1. Din il-ġimgħa pajjiżna fakkar anniversarju mill-iktar ikraħ li rajnieh proprju tletin sena ilu, fil-15 ta’ Ottubru 1979. Niftakru sewwa dak il-jum ta’ ħerba. Ma kien pjaċevoli xejn u għamel wisq ħsara lill-poplu tagħna. Li tkisser id-dar tal-Kap ta’ l-Oppożizzjoni u l-istamperija tat-“Times of Malta” f’daqqa, b’saħna mill-iktar vjolenti, ser jibqgħu siġilli suwed fuq il-karta ta’ partit politiku li tletin sena wara għadu ma fehemx. Niftakar numru ta’ esponenti minn dak il-Partit Laburista li għadhom mas-saqajn, x’qalu u kif iġġustifikaw kollox bħala frott ta’ “provokazzjoni”. Kien il-jum meta l-pajjiż ġie uffiċjalment rikonoxxut li kien immexxi mill-marmalja. Kien l-istess bħal ma kien il-qtil ta’ Giacomo Matteotti għar-reġim faxxista fl-Italja.
2. Qrajt l-artikolu ta’ Beppe Fenech Adami f’ “In-Nazzjon” u bqajt nirrifletti fuq kemm dik il-familja kienet kapaċi taffronta, tissupera u taħfer. Ħadd ma għadda minn dak li għaddew huma. Kellu raġun meta qal li: “Ikun żball li min għex dawk l-esperjenzi jinsihom u min ma għixhomx ma jirrikonoxxihomx.”
3. Id-daqqiet tat-tkissir, il-ħruq li wettqet dik il-ġabra ta’ bnedmin li saru bhejjem, ser jibqgħu hemm. Rikordju ta’ kif meta tikber l-anti-demokrazija, l-estremiżmu tal-lemin, allura pajjiż jitlef l-iżvilupp soċjali u ekonomiku tiegħu. Għalkemm ħafna fl-1987 beżgħu li n-Nazzjonalisti fil-Gvern kienu ser ipattuha lura, dan ma sarx. Dan il-partit qiegħed pedament differenti sabiex jassigura li qatt iktar ma jseħħu inċidenti simili.
4. Dawk l-inċidenti servew biex sawwru determinazzjoni ġewwa fina li konna kontra li l-aġir demokratiku jirbaħ dejjem. Perseveranza li daħlet f’moħħ il-politiċi ta’ dawk iż-żminijiet u dawk li kienu u għadhom attivi. Meta fl-1981 il-Partit Laburista tilef l-appoġġ poplari però baqa’ fil-Gvern, il-pajjiż ra iktar jiem ta’ dlam quddiemu. Kien dan il-partit li kien jiddikjara, u hekk baqa’, li s-sewwa jirbaħ żgur. Dak il-messaġġ tagħna, dik it-tama neċessarja li ħarġitna mid-dlam tal-vjolenza.
5. Stajna niddikjaraw dan għax konna fuq in-naħa tas-sewwa. Ma konniex qed naġixxu illegalment, anzi batejna minn min għad għandu l-arja llum, huwa u jittama li jerġa’ lura fil-poter minn fuq dahar ħaddieħor. L-elementi vjolenti f’qalb il-bniedem, jekk ma jinqerdux, hemm jibqgħu. Tista’ tinjorahom, biss jekk ma taħdimx biex tibdilhom, l-istess jibqgħu.
6. Dan il-partit li sofra fehem sew. Ħadem mhux biex ikisser il-gazzetti, iżda biex jissudahom, jgħidu x’jgħidu kontra tiegħu. Il-partit li jrid jidher illum progressiv u fuq in-naħa tas-sewwa jrid jifhem dan. Il-bidla mhux bil-kliem isseħħ, imma fis-sustanza ta’ dak li jingħad. It-“Times” batiet ħafna. Ilkoll nafu minn liema diffikultajiet għaddew l-impjegati tagħha u għas-sostenn tagħhom kien hemm il-Partit Nazzjonalista. Illum din il-gazzetta għadha tiġi attakkata inġustament għax qegħda tagħmel dmirha. Id-demokrazija ma tistax tikber jekk ma jkollhiex strumenti bħal dawn. Fortunatament naħsbu hekk mhux għax hu konvenjenti għalina iżda għax konvinti minn dan. Hu dak li emmen u ra u jkompli jara li s-sewwa jirbaħ żgur. Dak il-jum ma jintesiex. Hemm jibqa’, quddiem dawk li batewh u dawk li għad m’għandhomx indiema.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal il-Mument tat-18 t’Ottubru 2009.
21.10.09
BLOGS – TIRANNIJA JEW DEMOKRAZIJA
1. Huwa verament interessanti kif id-dinja tat-teknoloġija moderna qegħda tiżviluppa. L-użu tal-Internet minn fonti ta’ informazzjoni b’mekkaniżmi passivi, fis-sens li wieħed irid jieħu dak li jingħadlu, sar issa wieħed interattiv. Il-parteċipazzjoni fl-ideat, fis-soċjetà, fl-istituzzjonijiet demokratiċi huwa żgur importanti u vitali għal kull soċjetà. Anzi jrid jingħad li tul dawn is-snin il-pajjiż ra t-tessut demokratiku jikber u jissoda. Dan sar għax ridna li ma nirrepetux l-aġir anti-demokratiku li rajna jikber bejn l-1971 u l-1987. Dik l-esperjenza politika bniet il-bżonn sabiex id-demokrazija tikber u kulħadd jifhem kemm id-dittatura, it-tirannija, l-aġir anti-demokratiku huma ħżiena u kontro-produċenti għas-soċjetà tagħna.
2. Kull Stat modern irid jibni lilu nnifsu u fl-istess ħin jipproteġi sabiex ma jarax li f’isem id-demokrazija din effettivament tkun qed tiġi miċħuda. L-istorja hija eżempju ta’ kif diversi tiranni qabel jieħdu l-poter jassiguraw li jiġu eletti demokratikament. L-ewwel jikkontestaw u wara li jsibu ruħhom fil-poter jittrasformaw il-parlament, id-demokrazija f’dittatura. Dan hu li għaddew minnu l-Ġermanja u l-Italja ta’ qabel it-Tieni Gwerra. F’isem ideat b’saħħithom, f’isem l-ordni, id-dixxiplina, il-“bżonn” li jsiru ċerti opri pubbliċi tkissret il-libertà u ġew mixħuta fil-ġenb id-drittijiet fundamentali tal-bniedem. L-istess għall-ekonomija li, flok tkattret qabdet biċċa biċċa it-triq tan-niżla għax ebda sistema ma tista’ tkattar il-ġid jekk ma tkunx qed taħdem fit-trasparenza u r-regoli tad-demokrazija.
3. Kull sistema legali tistabbilixxi l-fruntieri bejn dak li jista’ jsir u bejn dak li le. Hemm minn jiddeskrivi dan f’termini ta’ libertà u libertinaġġ, però hemm ferm iktar minn hekk. Il-liġi hija essenzjali għal kull komunità – mingħajrha hemm anarkija. Għalhekk jekk ma jkunx hemm proċess “kontinwu” ta’ leġislazzjoni, allura ma jiġix garantit dak li huwa ta’ prijorità billi jiġu protetti l-istituzzjonijiet demokratiċi minn dak li jkun qed jinqala’. Ovvjament huwa għal kollox żbaljat min fuq naħa jaħseb li ma għandekx tilleġisla ħafna jew fuq oħra min jaħseb li billi tagħmel il-liġi, dak ikun biżżejjed. Hemm bżonn il-liġi u fl-istess ħin proċess ta’ informazzjoni, diskussjoni u djalogu, sabiex il-poplu jagħraf il-bżonn u, fl-istess ħin, jassigura li tiġi rispettata.
4. Meta d-djalogu jieqaf f’soċjetà allura tispiċċa wkoll il-parti neċessarja sabiex twasslek għal dawk il-kundizzjonijiet biex jitgawdew il-ġustizzja u l-libertà. Mingħajr dan il-proċess fejn l-ideat jiġu kkunsidrati u ħadd ma jipprova jimponi ruħu fuq l-ieħor, it-tessut demokratiku jmur lura. Huwa għalhekk vitali li tassigura u tiggarantixxi l-proċess ta’ diskussjoni u dibattitu. Dan l-iskambju m’għandux, f’ebda mument jaqbeż il-limiti u jispiċċa sempliċi proċess ta’ impożizzjoni ta’ ideat fejn l-aggressività hija tant kbira li ma twassalx għal ħsieb u riflessjoni. Dik mhix demokrazija, anqas djalogu imma sempliċi strument ta’ għeluq u ripressjoni.
5. It-teknoloġija għalhekk hija għodda li trid trendi ruħha għas-servizz tad-demokrazija, mhux kontra. M’għandux jiġi permess li jkun hemm ħidma anti-demokratika bil-ħsieb li dawn ma jistgħux jiġu kontrollati. F’dan allura anki l-blogs iridu jiġu allinejati. F’ħafna mumenti tinduna li dawn l-istrumenti jsibu ruħhom maħkuma minn persuni li bejniethom qisu jridu jerġgħu jibnu xi forma ta’ partit ta’ l-intolleranti fejn l-ideat huma kważi dejjem l-istess: jesprimu nuqqas ta’ tolleranza u ma jridux jippermettu lil min għandu ħsieb differenti milli jintervjeni. L-agħar hu li wieħed jinnota li ħafna persuni moderati anqas jesprimu l-opinjoni tagħhom għax jafu li l-ispazju huwa meħud fix-xejn. Tant hemm impożizzjoni fl-argumenti li kważi sar eżerċizzju ta’ xi forma ta’ dittatura ta’ Charles Darwin fin-natura li min ma jaqbilx jiġi msikket, jew jiskot.
6. Dan huwa difett fis-sistema li hemm in-neċessità demokratika li jiġi rettifikat. Il-każ ta’ ftit xhur ilu li fih il-kittieba Julie Myserson sabet ruħha involuta fil-gazzetta Ingliża “Guardian” għandu aktar u aktar jiftħilna għajnejna. L-artikolu tagħha kien jittratta l-lat uman ta’ l-istorja ta’ binha li kien maħkum mid-droga. Tant inkitbu kummenti negattivi ta’ bnedmin, li deher ċar li kienu qed jieħdu pjaċir bil-passjoni li għaddiet minnha, li spiċċaw f’kunflitti iebsa ħafna. Kif qal David Runciman: “Everyone was furious with everyone else, and determined not to be shouted down. No one with a reasonable point of view would bother wasting it on a site like this. When tempers are frayed, and time-horizons are short, the bad drives out the good.”
