kadavri umani mixħuta barra jew misjuba fil-fran maħruqa jew midfuna damu biex ħarġu.  Iktar ma wieħed jarahom illum ferm iktar aċċessibbli fuq il-mezzi tat-teknoloġija moderna, iktar wieħed jifhem x’taħwid jidħol f’moħħ il-bniedem appena jneħħi minn fih il-valuri tal-bniedem, dawk insara.  Kif dawn jikkrollaw ma jibqa’ xejn biex iżomm il-persuni milli jiġġustifikaw atroċitajiet bħal dawn.

5.      L-iktar strument li rnexxielu jibda jfiehem lid-dinja u lill-Ġermanja x’seħħ kienu l-proċessi kriminali li seħħew kontra diversi.  L-ewwel dak ta’ Nuremberga, wara fi Frankfurt u iktar tard diversi oħrajn fejn persuni bħal dak ta’ Adolf Eichmann f’Ġerusalemm servew sabiex jibgħatu barra biċċiet minn dak li bnedmin bħalhom kienu wettqu lil oħrajn.  Il-proċess ta’ Nuremberga, li din is-sena f’Novembru nfakkru s-sebgħin sena tiegħu u li tmexxa mill-allejati, b’mod partikolari Robert Jackson, dam għaddej 218-il ġurnata, b’236 xhud, 5330 dokument u 200,000 dikjarazzjoni.  Hemm ġew proċessati diversi għal numru ta’ reati, fosthom delitti kontra l-umanità.  Fl-Università tagħna fortunatament għad hemm fuq l-ixkafef tal-librerija l-proċess sħiħ, xiehda ħajja.  Dak li seħħ hemm huwa evidenza ta’ dak li għaddew diversi u wieħed għandu jaqra u jisfolja sew biex jifhem.

6.      L-istess il-proċess, li huwa ġeneralment magħruf bħala l-“proċess ta’ Auchwitz-Frankfurt”, li beda f’Diċembru tal-1963.  Dan il-proċess kriminali seħħ snin wara l-1945 però kellu l-vantaġġ li issa ma kienux l-allejati li mexxewh iżda l-istess poplu Tedesk.  Minkejja li diversi Lhud ma riedux imorru lura l-Ġermanja li raw fiha l-art li għamlet tant ħsara biex jixhdu, xorta l-proċess għamel 183 seduta fuq 20 xahar, fejn saħansitra l-Qorti marret hija wkoll fil-kamp tal-konċentrament.  Tul din il-ġimgħa, f’numru ta’ artikoli tfakkar proprju l-ħamsin sena mis-sentenzi li ngħataw għax il-każ inqata’ fid-19 ta’ Awissu 1965.  Tressqu diversi punti ta’ riflessjoni li għandhom żgur rilevanza storika u li jixħtu dawl fuq id-diffikultajiet li l-Ġermaniżi ffaċċjaw wara l-gwerra.  Però fuq kollox jindikaw li n-nażiżmu m’huwiex u anqas qatt ma jista’ jkun tajjeb.

7.      Ħafna drabi fl-udjenza Ewropea terġa’ tiġi ripetuta l-istorja u dak li huwa verament ħażin, u għamel hekk ukoll, jerġa’ jkun hemm min jazzarda li jressqu bħala tajjeb.  Jaħdem fuq in-nuqqas ta’ informazzjoni tal-oħrajn sabiex jipprova juri l-kontra ta’ dak li seħħ.  Kull soċjetà li hija demokratika u tibbaża ruħha fuq it-tħaris tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem triq toqgħod ferm attenta għal dan.  Hemm il-livell legali li huwa f’postu.  Illum, bl-artikolu 82B tal-Kodiċi Kriminali huwa delitt li tagħmel dan.  Biss, iktar minn hekk hemm bżonn li bħala soċjetà nifhmu li hemm prinċipji li huma marbuta mad-dinjità tal-persuna li wieħed ma jistax imiss.  Prinċipji li huma mwielda mill-valuri nsara li jridu jikkumbattu l-atejiżmu tal-Istat.

