Il-kultura patrimonju.

1.                  Tul dawn l-aħħar snin biż-żieda kbira ta’ bnedmin li jsiefru minn post għall-ieħor inbidel il-mod ta’ kif il-wirt kulturali jiġi kkunsidrat mill-bniedem.  Filwaqt li għal sekli sħaħ il-ħsieb ta’ vjaġġ sabiex tara bliet oħra kien marbut prinċiparjament ma’ 'l hekk imsejjaħ “Grand Tour”, l-Ewropej kienu jaraw li jew huma jew uliedhom (li ħafna drabi kienu jkunu ġejjin minn familja tal-flus) iduru sabiex jaraw l-postijiet storiċi u kulturali li kien hemm.

2.                  Hemm ħafna rakkonti ta’ dak li kienu raw dawn il-bnedmin.  Diversi ġew f’pajjiżna wkoll.  Fortunatament ħallew għalina x’sabu u x’raw.  Biss f’dawn l-aħħar snin, dak il-fenomenu li nsejħu “turiżmu” kiber b’mod rapidu.  Ma baqax aktar marbut u limitat ma’ dawk li għandhom il-flus imma espanda sew.   Illum hemm volum kbir ta’ persuni li jduru minn belt għal oħra minn kull settur tas-soċjetà.  Iduru malajr, fil-kumdità ta’ dak li jkunu qegħdin ifittxu.  Il-flessibilità u l-opportunitajiet li hemm, terġà, komplew kabbru din il-parti mill-ħajja tal-bniedem.

3.                  Il-bidliet ġabu magħhom għarfien aħjar ta’ dak kollu li l-mużewijiet jirrappreżentaw.  Filwaqt li qabel it-Tieni Gwerra l-ħsieb kien marbut mal-bżonn ta’ espożizzjoni ta’ identità nazzjonali, iktar tard dan inbidel.  Sar issa  patrimonju li qiegħed għad-disposizzjoni ta’ kull ċittadin tad-dinja.  L-opra tal-arti ma baqgħetx limitata u marbuta territorjalment imma nfatmet.  Dan fisser li l-patrimonju sar kalamita għall-bnedmin.

4.                  Dan renda dak li qabel kien jidher bħala sempliċi “wiri” għall-mod ta’ kif jiġu minflok ġenerati l-flus.  Filwaqt li preċedentement il-ħsieb kien dak li fih l-Istati kienu joħorġu flejjes huma għaż-żamma ta’ dawn il-postijiet, b’dan il-kunċett ġdid l-affarijiet nbidlu sew.  M’humiex biss il-mużewijiet li ġiebu dħul ġdid minn varjetà ta’ metodi talli rendew il-possibilità ta’ iktar restawr, użu korrett u espożizzjoni aktar intelliġenti ta’ dak li kien preċedentement ċass.

5.                  Il-“valur” għalhekk ma baqax wieħed storiku u kulturali imma sar evidentement wieħed ekonomiku.  Pajjiżi li wara l-aħħar Gwerra Dinija kienu moħħhom fir-rikostruzzjoni biex jipprovdu s-servizzi bażiċi, u li  sussegwentement qabdu t-triq sabiex jakkwistaw l-indipendenza tagħhom ma rawx il-patrimonju bħala prijorità.  Però llum, wara dawn is-snin, hemm għarfien sew.  Diversi Stati sabu ruħhom fil-pożizzjoni fejn l-identità tagħhom setgħu jidħlu għaliha billi jarawha fil-mużewijiet ta’ Stati oħra li kienu ddominawhom.  Għal dan kien hemm u għad hemm lok ta’ reazzjoni.

6.                  Fis-sena 2008, l-UNESCO f’Ateni kienu organizzaw konferenza interessanti bit-tema “The return of cultural objects to their countries of origin”, suġġett li jolqot numru ta’ pajjiżi, sija jekk għandhom diġà mużewijiet mimlija kif ukoll jekk le.  Dan kien iktar rilevanti invista tal-Konvenzjoni importanti magħrufa bħala “Convention on the Means of Prohibiting and Preventing the Illict Import, Export and Transfer of Ownership of Cultural Property” li stabbiliet li mill-1970 ‘l quddiem dak li jittiehed irid jiġi rritornat lura fil-pajjiż ta’ oriġini. Però għalkemm ħalliet it-triq miftuħa għall-ftehim bilaterali ma pprovdietx li dak li ġie meħud fis-snin ta’ qabel għandu jiġi ritornat bħala prinċipju.

7.                  Wieħed jista’ jkollu dubju fuq oġġetti li għalkemm m’humiex fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom jispiċċaw mitlufa sforz il-volumi li għandhom, però fejn il-patrimonju kollu ġie meħud, tiddubita.  Ftit ġimgħat ilu kelli l-opportunità li nsegwi dokumentarju li ġie preparat mill-British Museum dwar l-istatwi tal-bronż ta’ ‘Ile-Ife’ min-Niġerja li jinsabu f’dak il-mużew.  Tibqa’ meraviljat bil-valur artistiku u bl-abbiltà kbira ta’ dawk in-nies li kienu kapaċi jaħdmuhom.  L-iktar li però fhimt huwa li dan l-patrimonju kollu huwa marbut fil-mużew imsemmi u l-Istat oriġinali, n-Niġerja, m’għandux dawn l-oġġetti f’idejh sabiex jesibijhom.  Sitwazzjoni li titlob soluzzjoni għax għandu jkun hemm qbil li l-pajjiżi ta’ oriġini għandhom ikollhom il-maġġoranza ta’ dan il-wirt storiku.

8.                  Dan huwa suġġett interessanti ħafna għad-dinja kulturali li mhux faċli ssolvi, però tajjeb li nirriflettu fuqu,  iktar u iktar meta aħna fortunatament għandna għad-disposizzjoni tagħna tant wirt li l-poplu tagħna ma jgħarrafx lilu nnifsu dwaru.

Dan l-artikolu kien deher fl-Illum tal-25 ta Lulju 2010.