7. Dak li ġara b’daqshekk saħħa fl-Ingilterra m’aħniex wisq il-bogħod minnu. Diversi persuni jinxeħtu gallarija u ma jaħlux il-ħin tagħhom jipparteċipaw fi strument li jista’ jkabbar id-demokrazija, mhux inaqqsuha. Fir-realtà għandna nindunaw li dan il-proċess ta’ temperament u kontroll f’dak li jingħad diġà qiegħed iseħħ fil-gazzetti, u ilu hekk. L-editur ma jistampax l-ittri kollha, hu kemm hu mmexxi mill-bżonn li “jimla’” l-paġni, imma jillimita ruħu għal dawk li jagħmlu sens u ġieħ lill-gazzetta. Fil-Blogs dan għandu jikber iktar, inkella ser jintilfu darba għal dejjem.
8. Naħseb li din hija sitwazzjoni li ilha tinġibed u hemm bżonn li jkun hemm linja ta’ loġika u razzjonalità li m’għandhiex tippermetti aġir anti-demokratiku Huwa tajjeb jekk l-għaqdiet varji tal-ġurnalisti jsibu lilhom infushom sabiex jinbnew linji ta’ gwida li jassistu b’mod dirett lil kull min isib lilu nnifsu “fid-diffikultà” li jagħżel jekk kliem jitqegħidx fuq il-mezzi jew le. Naħseb li r-raġuni ma tridx forza u għandna nieħdu ħsieb li nifirdu ħaġa minn oħra. F’ħajti kelli l-opportunità nisma’ ħafna u qrajt mhux ħażin, meta nara l-ideat li huma komuni mal-lemin estrem nifhem li jekk ma nagħmilx il-parti tiegħi dawk li jgħidu l-ħmerijiet jibdew imexxuhom u jikkonvinċu ruħhom u oħrajn li huma l-verità. Il-blogs huma strument importanti wkoll għas-soċjetà tagħna, però ma jistgħux jitħallew isiru anti-demokratiċi. Għandna dmir naġixxu fid-direzzjoni t-tajba, b’attenzjoni billi nirrispettaw il-libertà li niddefendu d-demokrazija tagħna.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-18 t’Ottubru 2009.
2. Kull Stat modern irid jibni lilu nnifsu u fl-istess ħin jipproteġi sabiex ma jarax li f’isem id-demokrazija din effettivament tkun qed tiġi miċħuda. L-istorja hija eżempju ta’ kif diversi tiranni qabel jieħdu l-poter jassiguraw li jiġu eletti demokratikament. L-ewwel jikkontestaw u wara li jsibu ruħhom fil-poter jittrasformaw il-parlament, id-demokrazija f’dittatura. Dan hu li għaddew minnu l-Ġermanja u l-Italja ta’ qabel it-Tieni Gwerra. F’isem ideat b’saħħithom, f’isem l-ordni, id-dixxiplina, il-“bżonn” li jsiru ċerti opri pubbliċi tkissret il-libertà u ġew mixħuta fil-ġenb id-drittijiet fundamentali tal-bniedem. L-istess għall-ekonomija li, flok tkattret qabdet biċċa biċċa it-triq tan-niżla għax ebda sistema ma tista’ tkattar il-ġid jekk ma tkunx qed taħdem fit-trasparenza u r-regoli tad-demokrazija.
3. Kull sistema legali tistabbilixxi l-fruntieri bejn dak li jista’ jsir u bejn dak li le. Hemm minn jiddeskrivi dan f’termini ta’ libertà u libertinaġġ, però hemm ferm iktar minn hekk. Il-liġi hija essenzjali għal kull komunità – mingħajrha hemm anarkija. Għalhekk jekk ma jkunx hemm proċess “kontinwu” ta’ leġislazzjoni, allura ma jiġix garantit dak li huwa ta’ prijorità billi jiġu protetti l-istituzzjonijiet demokratiċi minn dak li jkun qed jinqala’. Ovvjament huwa għal kollox żbaljat min fuq naħa jaħseb li ma għandekx tilleġisla ħafna jew fuq oħra min jaħseb li billi tagħmel il-liġi, dak ikun biżżejjed. Hemm bżonn il-liġi u fl-istess ħin proċess ta’ informazzjoni, diskussjoni u djalogu, sabiex il-poplu jagħraf il-bżonn u, fl-istess ħin, jassigura li tiġi rispettata.
4. Meta d-djalogu jieqaf f’soċjetà allura tispiċċa wkoll il-parti neċessarja sabiex twasslek għal dawk il-kundizzjonijiet biex jitgawdew il-ġustizzja u l-libertà. Mingħajr dan il-proċess fejn l-ideat jiġu kkunsidrati u ħadd ma jipprova jimponi ruħu fuq l-ieħor, it-tessut demokratiku jmur lura. Huwa għalhekk vitali li tassigura u tiggarantixxi l-proċess ta’ diskussjoni u dibattitu. Dan l-iskambju m’għandux, f’ebda mument jaqbeż il-limiti u jispiċċa sempliċi proċess ta’ impożizzjoni ta’ ideat fejn l-aggressività hija tant kbira li ma twassalx għal ħsieb u riflessjoni. Dik mhix demokrazija, anqas djalogu imma sempliċi strument ta’ għeluq u ripressjoni.
5. It-teknoloġija għalhekk hija għodda li trid trendi ruħha għas-servizz tad-demokrazija, mhux kontra. M’għandux jiġi permess li jkun hemm ħidma anti-demokratika bil-ħsieb li dawn ma jistgħux jiġu kontrollati. F’dan allura anki l-blogs iridu jiġu allinejati. F’ħafna mumenti tinduna li dawn l-istrumenti jsibu ruħhom maħkuma minn persuni li bejniethom qisu jridu jerġgħu jibnu xi forma ta’ partit ta’ l-intolleranti fejn l-ideat huma kważi dejjem l-istess: jesprimu nuqqas ta’ tolleranza u ma jridux jippermettu lil min għandu ħsieb differenti milli jintervjeni. L-agħar hu li wieħed jinnota li ħafna persuni moderati anqas jesprimu l-opinjoni tagħhom għax jafu li l-ispazju huwa meħud fix-xejn. Tant hemm impożizzjoni fl-argumenti li kważi sar eżerċizzju ta’ xi forma ta’ dittatura ta’ Charles Darwin fin-natura li min ma jaqbilx jiġi msikket, jew jiskot.
6. Dan huwa difett fis-sistema li hemm in-neċessità demokratika li jiġi rettifikat. Il-każ ta’ ftit xhur ilu li fih il-kittieba Julie Myserson sabet ruħha involuta fil-gazzetta Ingliża “Guardian” għandu aktar u aktar jiftħilna għajnejna. L-artikolu tagħha kien jittratta l-lat uman ta’ l-istorja ta’ binha li kien maħkum mid-droga. Tant inkitbu kummenti negattivi ta’ bnedmin, li deher ċar li kienu qed jieħdu pjaċir bil-passjoni li għaddiet minnha, li spiċċaw f’kunflitti iebsa ħafna. Kif qal David Runciman: “Everyone was furious with everyone else, and determined not to be shouted down. No one with a reasonable point of view would bother wasting it on a site like this. When tempers are frayed, and time-horizons are short, the bad drives out the good.”
7. Dak li ġara b’daqshekk saħħa fl-Ingilterra m’aħniex wisq il-bogħod minnu. Diversi persuni jinxeħtu gallarija u ma jaħlux il-ħin tagħhom jipparteċipaw fi strument li jista’ jkabbar id-demokrazija, mhux inaqqsuha. Fir-realtà għandna nindunaw li dan il-proċess ta’ temperament u kontroll f’dak li jingħad diġà qiegħed iseħħ fil-gazzetti, u ilu hekk. L-editur ma jistampax l-ittri kollha, hu kemm hu mmexxi mill-bżonn li “jimla’” l-paġni, imma jillimita ruħu għal dawk li jagħmlu sens u ġieħ lill-gazzetta. Fil-Blogs dan għandu jikber iktar, inkella ser jintilfu darba għal dejjem.
8. Naħseb li din hija sitwazzjoni li ilha tinġibed u hemm bżonn li jkun hemm linja ta’ loġika u razzjonalità li m’għandhiex tippermetti aġir anti-demokratiku Huwa tajjeb jekk l-għaqdiet varji tal-ġurnalisti jsibu lilhom infushom sabiex jinbnew linji ta’ gwida li jassistu b’mod dirett lil kull min isib lilu nnifsu “fid-diffikultà” li jagħżel jekk kliem jitqegħidx fuq il-mezzi jew le. Naħseb li r-raġuni ma tridx forza u għandna nieħdu ħsieb li nifirdu ħaġa minn oħra. F’ħajti kelli l-opportunità nisma’ ħafna u qrajt mhux ħażin, meta nara l-ideat li huma komuni mal-lemin estrem nifhem li jekk ma nagħmilx il-parti tiegħi dawk li jgħidu l-ħmerijiet jibdew imexxuhom u jikkonvinċu ruħhom u oħrajn li huma l-verità. Il-blogs huma strument importanti wkoll għas-soċjetà tagħna, però ma jistgħux jitħallew isiru anti-demokratiċi. Għandna dmir naġixxu fid-direzzjoni t-tajba, b’attenzjoni billi nirrispettaw il-libertà li niddefendu d-demokrazija tagħna.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-18 t’Ottubru 2009.
16.10.09
Il-Partit tal-Progressivi
1. F’ċerti mumenti politiċi tista’ tieħu l-impressjoni li jagħmel x’jagħmel il-Gvern f’ħidmietu ser isib il-kundanna jew l-istmerrija ta’ xi wħud. Hemm dawn is-sitwazzjonijiet li qishom ma jkunux iridu jitilqu, però l-esperjenza turi li d-dawl ifiġġ. Id-dawl tal-verità mhux dejjem, jew aħjar, huwa l-ħin kollu aċċessibbli għal dawk li jippruvaw jibdlu l-affarijiet. Ħafna drabi għandek perċezzjonijiet differenti tal-fatti u tar-realtà li jikkumbattu lil xulxin. Għax hemm differenzi kbar bejn dak li jara persuna u dak li jara ieħor.