8.      Tul dan is-sajf, bħal oħrajn infakkru u fakkarna dak li seħħ f’dawn il-gżejjer fil-ġlieda tagħna għal-libertà u l-ġustizzja tul l-aħħar gwerra dinjija.  Ma nistgħux inħarsu lejn dan bħala sempliċi ritwal storiku fejn jitqegħdu l-kuruni u l-fjuri, jsiru d-diskorsi u wara kollox jispiċċa hemm.  Irridu mmorru iktar fil-fond u nifhmu li dak li ġie kkumbattut qabel għad irid jibqa’ f’dan iż-żmien.  Meta tneħħi s-sewwa, meta tnawwar it-tajjeb, allura tkun qed tibda proċess li jwassal għad-diżumanità tal-bniedem.  Iġġibu oġġett li ma għandux valur.  Tqegħdu fuq l-istess livell ta’ dak li tista’ teħles minnu mingħajr konsegwenzi.  Kull soċjetà trid tikkumbatti għas-saħħa tagħha u tifhem x’qiegħed jiġri, inkella dak li huwa tajjeb jonqos u jintilef b’dannu kbir għalina lkoll.

Fl-interess tal-Poplu.

1.      Jingħad x’jingħad dwar l-Istati Uniti tal-Amerika, ftit huma dawk li jistgħu jmeru l-fatt li dak il-pajjiż għandu waħda mill-aqwa sistemi legali.  Dak li ġie mfassal fid-dokument bażiku tagħhom huma u jaffermaw ruħhom bħala poplu indipendenti u sovran jibqa’ uniku.  Jibqa’ ta’ ispirazzjoni kif kien fis-sekli li ilu jeżisti.  Dak li nkiteb kien frott ta’ ġabra ta’ nies intelliġenti, bil-għaqal, iffurmati fil-kultura klassika li ġiebu magħhom snin ta’ esperjenza u riflessjoni.  Mhux biss il-liġi tixgħel, iżda magħha wkoll id-diversi kitbiet li akkumpanjawha waqt li kienet qed tiġi maħsuba u miktuba.

2.      Wieħed mill-parteċipanti attivi kien James Madison li aktar ‘il quddiem kien ġie elett bħala r-raba’ President ta’ dak il-pajjiż.  Madison kien kiteb diversi biċċiet interessanti li anki llum ftit jiżbaljaw jekk jerġgħu jaqrawhom.  Minn dan nammetti li laqtuni dejjem dawn il-kliem li ġejjin u li għażilt f’dan l-artikolu.  Kull sentenza titlob riflessjoni: “If men were angels, no government would be necessary.  If angels were to govern men, neither internal nor external controls on government would be necessary.  In framing a government which is to be administered by men over men, the great difficulty lies in this: You must first enable the government to control the goverened, and in the next place oblige it to control itself”.

3.      Nikteb fuq dan għax f’dawn l-aħħar ġimgħat saret kampanja żbaljata u li tmur kontra l-ispirtu tad-demokrazija mill-Gvern tal-ġurnata kontra tagħna li qegħdin fl-Oppożizzjoni.  Il-Gvern bagħat il-messaġġ li l-Oppożizzjoni, l-ewwel ma għandhiex id-dritt li titkellem; it-tieni, li meta tagħmel dan qed tkun biss negattiva.  Dan huwa żbaljat għax Gvern mingħajr Oppożizzjoni jispiċċa jaqbad it-triq tad-dittatura.  Huwa fl-interess ta’ min jiggverna u jmexxi li jkollu Oppożizzjoni u li jħalliha taħdem.  Dan għax is-sistema demokratika hekk titlob u nittama li ħadd ma huwa joħlom li pajjiżna għandu jitmexxa b’xi sistema oħra.