2. Nibqa f’numru ta’ punti naħseb fuq kemm huwa interessanti li tinxeħet tistudja ċerti dinjiet mill-aspett soċjoloġiku. Ninnota li hemm differenzi bejn dawk li jgħixu kull ġurnata fis-soċjetà maqtugħa għal rashom biċ-ċirku żgħir tagħhom, u dawk li jippruvaw jesponu ruħhom għal dak li għaddejjin minnu oħrajn. L-istess fid-dinja kumplikata tal-kitba fil-gazzetti. Hemm kuntrast bejn dak li jinkiteb u dak li jinħass minn dawk li le. Il-karta miktuba ssir ħafna drabi għal numru ta’ esperjenzi bażati mill-bżonn li timla u tokkupa l-ispazju u mhux neċessarjament li tagħraf l-istampa sħiħa.
3. Hemm min isib lilu nnifsu l-bogħod mill-ħajja li jista’ jiġi mdawwar naħa jew oħra fl-opinjoni minn dak li jinkiteb jew jingħad fuq il-mezzi tax-xandir, però l-maġġoranza jaħsbu b’moħħhom. Jaqraw dak li jinkiteb u jifhmu l-opinjonijiet ta’ naħa u dawk ta’ oħra. Dan huwa s-settur fl-elettorat tagħna li dan il-Partit Nazzjonalista ħa ħsieb ikabbar. Kabbar l-edukazzjoni b’dimensjonijiet li qatt ma kellna, kabbar l-istrumenti li permezz tagħhom wieħed jista’ jesprimi liberament l-opinjoni tiegħu. Dan għax dejjem emmen fil-poplu. Minflok għalqu, minflok ċekknu b’gazzetti limitati u bi stazzjonijiet tal-media dominati minn vuċijiet ta’ propaganda, kabbar u fetaħ kollox.
4. Dan għax emminna u nkomplu naqblu li aktar ma jkun hemm persuni li jħarsu ‘l quddiem u lesti li jiċċaqilqu, tant aħjar. Li tkun progressiv ma jfissirx li tagħmel dak li jagħmel ħaddieħor sabiex timitah. Anzi, l-moħħ li jħares lejn il-futur irid jassigura li jibdel b’għaqal. Iħares lejn l-affarijiet fid-dettall u janalizza tajjeb sabiex jagħraf x’għandu jżomm minn dak li għandu u x’għandu jibdel. Naħseb li ħadd ma jista’ jikkritika lill-Partit Nazzjonalista fuq din l-abbiltà. Bilanċ, moderazzjoni, attenzjoni, però fuq kollox partit progressiv.
5. M’aħniex partit distruttiv. Inkissru li għandna għall-pjaċir li nibdlu, imma aġixxejna ‘l quddiem, nibdlu, inneħħu, sabiex inkunu ferm aħjar milli aħna. L-Ingliżi, li llum il-ġurnata napprezzaw ferm iktar li ħallewlna numru ta’ prattiċi tajba, ibda mil-lingwa nnifisha u kompli minn numru ta’ sistemi amministrattivi. Però wieħed mill-pariri li żammejna kien kitbu William Shakespeare li “the better part of valor is discretion”. Verament li toqgħod lura minn ċeri miżuri, għalkemm il-boloħ jistgħu jaħsbu li huwa żball, fir-realtà m’huwiex minnu għax id-deċiżjonijiet li aħna nieħdu jolqtu lin-nies, u hawn nimxu b’kawtela. Attenzjoni, anke jekk niġu mpittra l-kontra.
6. Dak li għal xi wħud jidher bħala progress ikun, fir-realtà, rigress. L-għażla fid-deċiżjonijiet li għandhom jittieħdu hija ċ-ċavetta sabiex wieħed ikun jaf u jqis sewwa fejn ser imur b’dak li jiddeċiedi. Huwa dejjem żball, speċjalment f’materji marbuta mal-familji, li wieħed jitlaq jiġri qabel ma jara sewwasew xi jrid u x’ser ikun l-effett ta’ dak li jagħmel. Ninnota diversi jitkellmu fuq dak li jħossu li huwa xi rimedju ta’ malajr għall-problemi kumplikati mingħajr ma jaqraw u jirrealizzaw li flok qed idaħħlu soluzzjoni sempliċi qed iġibu magħhom u jżidu aktar għoqiedi ‘l quddiem. Il-progress veru jiġi mhux minn deċiżjonijiet impulsivi li jċekknu d-dinjità tal-persuna umana iżda mill-prudenza u l-għaqal. Għalhekk bqajna u nibqgħu partit li jħares ‘il quddiem, partit progressiv.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal il-Mument tal-11 t’Ottubru 2009.
2. Nibqa f’numru ta’ punti naħseb fuq kemm huwa interessanti li tinxeħet tistudja ċerti dinjiet mill-aspett soċjoloġiku. Ninnota li hemm differenzi bejn dawk li jgħixu kull ġurnata fis-soċjetà maqtugħa għal rashom biċ-ċirku żgħir tagħhom, u dawk li jippruvaw jesponu ruħhom għal dak li għaddejjin minnu oħrajn. L-istess fid-dinja kumplikata tal-kitba fil-gazzetti. Hemm kuntrast bejn dak li jinkiteb u dak li jinħass minn dawk li le. Il-karta miktuba ssir ħafna drabi għal numru ta’ esperjenzi bażati mill-bżonn li timla u tokkupa l-ispazju u mhux neċessarjament li tagħraf l-istampa sħiħa.
3. Hemm min isib lilu nnifsu l-bogħod mill-ħajja li jista’ jiġi mdawwar naħa jew oħra fl-opinjoni minn dak li jinkiteb jew jingħad fuq il-mezzi tax-xandir, però l-maġġoranza jaħsbu b’moħħhom. Jaqraw dak li jinkiteb u jifhmu l-opinjonijiet ta’ naħa u dawk ta’ oħra. Dan huwa s-settur fl-elettorat tagħna li dan il-Partit Nazzjonalista ħa ħsieb ikabbar. Kabbar l-edukazzjoni b’dimensjonijiet li qatt ma kellna, kabbar l-istrumenti li permezz tagħhom wieħed jista’ jesprimi liberament l-opinjoni tiegħu. Dan għax dejjem emmen fil-poplu. Minflok għalqu, minflok ċekknu b’gazzetti limitati u bi stazzjonijiet tal-media dominati minn vuċijiet ta’ propaganda, kabbar u fetaħ kollox.
4. Dan għax emminna u nkomplu naqblu li aktar ma jkun hemm persuni li jħarsu ‘l quddiem u lesti li jiċċaqilqu, tant aħjar. Li tkun progressiv ma jfissirx li tagħmel dak li jagħmel ħaddieħor sabiex timitah. Anzi, l-moħħ li jħares lejn il-futur irid jassigura li jibdel b’għaqal. Iħares lejn l-affarijiet fid-dettall u janalizza tajjeb sabiex jagħraf x’għandu jżomm minn dak li għandu u x’għandu jibdel. Naħseb li ħadd ma jista’ jikkritika lill-Partit Nazzjonalista fuq din l-abbiltà. Bilanċ, moderazzjoni, attenzjoni, però fuq kollox partit progressiv.
5. M’aħniex partit distruttiv. Inkissru li għandna għall-pjaċir li nibdlu, imma aġixxejna ‘l quddiem, nibdlu, inneħħu, sabiex inkunu ferm aħjar milli aħna. L-Ingliżi, li llum il-ġurnata napprezzaw ferm iktar li ħallewlna numru ta’ prattiċi tajba, ibda mil-lingwa nnifisha u kompli minn numru ta’ sistemi amministrattivi. Però wieħed mill-pariri li żammejna kien kitbu William Shakespeare li “the better part of valor is discretion”. Verament li toqgħod lura minn ċeri miżuri, għalkemm il-boloħ jistgħu jaħsbu li huwa żball, fir-realtà m’huwiex minnu għax id-deċiżjonijiet li aħna nieħdu jolqtu lin-nies, u hawn nimxu b’kawtela. Attenzjoni, anke jekk niġu mpittra l-kontra.
6. Dak li għal xi wħud jidher bħala progress ikun, fir-realtà, rigress. L-għażla fid-deċiżjonijiet li għandhom jittieħdu hija ċ-ċavetta sabiex wieħed ikun jaf u jqis sewwa fejn ser imur b’dak li jiddeċiedi. Huwa dejjem żball, speċjalment f’materji marbuta mal-familji, li wieħed jitlaq jiġri qabel ma jara sewwasew xi jrid u x’ser ikun l-effett ta’ dak li jagħmel. Ninnota diversi jitkellmu fuq dak li jħossu li huwa xi rimedju ta’ malajr għall-problemi kumplikati mingħajr ma jaqraw u jirrealizzaw li flok qed idaħħlu soluzzjoni sempliċi qed iġibu magħhom u jżidu aktar għoqiedi ‘l quddiem. Il-progress veru jiġi mhux minn deċiżjonijiet impulsivi li jċekknu d-dinjità tal-persuna umana iżda mill-prudenza u l-għaqal. Għalhekk bqajna u nibqgħu partit li jħares ‘il quddiem, partit progressiv.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal il-Mument tal-11 t’Ottubru 2009.
L-informazzjoni u l-Wikipedia
1. Għalkemm ftit tas-snin ilu kien hemm min maqdar dan il-mekkaniżmu ġdid fuq l-Internet, naħseb li llum hemm lok ta’ rivalutazzjoni ħafifa tas-sitwazzjoni. Il-kritika prinċipali għal din l-enċiklopedija moderna kienet bażata fuq il-fatt li tista’ liberament tibdel l-informazzjoni, u għalhekk dak li jidher ma tkunx tista’ neċessarjament toqgħod fuqu. Il-konfront bejn diversi ġabriet ta’ informazzjoni bħall-Brittannika, Curio, Columbia u oħrajn mal-Wikipedia kien fil-bidu qawwi ħafna. Biss, tant inġabret dokumentazzjoni fuqu li s-sitwazzjoni nbidlet sew sforz dak li l-operaturi jiddikjaraw x’inhi din l-għodda.
2. Il-proġett inbeda minn ċertu Jimmy Wales fl-2002 u l-esperiment kien dak li jippermetti voluntiera sabiex, l-ewwel jiktbu huma stess biċċiet u, fit-tieni lok jistgħu jerġgħu jiktbu mill-ġdid dak li niżżlu. Jingħad li fl-ewwel sena kien hemm 20,000 artikolu diġà, b’200 persuna jikkontribwixxu volontarjament f’dan il-proġett. Fis-sena ta’ wara, dan irdoppja u fl-2006 tela’ għal 895,000. Illum qabeż it-tlett miljuni u dan fil-lingwa Ingliża biss għax hemm 250 verżjoni f’lingwi differenti. M’hemmx dubju li dan l-esperiment irnexxielu jiġbor dak li ebda ktieb qabel ma ġabar. Mhux biss, imma ġieb l-introduzzjoni ta’ informazzjoni sija fuq il-passat kif ukoll fuq il-preżent, ħaġa li enċiklopediji oħra ma kienux jagħmlu. Anzi kienu jħallu l-antik verifikat u aċċettat jiġi pubblikat.
3. Il-vantaġġ tal-Wikipedia fil-konfront ta’ l-esperiment oriġinali magħruf bħala “Nupedia” jibqa’ li l-proċess biex tqiegħed l-informazzjoni mhuwiex “imxekkel” b’analiżi twil qabel. Il-ħsieb kien tippruvax tipproċessa l-informazzjoni, imma sempliċement qegħdha għad-disposizzjoni malajr u ħalli lil ħaddieħor jaqraha u, jekk irid, jikkoreġiha. Dan ma jfissirx li xi forma ta’ sorveljanza ma hemmx. Hemm numru ta’ edituri li joqogħdu attendi sabiex fejn ikun hemm “abbuż flagranti” tal-fatti, inkella kwistjonijiet bejn persuni li jsostnu verżjonijiet differenti, jintervjenu. Allura hemm gwardjani superjuri, biss dawk ordinarji, billi għandhom l-aċċess li jqegħdu l-informazzjoni huma dawk l-aktar effettivi sabiex iżommu l-informazzjoni f’postha u mhux imfarrka jew imdawra.
4. F’dan hemm ukoll il-vantaġġ li, għall-kuntrarju ta’ enċiklopediji oħra, l-ġbir tal-materjal huwa kumulattiv u kontinwu. Naħseb li fl-istorja tad-dinja (minn meta l-Franċiżi tar-rivoluzzjoni, dawk Illuminati ħarġu bl-ewwel ġabra ta’ informazzjoni), għandna llum magna teknoloġikament progressiva li permezz tagħha għandek aċċess faċli kif ukoll kumulu kostanti għall-ġabriet ta’ informazzjoni. Il-problema f’dan kollu tibqa’ marbuta mal-veraċità ta’ l-informazzjoni miktuba. Għal dan, il-mekkaniżmu difensiv qiegħed fil-korrezzjonijiet li jistgħu jsiru, jekk dejjem wieħed jista’ jaċċettahom. David Runciman fuq dan jgħid: “The secret to Wikipedia’s success lies in the fact that personal responsibility for particular mistakes can’t be erased, but the mistakes themselves can be.”
5. Ovvjament mhux faċli tikkontrolla stat ta’ informazzjoni daqshekk fluwidu. Tista’ litteralment tibdel dak li jinsab, iddawwru kif trid int mingħajr veru kontroll. Għalkemm titħaddan ir-regola “3RR”, jiġifieri tista’ tibdel tlett biċċiet f’paġna f’temp ta’ erbgħa u għoxrin siegħa, hemm dejjem il-periklu mill-abbuż u mill-misinformazzjoni deċiżament intenzjonata. Konfrontati ma’ din l-isfida likwida għall-integrità tal-proġett kollu, id-difiża hija marbuta biss ma’ kemm jirnexxilek tagħraf min qiegħed jagħti l-informazzjoni korrettement, dik tal-verità tal-fatti.
6. Dan in-nuqqas huwa iktar rikonoxxut fil-filosofija dikjarata ta’ Wikipedia meta jingħad: “The threshold for inclusion in Wikipedia is verifiability not truth – that is, whether readers are able to check that material added to Wikipedia has already been published by a reliable source, not whether we think it is true.” Ma nafx jekk jienx ġust f’dan però jidher li hemm disassoċjazzjoni u l-idea li l-verità hija, f’ċerti kriterji, dispensabbli u relattiva. Ma hemmx attentat lejn l-assenjazzjoni tal-korettezza tal-paġni esposti, anqas filtru veru u proprju ta’ dak li għalkemm ġej minn ktieb ieħor huwiex żbaljat jew le. Dak li huwa esaġeratament oxxen jinqala’, l-bqija jibqa’ ġaladarba min iqegħdu qed jieħu r-responsabbiltà tiegħu. Dan ifisser li l-Wikipedia trid tingħata attenzjoni akbar għax fi ftit snin ser tispiċċa awtorità proprju għax mhijiex sindikata jew konfrontata mal-verità.
7. Għalkemm irid jingħad li, żgur mhux forsi, mhux kull enċiklopedija hija xempju jew rifless tal-verità, però tipprova tkun. Għalhekk il-Wikipedia mhux neċessarjament qed tikser regoli pre-stabbiliti, anzi hemm ħafna xebħ. Biss irid jingħad li f’demokrazija, r-relativiżmu tal-verità jwasslu għal effetti kontro-produċenti u l-isforz ta’ l-istituzzjonijiet u s-soċjetà għandu jkun marbut ma’ kemm jirnexxilhom jistabbilixxu li hemm verità waħdanija. Kif sejra d-dinja huwa aktar faċli tfittex fuq dan il-makkinarju teknoloġiku milli tiftaħ ktieb jew tfittex iktar b’riċerka fonda. Dan ifisser li għal uħud il-Wikipedia taf tispiċċa l-bidu u t-tmiem ta’ dak li jistgħu jaqraw u għalhekk ser tissostitwixxi l-verità. Punt li minnu ebda demokrazija ma tgawdi fit-tul, anzi taf titlef. Għalhekk, għalkemm żgur mhux forsi li għandna għad-disposizzjoni tagħna magna mimlija informazzjoni faċilment aċċessibbli, xorta m’għandniex nitilfu d-dmir fundamentali tagħna li nfittxu l-verità.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-11 t’Ottubru 2009.
3. Il-vantaġġ tal-Wikipedia fil-konfront ta’ l-esperiment oriġinali magħruf bħala “Nupedia” jibqa’ li l-proċess biex tqiegħed l-informazzjoni mhuwiex “imxekkel” b’analiżi twil qabel. Il-ħsieb kien tippruvax tipproċessa l-informazzjoni, imma sempliċement qegħdha għad-disposizzjoni malajr u ħalli lil ħaddieħor jaqraha u, jekk irid, jikkoreġiha. Dan ma jfissirx li xi forma ta’ sorveljanza ma hemmx. Hemm numru ta’ edituri li joqogħdu attendi sabiex fejn ikun hemm “abbuż flagranti” tal-fatti, inkella kwistjonijiet bejn persuni li jsostnu verżjonijiet differenti, jintervjenu. Allura hemm gwardjani superjuri, biss dawk ordinarji, billi għandhom l-aċċess li jqegħdu l-informazzjoni huma dawk l-aktar effettivi sabiex iżommu l-informazzjoni f’postha u mhux imfarrka jew imdawra.
4. F’dan hemm ukoll il-vantaġġ li, għall-kuntrarju ta’ enċiklopediji oħra, l-ġbir tal-materjal huwa kumulattiv u kontinwu. Naħseb li fl-istorja tad-dinja (minn meta l-Franċiżi tar-rivoluzzjoni, dawk Illuminati ħarġu bl-ewwel ġabra ta’ informazzjoni), għandna llum magna teknoloġikament progressiva li permezz tagħha għandek aċċess faċli kif ukoll kumulu kostanti għall-ġabriet ta’ informazzjoni. Il-problema f’dan kollu tibqa’ marbuta mal-veraċità ta’ l-informazzjoni miktuba. Għal dan, il-mekkaniżmu difensiv qiegħed fil-korrezzjonijiet li jistgħu jsiru, jekk dejjem wieħed jista’ jaċċettahom. David Runciman fuq dan jgħid: “The secret to Wikipedia’s success lies in the fact that personal responsibility for particular mistakes can’t be erased, but the mistakes themselves can be.”
5. Ovvjament mhux faċli tikkontrolla stat ta’ informazzjoni daqshekk fluwidu. Tista’ litteralment tibdel dak li jinsab, iddawwru kif trid int mingħajr veru kontroll. Għalkemm titħaddan ir-regola “3RR”, jiġifieri tista’ tibdel tlett biċċiet f’paġna f’temp ta’ erbgħa u għoxrin siegħa, hemm dejjem il-periklu mill-abbuż u mill-misinformazzjoni deċiżament intenzjonata. Konfrontati ma’ din l-isfida likwida għall-integrità tal-proġett kollu, id-difiża hija marbuta biss ma’ kemm jirnexxilek tagħraf min qiegħed jagħti l-informazzjoni korrettement, dik tal-verità tal-fatti.
6. Dan in-nuqqas huwa iktar rikonoxxut fil-filosofija dikjarata ta’ Wikipedia meta jingħad: “The threshold for inclusion in Wikipedia is verifiability not truth – that is, whether readers are able to check that material added to Wikipedia has already been published by a reliable source, not whether we think it is true.” Ma nafx jekk jienx ġust f’dan però jidher li hemm disassoċjazzjoni u l-idea li l-verità hija, f’ċerti kriterji, dispensabbli u relattiva. Ma hemmx attentat lejn l-assenjazzjoni tal-korettezza tal-paġni esposti, anqas filtru veru u proprju ta’ dak li għalkemm ġej minn ktieb ieħor huwiex żbaljat jew le. Dak li huwa esaġeratament oxxen jinqala’, l-bqija jibqa’ ġaladarba min iqegħdu qed jieħu r-responsabbiltà tiegħu. Dan ifisser li l-Wikipedia trid tingħata attenzjoni akbar għax fi ftit snin ser tispiċċa awtorità proprju għax mhijiex sindikata jew konfrontata mal-verità.