4.      Għax meta jkun hemm min juża l-vantaġġi li Gvern għandu sabiex jibda jattakka lil min jikkritikah u ma jħarisx li jispejga, allura jkun qiegħed imur kontra l-interess tal-poplu.  Laqatni b’mod partikolari dak li ntqal mill-kelliem tagħna fuq dan Clyde Puli, li rreaġixxa kontra l-istqarrija li saret mid-Dipartiment tal-Informazzjoni biex jiġi attakkat Beppe Fenech Adami bi kliem spreġjattiv.  Għax huwa diġà gravi li nqabdet il-linja li għal kull ma jingħad minna r-risposta hija li aħna negattivi, però huwa ferm iktar hekk meta d-dipartiment li huwa mħallas biex jinforma lill-pajjiż jispiċċa jiġi użat biex jgħajjar.  Jekk membru tal-Gvern, ministru, segretarju parlamentari jew ħaddieħor irid jagħmel hekk (għalkemm ikun skorrett u jaġixxi kontra l-pożizzjoni tiegħu) jista’, biss ma jużax strument imfassal għal messaġġi differenti.

5.      Il-Gvern li ma huwiex kapaċi jifhem u jaffronta l-argumenti tal-Oppożizzjoni jkun qabad triq f’direzzjoni ħażina.  L-Oppożizzjoni qegħda hemm biex tikkontrolla ħidmet il-Gvern.  Biss dak ma huwiex xkiel iżda assikurazzjoni lejn is-sewwa.  Iktar u iktar meta tkun ġejja minn diversi minna li għandhom għal qalbhom l-interess tal-poplu u tal-pajjiż tagħna.  Ħadd ma jista’ jippretendi minna li naraw l-affarijiet li ma humiex tajba u ma nitkellmux.  L-ewwel inkunu qed naġixxu kontra s-sewwa; it-tieni nkunu qed immoru kontra dmirna, u t-tielet inkunu qed nirrelegaw pajjiżna għal wieħed tar-raba’ dinja.  Nafu li aħna bnedmin, mhux kif qal Madison, anġli u allura bżonn ta’ xulxin fl-interess tal-poplu u mhux għall-interess partikolari ta’ xi ħadd.

6.      Il-problema li llum qegħda iktar u iktar tiżviluppa mhix tant ħidmet l-Oppożizzjoni bil-kumplikazzjonijiet u d-diffikultajiet li għandha, iżda fl-inabilità tal-Gvern li jaħdem magħha.  L-eżami għal kull min għandu l-poter qiegħed mhux biss f’li jifhem li għandu jiġi kontrollat sabiex jikkontrolla aħjar lilu nnifsu, iżda li jikkollabora mal-Oppożizzjoni.  Jekk min qiegħed imexxi jġib lilu nnifsu f’pożizzjoni li jieqaf jiddjaloga u jirraġuna mal-Oppożizzjoni, allura jkun qabad it-triq għal isfel.  Jekk dak li qiegħed iwettaq għalih huwa daqshekk tajjeb, allura għala għandu jkollu daqshekk problema biex jispjega barra u jirbaħ l-argument?

7.      Ngħarfu li r-raġuni ma tridx forza u daqshekk ieħor nifhmu li meta tintuża l-forza ma jkunx hemm raġuni warajha.  Kull nhar ta’ Ħadd, min qiegħed imexxi pajjiżna jħoss li għandu jibgħat il-messaġġ li kull min b’xi mod ma jaqbilx miegħu huwa kontra tiegħu u allura kontra l-pajjiż.  Dan huwa viċin dak li kienu jagħmlu l-monarki u dittaturi passati.  Dawn huma atti żbaljati għax ħadd ma jkollu raġun sħiħ fuq ħaġa u wisq inqas ma jkun għamel kollox perfett.  Jekk ma jridx jisma’ lill-Oppożizzjoni, allura ma jkunx qiegħed jaġixxi f’isem il-poplu kollu.  Il-Gvern għandu d-dmir li jisma’, u sew, dak li jingħadlu.  Iktar u iktar f’din il-leġislatura li għandha fuq il-bank tal-Oppożizzjoni diversi membri li servew lill-pajjiż u għalhekk għandhom l-esperjenza li ħaddieħor m’għandux.