7. Għalkemm irid jingħad li, żgur mhux forsi, mhux kull enċiklopedija hija xempju jew rifless tal-verità, però tipprova tkun. Għalhekk il-Wikipedia mhux neċessarjament qed tikser regoli pre-stabbiliti, anzi hemm ħafna xebħ. Biss irid jingħad li f’demokrazija, r-relativiżmu tal-verità jwasslu għal effetti kontro-produċenti u l-isforz ta’ l-istituzzjonijiet u s-soċjetà għandu jkun marbut ma’ kemm jirnexxilhom jistabbilixxu li hemm verità waħdanija. Kif sejra d-dinja huwa aktar faċli tfittex fuq dan il-makkinarju teknoloġiku milli tiftaħ ktieb jew tfittex iktar b’riċerka fonda. Dan ifisser li għal uħud il-Wikipedia taf tispiċċa l-bidu u t-tmiem ta’ dak li jistgħu jaqraw u għalhekk ser tissostitwixxi l-verità. Punt li minnu ebda demokrazija ma tgawdi fit-tul, anzi taf titlef. Għalhekk, għalkemm żgur mhux forsi li għandna għad-disposizzjoni tagħna magna mimlija informazzjoni faċilment aċċessibbli, xorta m’għandniex nitilfu d-dmir fundamentali tagħna li nfittxu l-verità.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-11 t’Ottubru 2009.
8.10.09
Bidla fix-xenarju Ewropew
1. L-elezzjonijiet ġenerali tal-Ħadd li għadda fil-Ġermanja ser jibdlu x-xenarju politiku u ekonomiku ġewwa l-Unjoni Ewropea. Issa li Angela Merkel daħlet għat-tieni mandat tagħha ser naraw tibdiliet li permezz tagħhom ser nassistu għal ċaqliq fiċ-ċentru tad-direzzjonijiet politiċi u soċjo-ekonomiċi. Sa din l-elezzjoni l-pożizzjoni kienet li Franza, mmexxija minn Nicholas Sarkozy, kellha forma ta’ axxendent fl-Unjoni Ewropea in vista ta’ l-istabilità politika tal-koalizzjoni ċentru-lemin li hemm, b’maġġoranza b’saħħitha ħafna. Il-koalizzjoni li kellna fil-Ġermanja bejn żewġ partiti kbar bħal ma huma l-CDU/CSU u SPD kienet inevitabilment qegħda żżomm lura numru ta’ deċiżjonijiet. Dan għax ovvjament il-programm politiku ta’ naħa u dak ta’ oħra ma jaqblux fuq kollox, anzi l-perjodu ta’ erba’ snin serva sabiex juri aktar dan.
2. Fil-perjodu leġislattiv li għadda, l-istampa politika ma tantx kienet mill-aqwa. Il-ftit punti ta’ persentaġġ li fired partit minn ieħor ġiebu iktar trikki trakki interni, anke jekk irid jingħad li l-problemi li żviluppaw in konsegwenza tal-inkwiet finanzjarju, sa ċertu punt, sewa sabiex ġew affrontati numru ta’ miżuri flimkien li kien ikun iktar diffiċli kieku parti jew oħra kienet fil-Gvern waħdeha. Biss kien ċar u ovvju li dan iż-żwieġ ta’ konvenjenza ma setax ikompli għaddej. Kien hemm qbil bejn iż-żewġ partiti li l-firda trid issir. Għalhekk din l-elezzjoni kienet tassew interessanti għax l-eżitu tagħha huwa rifless ta’ dak li seħħ mill-elezzjoni tal-2005 sa llum. Anzi, Merkel ħadet vantaġġ indirett għax quddiem il-poplu dehret li hija kapaċi żżomm koalizzjoni flimkien u tmexxiha b’direzzjoni ċara ħafna.
3. Angela Merkel hija r-rebbieħa ta’ dan l-appuntament proprju għax irnexxielha turi li minkejja l-fatt li kienet f’koalizzjoni, xorta mexxiet hija ‘l quddiem. Anzi, b’abbiltà kbira kważi kważi poġġiet il-partit soċjal-demokratiku bħala mażżra għar-riformi tagħha. F’dawn is-snin dak il-partit ma rnexxilu jsib lil ħadd kapaċi jmexxi tajjeb wara Gerhard Schroeder. Anke jekk Frank-Walter Steinmeier huwa d-delfin ta’ dak l-ex Kanċillier, xorta ma rnexxilux jiċċaqlaq ‘il quddiem. Il-ġibda kienet fjakka wisq u dan ġieb telf ta’ voti lejn il-partiti tax-xellug l-oħra. Fil-fatt ir-riżultat naqqas is-saħħa tal-partit soċjal-demokratiku b’76 siġġu u niżel għal 176 siġġu li 40 minnhom ħadu gwadan il-partit tax-xellug ta’ Oskar Lafontaine u l-Ħodor. Jidher mill-iktar ċar li f’dan l-appuntament elettorali ntilef l-appoġġ elettorali lejn ix-xellug.
4. Dan huwa rifless minn numru ta’ punti: ovvjament il-fatt li naqqsu sew fil-persentaġġ bi ħdax-il punt għal 22.9% u dan b’telf ta’ 10 miljun votant meta jitqabbel ma’ dak li kien ġieb Schroeder fl-1998. Jidher ċar li kien hemm apatija mill-elettorat ta’ dak il-partit ukoll proprju għax marru jivvutaw 7% inqas. Dan fisser li kien l-inqas darba li marru jivvutaw: 70.8%. Però iktar minn hekk jidher ukoll li l-partit demokristjan irnexxielu jżomm il-vot tiegħu għax kien hemm linji ta’ politika li ma tantx għoġbot lill-elettorat Ġermaniż. Il-partit tal-Kanċilliera ħa ħsieb joqgħod attent minn numru ta’ punti politiċi li jattakkaw il-valur tal-familja. Fil-fatt hija rnexxielha, bid-direzzjonijiet tagħha, żżid il-pagamenti mill-Istat għall-koppji li jkollhom it-tfal.
5. L-għaqal tagħha fir-realtà sarraf fi stabilità għaliha u għall-pajjiż. Minkejja d-diffikultajiet tal-koalizzjoni li kellha u l-kriżi finanzjarja, żammet il-kredibilità politika tagħha għax quddiem il-poplu dehret li għandha viżjoni u li taf fejn hija sejra mingħajr il-bżonn li tattakka l-valuri tas-soċjetà. Rebħet għax uriet li hija politiku tajjeb li fi ftit kliem tispjega d-diffikultajiet. Ir-riżultat huwa li għandha żieda fis-siġġijiet u llum għandha 239 membru elett li flimkien mal-partit liberali FDP li tela’ għax 93 siġġu, (dan b’żieda ta’ 32 ġdid), ser ikollha maġġoranza ta’ 20 siġġu b’332 favurha f’Kamra ta’ 632.
6. Angela Merkel, li sa ftit tas-snin ilu ħafna kienu jaħsbu li la ser jirnexxilha jżomm il-koalizzjoni f’daqqa u wisq anqas tasal sa din ir-rebħa, ser tokkupa pożizzjoni determinanti fil-politika Ewropea għas-snin li ġejjin. Għalkemm m’għandhiex l-abbiltà li tagħti diskorsi mimlija nar u retorika għandha minflok dik li tibgħat il-messaġġi tagħha bl-iktar mod ċar, dirett u intenzjonati sabiex isolvu l-problemi. Issa hija persuna li tirrappreżenta s-suċċess ta’ l-integrazzjoni taż-żewġ Ġermanji. Hija bint pastur protestant, imwielda oriġinarjament ġewwa Hamburg fl-1954, iżda sussegwentement il-ġenituri tagħha iċċaqilqu u marru lejn il-Lvant. Dan ovvjament fisser li kibret taħt il-komuniżmu u mal-Unifikazzjoni sabet ruħha f’pożizzjoni li tidħol għall-politika nazzjonali Tedeska fi ħdan il-partit demokratiku-nisrani.
7. Ma hemmx dubju li ser narawha fl-azzjoni, anke jekk il-messaġġ inizjali tagħha kien ta’ kawtela. Din il-koalizzjoni għandha issa l-vantaġġ li tidher ferm iktar ġdida invista tal-fatt li l-liberali ilhom barra mill-gvern għal ħafna snin. Jekk is-soċjal-demokratiċi jibqgħu bi problemi ta’ tmexxija kif ilhom dawn l-aħħar erba’ snin u x-xellug ta’ Oskar Lafontaine jibqgħu jiġbdu aktar attenzjoni, ser ikollha kważi ipoteka għal-leġislatura oħra. Il-pożizzjoni politika ser tkun iktar u iktar interessanti quddiem il-prospett tat-tieni mandat għal Nicholas Sarkozy fi Franza. Għalhekk ser naraw Ewropa dominata possibilment għat-tmien snin li ġejjin minn alleanza b’saħħitha franco-tedeska. Dan fih innifsu għandu jiġbed attenzjoni u jikber iktar jekk it-Trattat ta’ Lisbona finalment jgħaddi. Hu x’inhu, il-futur ħadd ma rah u għalhekk għalkemm għandna nibqgħu nsegwu l-eventi rridu nirreġistraw li ser naraw bdil fix-xenarju Ewropew.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-4 t’Ottubru 2009.
2. Fil-perjodu leġislattiv li għadda, l-istampa politika ma tantx kienet mill-aqwa. Il-ftit punti ta’ persentaġġ li fired partit minn ieħor ġiebu iktar trikki trakki interni, anke jekk irid jingħad li l-problemi li żviluppaw in konsegwenza tal-inkwiet finanzjarju, sa ċertu punt, sewa sabiex ġew affrontati numru ta’ miżuri flimkien li kien ikun iktar diffiċli kieku parti jew oħra kienet fil-Gvern waħdeha. Biss kien ċar u ovvju li dan iż-żwieġ ta’ konvenjenza ma setax ikompli għaddej. Kien hemm qbil bejn iż-żewġ partiti li l-firda trid issir. Għalhekk din l-elezzjoni kienet tassew interessanti għax l-eżitu tagħha huwa rifless ta’ dak li seħħ mill-elezzjoni tal-2005 sa llum. Anzi, Merkel ħadet vantaġġ indirett għax quddiem il-poplu dehret li hija kapaċi żżomm koalizzjoni flimkien u tmexxiha b’direzzjoni ċara ħafna.3. Angela Merkel hija r-rebbieħa ta’ dan l-appuntament proprju għax irnexxielha turi li minkejja l-fatt li kienet f’koalizzjoni, xorta mexxiet hija ‘l quddiem. Anzi, b’abbiltà kbira kważi kważi poġġiet il-partit soċjal-demokratiku bħala mażżra għar-riformi tagħha. F’dawn is-snin dak il-partit ma rnexxilu jsib lil ħadd kapaċi jmexxi tajjeb wara Gerhard Schroeder. Anke jekk Frank-Walter Steinmeier huwa d-delfin ta’ dak l-ex Kanċillier, xorta ma rnexxilux jiċċaqlaq ‘il quddiem. Il-ġibda kienet fjakka wisq u dan ġieb telf ta’ voti lejn il-partiti tax-xellug l-oħra. Fil-fatt ir-riżultat naqqas is-saħħa tal-partit soċjal-demokratiku b’76 siġġu u niżel għal 176 siġġu li 40 minnhom ħadu gwadan il-partit tax-xellug ta’ Oskar Lafontaine u l-Ħodor. Jidher mill-iktar ċar li f’dan l-appuntament elettorali ntilef l-appoġġ elettorali lejn ix-xellug.
4. Dan huwa rifless minn numru ta’ punti: ovvjament il-fatt li naqqsu sew fil-persentaġġ bi ħdax-il punt għal 22.9% u dan b’telf ta’ 10 miljun votant meta jitqabbel ma’ dak li kien ġieb Schroeder fl-1998. Jidher ċar li kien hemm apatija mill-elettorat ta’ dak il-partit ukoll proprju għax marru jivvutaw 7% inqas. Dan fisser li kien l-inqas darba li marru jivvutaw: 70.8%. Però iktar minn hekk jidher ukoll li l-partit demokristjan irnexxielu jżomm il-vot tiegħu għax kien hemm linji ta’ politika li ma tantx għoġbot lill-elettorat Ġermaniż. Il-partit tal-Kanċilliera ħa ħsieb joqgħod attent minn numru ta’ punti politiċi li jattakkaw il-valur tal-familja. Fil-fatt hija rnexxielha, bid-direzzjonijiet tagħha, żżid il-pagamenti mill-Istat għall-koppji li jkollhom it-tfal.
5. L-għaqal tagħha fir-realtà sarraf fi stabilità għaliha u għall-pajjiż. Minkejja d-diffikultajiet tal-koalizzjoni li kellha u l-kriżi finanzjarja, żammet il-kredibilità politika tagħha għax quddiem il-poplu dehret li għandha viżjoni u li taf fejn hija sejra mingħajr il-bżonn li tattakka l-valuri tas-soċjetà. Rebħet għax uriet li hija politiku tajjeb li fi ftit kliem tispjega d-diffikultajiet. Ir-riżultat huwa li għandha żieda fis-siġġijiet u llum għandha 239 membru elett li flimkien mal-partit liberali FDP li tela’ għax 93 siġġu, (dan b’żieda ta’ 32 ġdid), ser ikollha maġġoranza ta’ 20 siġġu b’332 favurha f’Kamra ta’ 632.
6. Angela Merkel, li sa ftit tas-snin ilu ħafna kienu jaħsbu li la ser jirnexxilha jżomm il-koalizzjoni f’daqqa u wisq anqas tasal sa din ir-rebħa, ser tokkupa pożizzjoni determinanti fil-politika Ewropea għas-snin li ġejjin. Għalkemm m’għandhiex l-abbiltà li tagħti diskorsi mimlija nar u retorika għandha minflok dik li tibgħat il-messaġġi tagħha bl-iktar mod ċar, dirett u intenzjonati sabiex isolvu l-problemi. Issa hija persuna li tirrappreżenta s-suċċess ta’ l-integrazzjoni taż-żewġ Ġermanji. Hija bint pastur protestant, imwielda oriġinarjament ġewwa Hamburg fl-1954, iżda sussegwentement il-ġenituri tagħha iċċaqilqu u marru lejn il-Lvant. Dan ovvjament fisser li kibret taħt il-komuniżmu u mal-Unifikazzjoni sabet ruħha f’pożizzjoni li tidħol għall-politika nazzjonali Tedeska fi ħdan il-partit demokratiku-nisrani.
7. Ma hemmx dubju li ser narawha fl-azzjoni, anke jekk il-messaġġ inizjali tagħha kien ta’ kawtela. Din il-koalizzjoni għandha issa l-vantaġġ li tidher ferm iktar ġdida invista tal-fatt li l-liberali ilhom barra mill-gvern għal ħafna snin. Jekk is-soċjal-demokratiċi jibqgħu bi problemi ta’ tmexxija kif ilhom dawn l-aħħar erba’ snin u x-xellug ta’ Oskar Lafontaine jibqgħu jiġbdu aktar attenzjoni, ser ikollha kważi ipoteka għal-leġislatura oħra. Il-pożizzjoni politika ser tkun iktar u iktar interessanti quddiem il-prospett tat-tieni mandat għal Nicholas Sarkozy fi Franza. Għalhekk ser naraw Ewropa dominata possibilment għat-tmien snin li ġejjin minn alleanza b’saħħitha franco-tedeska. Dan fih innifsu għandu jiġbed attenzjoni u jikber iktar jekk it-Trattat ta’ Lisbona finalment jgħaddi. Hu x’inhu, il-futur ħadd ma rah u għalhekk għalkemm għandna nibqgħu nsegwu l-eventi rridu nirreġistraw li ser naraw bdil fix-xenarju Ewropew.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-4 t’Ottubru 2009.
Manuvri u kontro-manuvri
1. It-triq lejn l-elezzjoni ġenerali hija twila u qatt ma kienet jew hija ħafifa. Kull partit, wara appuntament elettorali, jinxeħet jgħarbel għala ġie elett fil-Gvern u għala le. Fil-kategorija ta’ l-ewwel, l-eventi ta’ l-amministrazzjoni jieħdu l-ħin u jokkupaw il-moħħ mingħajr l-opportunità li wieħed jara għala ġieb il-voti li ġieb u mhux inqas jew aktar. Dawk fl-Oppożizzjoni, mill-esperjenza li ġarrabna jibdew iduru naħa u oħra. Daqqa jeħel wieħed fil-partit, daqqa ssir tort ta’ ħaddieħor barra l-partit, biss qisu ħadd ma jirnexxilu jifhem jekk mhux l-għada ta’ riżultat pożittiv.
2. Min imexxi l-partit li ma joħroġx rebbieħ jaf jieħu r-responsabbiltà hu jew jgħadduhielhu lil persuna oħra. Daqqa għax hu ma messux għamel li għamel u daqqa għax tkellem ħaddieħor meta ma kellux jew kif ma kellux, insomma hemm dejjem xi ħaġa ma’ xhiex taqbad. Fir-realtà, l-għarbiel ta’ riżultat ftit drabi jwasslek biex tifhem li fl-aħħar jiem tal-ġirja hemm fatturi li ma tistax dejjem tikkontrolla, li jilgħabu naħa jew oħra. Fhimt iktar dan xi ġimgħat ilu meta tkellimt ma’ politiku Tedesk li quddiem il-fatt li fl-elezzjoni ġenerali tal-2005 Angela Merkel kienet qed tgħaddi l-avversarji bi 17% u fl-aħħar spiċċat bi kważi frazzjoni iktar, urieni kemm kellhom biża’ li lejn il-jiem ta’ l-aħħar jinqala’ xi ħaġa minn taħt ir-riħ.
3. Għax il-politika hija fluwida, mobbli, daqqa għandek numru warajk u daqqa għandek oħrajn. Kull partit, ta’ kull naħa, jitlef u jirbaħ. Ħadd qatt ma rnexxielu jżomm lil kull min ivvutalu f’appuntament elettorali. Hemm fatturi li jiġbdu bnedmin biex jibdlu l-partit tagħhom. Daqqa għal interessi varji, daqqa għal raġunijiet familjari, oħrajn għal sitwazzjonijiet partikolari. Jekk hemm xi ħadd f’dan il-pajjiż li jimmaġina li ser ikun aqwa minn ħaddieħor jiżbalja: ir-regoli jgħoddu għal kulħadd l-istess.
4. Anke l-bnedmin jiġu miegħek bil-bagalji kollha tagħhom. Hemm min jiġbidlek nies minn naħa, però taf li fl-istess ħin qed jimbuttalek oħrajn. Trid dejjem tieħu deċiżjoni li taf li nofs ser togħġobhom u n-nofs l-ieħor le. Il-ħbieb u ammiraturi jistgħu jinġibdu lejn kandidat, membru parlamentari, uffiċjal partikolari però taf li hemm oħrajn li jħossu l-kontra. Dan apparti l-umuri, l-burdati u l-kunflitti li ħafna drabi jqumu fuq ix-xejn jew fuq “il-ħafna” bejn dawk li jiġu, dawk li jmorru u dawk li jibqgħu.
5. Jgħidu x’jgħidu, naħseb li l-iktar importanti huwa dak li partit politiku qiegħed joffri verament. Kemm qiegħed jispjega dak li ser jagħmel u għala ser iwettqu huwa vitali. Waħda mill-problemi li politiku, hu min hu, jrid jiffaċċja hija dik tal-kredibilità tiegħu. Mhux dik apparenti, tal-perċezzjoni, imma dik tar-realtà. Il-Partit Laburista fl-aħħar elezzjoni (fejn ma nafx liema vantaġġi politiċi kien jonqos li jkollu) sab ruħu f’din it-triq. Għax meta stampa d-dokument tiegħu, li kien suppost mimli ideat, sab li dawn la kienu ġodda u fl-aħħarnett anqas seta’ jispjegahom b’mod sempliċi li juru x’vantaġġi għandhom.