8.      Dan kollu huwa iktar u iktar importanti f’dan il-mument tal-istorja parlamentari tagħna.  Għax għalkemm hemm min ra ċ-ċaqlieqa tal-post fejn konna qed niltaqgħu bħala parlament bħala kwistjoni loġistika, hemm iktar warajha.  Ma’ kull jum, b’dak li qed nara u nisma’, b’mod partikolari dak li l-Ispeaker iddikjara diversi drabi, sejrin lejn iktar tisħiħ tal-leġislatura.  Tisħiħ ta’ din it-tielet id tal-Istat demokratiku li titlob li min qiegħed imexxi jkun mhux biss sensittiv iżda li ma jżommx lura.  Il-pajjiż jirbaħ b’dan l-organu leġislattiv, iktar separat, awtonomu u indipendenti.  Huwa fl-interess tal-poplu li dan jibqa’ jiġi msaħħaħ.  Huwa fl-interess nazzjonali li d-demokrazija tibqa’ tiġi ssudata.  Għax huwa f’din il-linja li l-Gvern għandu jifhem dak li qiegħed għaddej u ma jżommx lura proċess normali li l-Partit Nazzjonalista ma opponiex, anzi saħħaħ.  Għax bħala partit ħarisna diversi drabi fit-tul u mhux għall-interess partikolari tal-mument.  Għalhekk, minkejja kollox, nibqgħu nħossu li għandna nitkellmu għax huwa fl-interess tal-poplu u minn dan m’għandniex il-ħsieb li mmorru lura.

Linja ta’ Ċivilità Mediterranja.

1.Il-Mediterran għandu elementi naturali, kulturali u soċjali uniċi. Jifirduh minn regjuni oħra tad-dinja. Anzi jiddistingwuh bħala l-post li fih ġabra ta’ punti li diversi reġjuni oħra m’għandhomx. Diversi oħra li numru ta’ drabi minflok japprezzawh jipprovaw jċekknuh. Quddiem il-kobor ta’ dik iċ-ċiviltà li kibret tul is-sekli madwar l-irkejjen kollha ta’ dan l-baħar, hemm min jiddefendi ruħu billi jipprova jmaqdru u miegħu ‘l-bnedmin li jgħixu fih. Meta taqbad dak li numru ta’ awturi  kitbu u daħlu fil-fond fuqu fosthom Erle Bradford, Fernand Braudel, Arnold Toynbee u iktar reċentement David Abulafia tifhem ferm aħjar il-passat u l-għeruq li jiddistingwuna minn oħrajn.

2. M’ għandniex niġu kkundizzjonati minn oħrajn f’dak li aħna. Anqas m’ għandna niġu mqiegħeda f’pożizzjoni li naħsbu li ma aħniex tajbin u li aħna mimlijin difetti - ħaddiehor huwa perfett mentri aħna le jew li ta’ fuq jgħamlu kollox kif suppost mentri aħna le. Il-Mediterran għandu madwaru ġabra twila ta’ ċiviltajiet li ebda baħar ieħor m’għandu. L-Eġizzjani, il-Feniċi, il-Griegi, ir-Rumani, il-Musulmani, il-Lhud, it-Torok, l-Iberiċi - semmi lil min trid u ssib li ħallewlna wirt uniku li m’għandniex niċhdu u li nafu li oħrajn ma jistax ikollhom. F’dawn is-sekli semmi li min trid issib pero’ linja b’saħħitha li fiha kull poplu tħallat ma’ ieħor. Is-soċjetà Mediterranja ma baqgħetx statika, arida, wieqfa, iżda mxiet u mexxiet nies ġejjin minn fejn ġejjin.

3. Hija abbilità Mediterranja li tilqa u taċċetta bħala normali l-immigrazzjoni tal-bnedmin. Hija indikazzjoni ta’ flessibilità qawwija u umanità. Min ma jaqrax, min ma jippruvax iħares lura biex jifhem, jsib ruħu maħkum min dawk li jaħsbu li hemm xi gwadann billi ma titħallatx. Hemm xi vantaġġ billi żżomm barra min jista jkun element fil-proċess ta’ kull soċjeta biex tilhaq il-punti u l-miri ġodda tagħha. Hija att ta’ ċiviltà, ta’ rispett, ta’ ospitalità li aħna fil-Mediterran nifhmu aħjar u anzi nħaddnu anki jekk ma nafux li ġejja mill-għeruq interni tagħna. Din m’hix biss kwistjoni ta’ valuri nsara li żiedu fuq dak li kien hemm imma qabel. Meta San Pawl wasal f’dawn l-gzejjer ma tkeċċiex iżda ġie milqugħ. Il-kliem ta’ San Luqa u ċioe li laqgħuna bi ħlewwa liema bħala huma sinjal ċar tal-linja ta’ ċivilità li l-Mediterran sawwar fina.

4. Tul dawn l-aħħar snin ilna naraw kwantità kbira ta’ bnedmin jabbandunnaw l-art li twieldu u trabbew fiha biex jaqsmu dan l-baħar u jidħlu fl-Ewropa. Daqqa min-naħa Spanjola, daqqa min dik fin-nofs f’pajjizna u l-Italja, u daqqa mill-Greċja. In-numru ta’ bnedmin ma naqasx. Żdiedu iktar il-familji. U wieħed jifhem li meta f’pajjizek tkun għaddejja gwerra li ma tridx tieqaf fil-qtil u l-atroċitajiet tagħha tiġi fin-neċessità assoluta li tiċċaqlaq bir-razza u r-radika. Meta nħarsu lejn dak li ghaddej fis-Sirja u l-Iraq nistgħu b’xi mod ma naċċettawx li min qiegħed hemm jgħaraf li jekk ser jibqa f’artu ser imut hu flimkien ma’ dawk li għandu għal qalbu? Meta naraw biċċiet minn dak li l-medja internazzjonali tagħtina u naraw dak li għaddej nistgħu nagħtuhom tort?

5. Għax huwa uman, inevitabbli, li f’dawn iċ-ċirkostanzi bnedmin bħalna jerħu kollox warajhom u jaħirbu. Aħna għandna l-paċi u huma għandhom il-gwerra. Aħna għandna Ewropa fejn jirbaħ id-dritt u hawn livell għoli ta’ għixien u huma għandhom il-liġi tal-ġungla u m’għandhomx x’jieklu  u fejn jorqdu. Min jahrab il-mewt imur fejn jista jsalva ġildu. Huwa daqshekk ieħor normali li dawn il-bnedmin jaqsmu lejn l-Unjoni Ewropea. Hija din l-art ta’ pajjiżi magħqudin b’regoli u prinċipji li tħajjarhom jiġu. Fuq naħa huwa proċess li sar fil-passat u sakemm jibqu jeżistu il-bnedmin ser jibqa jsir. Fuq l-oħra huwa kumpliment. L-Ewropa irnexxiela tibni dak li kontinenti oħra la bdew u oħrajn anzi fallew.

6. L-eventi ta’ dawn l-aħħar ġimgħat, tal-kwantitajiet kbar ta’ bnedmin li ċċaqilqu huma f’dan opportunità unika.  Jiddependi mill-Unjoni Ewropea li tilqa din l-isfida jew li titlifha. Li pajjiż Ewropew  jgħati kenn u ospitalità lil min qiegħed jaħrab ngħid li huwa parti sħiħa mid-dmir morali tiegħu. Pero’ anki jekk ikun hemm min m’għandux d-dehen u l-valuri Mediterranji bil-qafas legali li bnejna fl-Unjoni, ma hemmx dubju li dan għandu jingħata. Ma hix kwistjoni ta’ tibdil fir-regoli li għandna fil-politika komuni dwar l-ażil imma tat-tħaddim sewwa tagħha. Is-solidarjetà lejn bnedmin li m’ għandhomx ebda forma ta’ difiża hija massima morali u legali tagħna lkoll.