6. Partit, f’kull stadju jista’ jagħmel serje ta’ manuvri u kontro-manuvri li jħalluħ fejn huwa, jirbaħ naħa u jitlef oħra. Biss, l-iktar importanti hija s-sustanza tal-programm u ħidma politika. Matul din il-ġimgħa reġgħu ġew quddiemi d-diversi kitbiet ta’ Lenin u Trotski, li kienu saru esperti ta’ kif tuża elf tattika, manuvra sabiex tirbaħ il-poter. Dan għax il-punt f’kull aġir politiku jibqa’ kemm int preparat iżżomm ma’ linja ta’ prinċipju jew le. Jekk m’għandekx valuri, jekk kollox jiġġustifika t-teħid tal-poter, allura ssib lilek innifsek bniedem bla direzzjoni, lest li ddur ma’ kull riħ. Din l-għażla, l-poplu jibda jaraha ċara, biċċa biċċa. Jifhem jekk intix fuq in-naħa tal-valuri, tas-sewwa, inkella intix lest li tarmi kollox, l-aqwa li tkun fit-tmexxija.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal il-Mument tal-4 t’Ottubru 2009.
3. Għax il-politika hija fluwida, mobbli, daqqa għandek numru warajk u daqqa għandek oħrajn. Kull partit, ta’ kull naħa, jitlef u jirbaħ. Ħadd qatt ma rnexxielu jżomm lil kull min ivvutalu f’appuntament elettorali. Hemm fatturi li jiġbdu bnedmin biex jibdlu l-partit tagħhom. Daqqa għal interessi varji, daqqa għal raġunijiet familjari, oħrajn għal sitwazzjonijiet partikolari. Jekk hemm xi ħadd f’dan il-pajjiż li jimmaġina li ser ikun aqwa minn ħaddieħor jiżbalja: ir-regoli jgħoddu għal kulħadd l-istess.
4. Anke l-bnedmin jiġu miegħek bil-bagalji kollha tagħhom. Hemm min jiġbidlek nies minn naħa, però taf li fl-istess ħin qed jimbuttalek oħrajn. Trid dejjem tieħu deċiżjoni li taf li nofs ser togħġobhom u n-nofs l-ieħor le. Il-ħbieb u ammiraturi jistgħu jinġibdu lejn kandidat, membru parlamentari, uffiċjal partikolari però taf li hemm oħrajn li jħossu l-kontra. Dan apparti l-umuri, l-burdati u l-kunflitti li ħafna drabi jqumu fuq ix-xejn jew fuq “il-ħafna” bejn dawk li jiġu, dawk li jmorru u dawk li jibqgħu.
5. Jgħidu x’jgħidu, naħseb li l-iktar importanti huwa dak li partit politiku qiegħed joffri verament. Kemm qiegħed jispjega dak li ser jagħmel u għala ser iwettqu huwa vitali. Waħda mill-problemi li politiku, hu min hu, jrid jiffaċċja hija dik tal-kredibilità tiegħu. Mhux dik apparenti, tal-perċezzjoni, imma dik tar-realtà. Il-Partit Laburista fl-aħħar elezzjoni (fejn ma nafx liema vantaġġi politiċi kien jonqos li jkollu) sab ruħu f’din it-triq. Għax meta stampa d-dokument tiegħu, li kien suppost mimli ideat, sab li dawn la kienu ġodda u fl-aħħarnett anqas seta’ jispjegahom b’mod sempliċi li juru x’vantaġġi għandhom.
6. Partit, f’kull stadju jista’ jagħmel serje ta’ manuvri u kontro-manuvri li jħalluħ fejn huwa, jirbaħ naħa u jitlef oħra. Biss, l-iktar importanti hija s-sustanza tal-programm u ħidma politika. Matul din il-ġimgħa reġgħu ġew quddiemi d-diversi kitbiet ta’ Lenin u Trotski, li kienu saru esperti ta’ kif tuża elf tattika, manuvra sabiex tirbaħ il-poter. Dan għax il-punt f’kull aġir politiku jibqa’ kemm int preparat iżżomm ma’ linja ta’ prinċipju jew le. Jekk m’għandekx valuri, jekk kollox jiġġustifika t-teħid tal-poter, allura ssib lilek innifsek bniedem bla direzzjoni, lest li ddur ma’ kull riħ. Din l-għażla, l-poplu jibda jaraha ċara, biċċa biċċa. Jifhem jekk intix fuq in-naħa tal-valuri, tas-sewwa, inkella intix lest li tarmi kollox, l-aqwa li tkun fit-tmexxija.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal il-Mument tal-4 t’Ottubru 2009.
1.10.09
Programmi televizivi
1. Ħadt pjaċir nara lis-Segretarju Ġenerali tal-Partit Pawlu Borg Olivier tul dawn l-aħħar ġimgħat jagħti l-ixprunatura tiegħu sabiex nimxu ‘l quddiem. Ma hemmx dubju li l-festi ta’ l-Indipendenza kienu suċċess. Il-poplu kkonkorra u ġie numeruż għad-diversi attivitajiet li kienu għaddejjin. Innutajt li ma kienx hemm jiem li ma kienx preżenti jdur man-nies, jitkellem u jiddiskuti magħhom.
2. Rajtu wkoll jippreżenta l-iskeda l-ġdida tal-programmi fuq NET Television u Radio 101. Dan huwa pass importanti fil-bidla li jidher li qiegħed jipprova jidħol għaliha f’dawn il-mezzi ta’ komunikazzjoni. Naħseb li ħadd ma jista’ b’xi mod jiċħad li mingħajr mekkaniżmu effettiv ta’ informazzjoni, ħafna mill-ħidma li ssir mill-partit tibqa’ fuq l-ixkaffa. Hemm bżonn żgur li nibqgħu napprezzaw kemm huwa importanti li nibqgħu aġġornati u viċin tal-poplu.
3. Ħadd ma jista’ jagħmel ġudizzju tajjeb ta’ dak li jsir mill-politiċi tagħna jekk ma jkollux il-fatti għad-disposizzjoni tiegħu. Numru ta’ drabi ssib li tant isir xogħol minn dak li jkun u tant hemm iktar li jrid jiġi konkluż li wieħed jaħseb fuq kollox barra l-informazzjoni. Iridu jkunu l-mezzi ta’ komunikazzjoni tagħna li jrendu dan is-servizz li anzi jgħinna nieqfu sabiex ninfurmaw aħjar.
4. Veru li llum hawn abbundanza ta’ stazzjonijiet u ġurnali li huma għad-disposizzjoni tagħna, però dawk li huma tal-partit għandhom jibqgħu jiġu kkunsidrati u mhux injorati. Hemm ħafna x’jista’ jsir f’din id-direzzjoni u aktar ma jsir, tant aħjar. Naħseb żgur li jkun żball jekk naħsbu li l-messaġġ tagħna ma jistax jsir aħjar mill-mezzi li għandna.
5. Għalhekk kien pass pożittiv li s-Segretarju Ġenerali jinżel huwa stess fl-arena sabiex jassigura li l-ħidma kollha tal-partit fil-Gvern jiġi reż pubbliku. Dan fih ix-xogħol, ma hemmx ħafna x’tiddiskuti fuqu, biss hemm bżonn li jsir u jsir malajr. Meta tikkunsidra l-isforzi kollha li saru, allura tifhem kemm hemm bżonn li jsir aktar użu tajjeb.
6. Hemm bżonn li niġbdu aktar Maltin u Għawdxin sabiex jeżaminaw tajjeb il-programmi televiżivi tagħna. Naħseb li jixirqilhom ferm iktar minn dak li kull sena qed jingħad li jarawh. Il-persentaġġ hemm lok li jitla’ ‘l fuq u dan jista’ jsir b’aktar sforzi fil-linja t-tajba. Fortunatament, is-Segretarju Ġenerali tagħna dan fehmu u qiegħed jibdel dak li hemm lok għall-aġġornament tagħna. Nittama li l-isforzi tiegħu jrendu u naraw programmi dejjem aktar tajba li jwasslu l-messaġġ siewi tagħna.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Il-Mument tas-27 ta’ Settembru 2009.
2. Rajtu wkoll jippreżenta l-iskeda l-ġdida tal-programmi fuq NET Television u Radio 101. Dan huwa pass importanti fil-bidla li jidher li qiegħed jipprova jidħol għaliha f’dawn il-mezzi ta’ komunikazzjoni. Naħseb li ħadd ma jista’ b’xi mod jiċħad li mingħajr mekkaniżmu effettiv ta’ informazzjoni, ħafna mill-ħidma li ssir mill-partit tibqa’ fuq l-ixkaffa. Hemm bżonn żgur li nibqgħu napprezzaw kemm huwa importanti li nibqgħu aġġornati u viċin tal-poplu.
3. Ħadd ma jista’ jagħmel ġudizzju tajjeb ta’ dak li jsir mill-politiċi tagħna jekk ma jkollux il-fatti għad-disposizzjoni tiegħu. Numru ta’ drabi ssib li tant isir xogħol minn dak li jkun u tant hemm iktar li jrid jiġi konkluż li wieħed jaħseb fuq kollox barra l-informazzjoni. Iridu jkunu l-mezzi ta’ komunikazzjoni tagħna li jrendu dan is-servizz li anzi jgħinna nieqfu sabiex ninfurmaw aħjar.
4. Veru li llum hawn abbundanza ta’ stazzjonijiet u ġurnali li huma għad-disposizzjoni tagħna, però dawk li huma tal-partit għandhom jibqgħu jiġu kkunsidrati u mhux injorati. Hemm ħafna x’jista’ jsir f’din id-direzzjoni u aktar ma jsir, tant aħjar. Naħseb żgur li jkun żball jekk naħsbu li l-messaġġ tagħna ma jistax jsir aħjar mill-mezzi li għandna.
5. Għalhekk kien pass pożittiv li s-Segretarju Ġenerali jinżel huwa stess fl-arena sabiex jassigura li l-ħidma kollha tal-partit fil-Gvern jiġi reż pubbliku. Dan fih ix-xogħol, ma hemmx ħafna x’tiddiskuti fuqu, biss hemm bżonn li jsir u jsir malajr. Meta tikkunsidra l-isforzi kollha li saru, allura tifhem kemm hemm bżonn li jsir aktar użu tajjeb.