7. F’sekli sħaħ din hija opportunità ġdida għall-Ewropa li tħares mhux sal-ponta ta’ mneħirha iżda iktar ‘l-bogħod. Min ġej illum huwa diġa determinat li jmur lura meta għada pitgħada l-affarijiet f’pajjiżi jinbidlu. Dak li jirċievu ħażin jew tajjeb illum jibqgħu jiftakruh. Iġorruh magħhom u jgħadduh lil uliedhom u ulied uliedhom - opportunità biex tibni rabtiet li d-distanza ġeografika ma ġġibx. L-Unjoni Ewropea għad għandha d-difett li tul Awwissu twaqqaf il-magni tal-istituzzjonijiet tagħha. Dan huwa żball għax proprju f’dan ix-xahar, kif qed naraw sena wara sena, li hemm l-aktar bżonn ta’ deċizjonijet importanti u f’waqthom. M’ huhiex aċċettabbli li pajjiżi fl-Unjoni Ewropea jew li huma demokratiċi jitħallew jabbandunaw lil dawn il-povri bnedmin mingħajr assistenza, gwida, saqaf fejn jorqdu, x’jieklu u fuq kollox li jigi rikonoxxut lilhom id-dinjità tagħhom bħala refuġjati jew li ħaqqhom protezzjoni taħt ir-regoli Ewropej.

8. Ħafna jitkellmu fuq kunċetti żbaljati ta’ suppost interessi nazzjonali mentri fir-realtà jkunu qed jaħirbu biss minn dak li jistgħu isolvu, ta’ dak li, kieku jwettquh, jistgħu jkunu strumenti ta’ ġid u ċivilità. Issa ilna ġimghat naraw fuq il-mezzi barranin xeni f’pajjiżi oħra jpinġu s-sitwazzjoni f’dell ikrah - xeni li l-messaġġ huwa biss kemm huma ġejjin refuġjati u li suppost li ma nifilħux għalihom. Messaġġi żbaljati. Messaggi li minnhom jitwieldu traġedji. Ix-xena ta’ tfajjel mingħajr ħajja liebes bħal kull tifel Mediterranju ieħor mixħut fir-ramel jitmelles u jitwennes mill-istess baħar, waqqaf ħafna. Niżżilhom, nittama, mis-siġġijiet għoljin tagħhom biex jifhmu li hawn fuq bnedmin qed nitkellmu mhux numri. Kif setgha jingħata lura l-art meta lkoll ngħarfu li d-distanza bejn dawn l-artijiet hija zgħira ħafna. Il-bibien tal-Ewropa m’ għandhomx ikunu magħluqin f’dan il-mument determinanti tal-istorja. Jridu jibqgħu f’dak li ċ-ċiviltà Mediterranja ilha tagħti, tgħallem, tirbaħ u tgħaqqad.   

Fejn Sejjer dan il-Gvern?

1. Il-politika tul dan ix-xahar t’ Awissu kif rajna baqgħet għaddejja ħajja. Il-Gvern dieħel minn borma ta’ inkwiet għall-oħra u l-Oppożizzjoni, kif huwa dmirha, titkellem. Għalkemm hemm mezzi tax-xandir li qed jipprovaw ipinġu dan kollu bħala xi ħaġa li m’għandekx tagħti każ tagħha għax hija frott ta’ pika, fir-rejaltà hemm ferm iktar. M’hix kwistjoni ta’naħa tgħid abjad u l-oħra iswed. Hija anzi sitwazzjoni fejn hemm bzonn li naħa tibqa tiġbed l-attenzjoni u tnigges il-kuxjenza tal-Gvern. L-Opposizzjoni tirrapreżenta elettoralment dawk li vvutawlha, pero l-vuci tagħha m’hix limitata għal dawk biss. Kliemha jmorru ‘l bogħod iktar għax hemm interess li l-istat demokratiku Malti ma jmurx iktar lura milli huwa sejjer.

2. Għandna interess fil-poplu u għandna wkoll id-dmir li nassiguraw li dak li ħallejna tajjeb warajna ma jitkissirx. Ma kull jum niskopru xi waħda ġdida - aġir żbaljat, xamm ta’ korruzzjoni, preferenzi, bażużlizmu, klijenteliżmu għaddejjin il-ħin kollu fl-arja. Hemm issa sensiela ta’ skandli sħaħ jew li qed jiffurmaw iktar ruħhom li qed jssemmew min-nies fit-triq. Il-pajjiż qiegħed jifhem li l-integrità, l-onestà, il-ġustizzja ma humiex prijoritajiet kbar tal-Gvern. Meta min ikollu f’idejh il-poter jara aġir simili u ma jiċċaqlaqx allura wieħed jibda mingħajr ma jrid jidħol fit-triq mentali li jaħseb li hemm barkiet moħbija.

3. Fil-pajjiż qed jikbru iktar l-każijiet ta’ inġustizzji, ta’ aġir żbaljat, ta’ teħid ta dak li ma għandux jittieħed. Ħafna jitkellmu, pero hemm issa numru li żbaljatament bdew jdawwru wiċċhom u jħallu kollox għaddej. Hemm vuċi qawwija ġewwa ħdan il-pajjiż li qed tibża titkellem. Hemm nies li ħargu bi ħġarhom wara l-Partit Laburista, li vvutawlu, li ħadmulu li qed jsibu ruhhom minn taħt għall-oħrajn. Hawn ħafna persuni tal-affari tagħhom li qed jaraw dak li qatt ma ħasbu li ser ikunu xhieda tiegħu. Hemm wisq persuni li qed japprofittaw irwieħhom b’mod mill-iktar sfaċċat. Hemm bnedmin li bl-iskuża tal-politika qed jaġixxu u jwettqu azzjonijiet ħżiena fil-konfront tal-oħrajn. U dawn m’humiex dawk li kienu jivvutaw lill-Partit Nazzjonalista u issa ma baqgħux, iżda huma wkoll Laburisti magħrufin.

4. Hawn wisq persuni li qed japprofittaw irwiehom, speċjalment f’postijiet fejn titlob x’titlob jgħidulek iva li ser iġibu konsegwenzi ħżiena. Hemm il-konsegwenzi diretti fuq il-bnedmin li qed isofru fis-skiet u hemm dawk fuq il-pajjiż kollu. Din il-ġimgħa wasal f’idejja r-rapport dettaljat li l-uffiċċju tal-Ombudsman fassal b’rejazzjoni għat-twaqqif ta’ Kummissjoni għad-Drittijiet Fundamentali u l-Ugwaljanza. Kelli l-opportunità li naqra biċċiet sew minnu. Huwa dokument li jitlob riflessjoni u attenzjoni pero li qiegħed igib fuq il-ħoġor tas-soċjetà il-kwistjoni fundamentali ta’ min ser jgħati rimedju effettiv lil min jilmenta li naqsulu drittijietu.

5. Id-difiża tad-drittijiet tal-bniedem f’soċjeta demokratika titlob ħafna, iktar u iktar fis-soċjeta tagħna - soċjetà li għad għandha ħajja l-memorja tas-sittax –il sena ta’ gvern soċjalista. Qed tgħaraf dak li huwa għaddej u qed tqabbel. Iktar ma tifhem qegħda iktar toqgħod lura. Id-domandi li jqumu naturali huma, l-ewwel, min huwa lest li jitkellem? It-tieni, min lest li jiddefendi? It-tielet, min ser jagħti rimedju malajr u li minnu ma jkunx hemm konsegwenzi oħra? Il-kwistjoni essenzjalment m’hix fuq l-ewwel tnejn iżda hija aktar marbuta mat-tielet. Il-pajjiż qiegħed jara li ħafna sejjer lura pero m’ hux biżżejjed konvint li jekk jirrikorri lejn l-istituzzjonijiet demokratici ser jkollu l-ewwel rimedju effettiv u t-tieni li mhux ser jaqlagħha fuq ħaġa oħra.

6. Li żżid fid-difiża taċ-ċittadin, kif jgħid sew ir-rapport, huwa tajjeb pero’ irridu nassiguraw iktar u iktar li dak li għandna jaħdem b’iktar veloċità u effettività. Għandna immorru għal toroq oħra mingħajr ma nabbandunaw dak li għandna. Naħdmu b’li għandna u mhux nistennew xi ħaġa ġdida li għad trid tibda tahdem. Ngħid dan deċiżament b’ebda kritika lejn ħadd, imma sempliċement biex wieħed jqiegħed l-affarijiet fil-kuntest u l-perspettiva tagħhom. Għax qabel xejn għandna nduru u naraw x’qiegħed isir u x’qiegħed jaħdem għad-difiża tas-sewwa u l-ġustizzja. Ibda mill-Gvern li ma huwiex hemm biex jikkometti l-inġustizzji u l-inugwaljanzi, iżda biex ikun id-difiża taż-żgħir u l-batut.

7. Is-soċjetà demokratika m’hix xi logħoba bejn min jwettaq dak li ma għandux u l-abbilità ta’ ħaddiehor li jaqbdu wara. Id-demokrazija tagħna hija dik li tagħti lil kull persuna l-garanzija li drittijietu mhux ser jinkisru mill-istess Gvern li huwa mqabbad jipprotegih u jmexxih ‘l-quddiem. Meta l-pajjiż jieqaf jisma u jara dak li għaddej u ma jkunx hemm rejazzjonijiet da parti ta’ min qiegħed fil-poter, allura l-affrijiet jmorru iktar lura u l-Gvern jittaqqab iktar. Diġa ġieb ruħu u dawwar lilu innifsu b’dak li jridhom jgħidulu iva għal kollox, għalhekk kif jista jifhem x’qiegħed isir ħażin? Il-Gvern ttaqqab waħda sew u numru ta’ ministri tiegħu qed ikunu huma stess il-kaġun ta’ dak li għaddej.

8. Jekk meta niġu għax-xahar li ġej ma ssirx taqliba ġenerali fejn min żbalja jitqiegħed f’postu, allura t-triq ta’ dan il-Gvern tibqa nieżla dejjem iktar l-isfel. Gvern li ma jridx jisma’ dak li l-Oppożizzjoni l-ħin kollu tgħidlu, li jrid jaħrab mir-rejaltà li l-poplu qiegħed imiss magħha, qiegħed jikteb paġni suwed fl-istorja ta’ pajjiżna. Il-poplu, l-elettorat huwa l-ewwel interessat iktar f’li l-affarijiet jsiru sewwa iktar milli f’min qiegħed effettivament imexxih. Il-ġudizzju qiegħed f’dan biċċa biċċa jifforma ruħu. Il-pajjiż jgħaraf li t-triq hija lejn l-isfel. Jgħaraf ukoll li hemm bżonn rimedju effettiv u malajr pero m’ huwiex konvint li dan ser isir. Ħidmet l-Oppożizzjoni f’dan hija iktar u iktar kruċjali. Nibqgħu il-vuċi tas-sewwa u tar-raġuni li trid li l-affarijiet jsiru sewwa u għall-iżbalji li saru jkun hemm rimedju.  Biss, billi nafu li hemm min ma jridx jagħti widen, ma għandniex dubju li l-Gvern ser jżid ir-rankatura li tieħu lil pajjiżna iktar u iktar l-isfel.