6. Hemm bżonn li niġbdu aktar Maltin u Għawdxin sabiex jeżaminaw tajjeb il-programmi televiżivi tagħna. Naħseb li jixirqilhom ferm iktar minn dak li kull sena qed jingħad li jarawh. Il-persentaġġ hemm lok li jitla’ ‘l fuq u dan jista’ jsir b’aktar sforzi fil-linja t-tajba. Fortunatament, is-Segretarju Ġenerali tagħna dan fehmu u qiegħed jibdel dak li hemm lok għall-aġġornament tagħna. Nittama li l-isforzi tiegħu jrendu u naraw programmi dejjem aktar tajba li jwasslu l-messaġġ siewi tagħna.
Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Il-Mument tas-27 ta’ Settembru 2009.
X’mar ħażin fl-ekonomija
1. Wieħed mid-dibattiti li ser jibqgħu jduru mad-dinja huwa x’ġara fl-aħħar diżastru ekonomiku li ser jibqa’ marbut mal-Lehman Brothers. Interessanti ħafna l-analiżi li qegħda ssir f’diversi gazzetti. Waħda partikolari qalet li, fil-fehma tagħha, s-sitwazzjoni ġiet kontrollata però l-problemi għadhom ma ġewx solvuti tant li fl-International Herald Tribune ta’ l-14 ta’ Settembru 2009 intqal: “One year after the collapse of Lehman Brothers, the suprise is not how much has changed in the financial industry, but how little.” Dan huwa punt li jimmerita diskussjoni f’żewġ direzzjonijiet: l-ewwel, dik akkademika u, t-tieni, dik politika. Ngħid dan għax għalkemm fuq bażi ta’ teorija ekonomika għad hemm min qiegħed jiddibatti sewwasew x’ġara mentri fuq dak legali, l-istituzzjonijiet demokratiċi ta’ diversi pajjiżi rreaġixxew billi ppruvaw joħolqu mekkaniżmi ġodda.
2. Quddiem l-artikoli li qrajt f’diversi gazzetti, ġew lura f’moħħi siltiet mill-editorjal tat-18 ta’ Lulju 2009 tal-ġurnal “The Economist” intitolat “What went wrong with economies”. Il-linja meħuda kienet ta’ bnedmin li ħassew lilhom infushom traduti minn ħsieb ta’ ħajja li falla. Għal numru ta’ snin, b’akkwist ta’ iktar saħħa mat-tmiem tal-ħajt ta’ Berlin daħal il-ħsieb li l-ekonomija, speċjalment il-ħsieb ta’ ċertu forma ta’ kapitaliżmu, huwa l-prinċipju etiku fundamentali li kull persuna għandha ssegwi f’ħajjitha u kull ideoloġija politika oħra spiċċat u saret inadegwata. Id-degradazzjoni ta’ ċerti valuri f’dawn is-snin ġiet proprju minn din il-linja ta’ raġunament.
3. Kien għalija pass fil-linja li tiftaħlek iktar moħħok sabiex tifhem kemm persuni daħku bihom infushom u emmnu li r-regoli tal-kapitaliżmu mil-iktar selvaġġ huwa regola tal-ħajja. Meta erġajt ftakart, fittixt u sibt is-segwenti: “Of all the economic bubbles that have been pricked, few have burst more spectacularly than the reputation of economy itself. A few years ago, the dismal science was being acclaimed as a way of explaining even more forms of human behaviour, from drug dealing to sumo wrestling. And at the public stage, economists were seen as far more trustworthy than politicians.” Dawn il-kliem juru b’mod mill-iktar ċar li persuni fl-ekonomija kienu għadhom ma fehmux kemm kienu żbaljati f’numru ta’ punti li kienu qed jippropagaw.
4. L-agħar f’dan kollu hu li nbniet il-propaganda li dawk li qegħdin fid-dinja ta’ l-ekonomija għandhom xi kwalità superjuri għad-deċiżjonijiet u għas-suċċess minn persuni li jservu fil-politika. Tant ilhom is-snin itambru fuq dan, li kellu jkun diżastru ekonomiku bħal dak li għaddejjin minnu, biex fehmu kemm m’għandhomx raġun. Persuni fil-politika għandhom fuqhom responsabbiltajiet ferm ikbar milli wieħed jikkonsidra. Dan għax mhux biss jaraw l-aspett umanitarju, tas-suq, imma jqegħdu fil-kalatura l-istituzzjonijiet demokratiċi, il-ħajja soċjali tan-nies, il-valuri, l-familja, l-kultura u diversi uċuħ oħra ta’ dak li jikkomponi pajjiż. Ir-riżultat tad-deċiżjonijiet huwa parti minn dan il-bilanċ neċessarju li, jekk ma jinżammx, ikisser kollox. Min jaħseb li tista’ tmexxi soċjetà mingħajr id-demokrazija u l-ġustizzja soċjali jkun qed jiżbalja bil-kbir.
5. Fuq dan ukoll, l-“Economist” għandu tort. Persuni li huma għas-servizz tal-poplu fl-istituzzjonijiet demokratiċi għandhom linja ta’ aġir li huwa iktar affidabbli u kontrollabbli. Il-poplu jaf li huwa sindakabbli u miftuħ għall-iskrutinju, mentri min qiegħed fl-ekonomija m’għandux neċessarjament dan, għalhekk hemm differenza. Biss dan il-ġurnal, minkejja d-disfatta ekonomika li ġiebet ħafna konsegwenzi iebsa u xejn desiderabbli, tant indottrinaw lilhom infushom li xorta waħda ma jistgħux jaċċettaw li kienu effettivament żbaljati. Fl-istess editorjal kompla ngħad: “And if economies, as a broad discipline deserves a robust defence, so does the full-market paradigm. Too many people, especially in Europe equate mistakes made by economists with a failure of economic liberalism. Their logic, seems to be that if economists got things wrong, then politicians will do better. That is a false-and-dangerous conclusion”.
6. Huwa ovvju minn dan il-kliem li l-verità qed isibuha diffiċli sabiex jaċċettawha. Ma jistgħux jifhmu li l-kapitaliżmu mhux kontrollat u miftuħ għall-iskrutinju huwa sempliċement biljett lejn il-preċipizzju għalihom u għal parti importanti fis-soċjetà. Dan għax meta l-ekonomija li tkun tħalliet għall-persuni fiha tfalli, wara għandek lill-politiċi li jridu jaraw kif isalvaw. Din hija ġlieda li trid tkompli ssir mill-politiċi, l-ewwel dik li tfiehem lil kulħadd li l-ekonomija taf issir żiemel sfrattat mingħajr liġijiet tajba; u t-tieni, li l-politiċi jassiguraw aktar ħidma sabiex jiggarantixxu l-fiduċja li l-pajjiż ikollu bżonn. L-ekonomisti huma rilevanti ħafna, però m’għandhomx jaħsbu li huma superjuri għal xi ħadd, anzi tajjeb li japprezzaw il-ħidma tajba u għaqlija li ssir mill-politiċi.
Dan l-artikolu deher fil-ġurnal Illum tas-27 ta’ Settembru 2009.
2. Quddiem l-artikoli li qrajt f’diversi gazzetti, ġew lura f’moħħi siltiet mill-editorjal tat-18 ta’ Lulju 2009 tal-ġurnal “The Economist” intitolat “What went wrong with economies”. Il-linja meħuda kienet ta’ bnedmin li ħassew lilhom infushom traduti minn ħsieb ta’ ħajja li falla. Għal numru ta’ snin, b’akkwist ta’ iktar saħħa mat-tmiem tal-ħajt ta’ Berlin daħal il-ħsieb li l-ekonomija, speċjalment il-ħsieb ta’ ċertu forma ta’ kapitaliżmu, huwa l-prinċipju etiku fundamentali li kull persuna għandha ssegwi f’ħajjitha u kull ideoloġija politika oħra spiċċat u saret inadegwata. Id-degradazzjoni ta’ ċerti valuri f’dawn is-snin ġiet proprju minn din il-linja ta’ raġunament.
3. Kien għalija pass fil-linja li tiftaħlek iktar moħħok sabiex tifhem kemm persuni daħku bihom infushom u emmnu li r-regoli tal-kapitaliżmu mil-iktar selvaġġ huwa regola tal-ħajja. Meta erġajt ftakart, fittixt u sibt is-segwenti: “Of all the economic bubbles that have been pricked, few have burst more spectacularly than the reputation of economy itself. A few years ago, the dismal science was being acclaimed as a way of explaining even more forms of human behaviour, from drug dealing to sumo wrestling. And at the public stage, economists were seen as far more trustworthy than politicians.” Dawn il-kliem juru b’mod mill-iktar ċar li persuni fl-ekonomija kienu għadhom ma fehmux kemm kienu żbaljati f’numru ta’ punti li kienu qed jippropagaw.
4. L-agħar f’dan kollu hu li nbniet il-propaganda li dawk li qegħdin fid-dinja ta’ l-ekonomija għandhom xi kwalità superjuri għad-deċiżjonijiet u għas-suċċess minn persuni li jservu fil-politika. Tant ilhom is-snin itambru fuq dan, li kellu jkun diżastru ekonomiku bħal dak li għaddejjin minnu, biex fehmu kemm m’għandhomx raġun. Persuni fil-politika għandhom fuqhom responsabbiltajiet ferm ikbar milli wieħed jikkonsidra. Dan għax mhux biss jaraw l-aspett umanitarju, tas-suq, imma jqegħdu fil-kalatura l-istituzzjonijiet demokratiċi, il-ħajja soċjali tan-nies, il-valuri, l-familja, l-kultura u diversi uċuħ oħra ta’ dak li jikkomponi pajjiż. Ir-riżultat tad-deċiżjonijiet huwa parti minn dan il-bilanċ neċessarju li, jekk ma jinżammx, ikisser kollox. Min jaħseb li tista’ tmexxi soċjetà mingħajr id-demokrazija u l-ġustizzja soċjali jkun qed jiżbalja bil-kbir.
5. Fuq dan ukoll, l-“Economist” għandu tort. Persuni li huma għas-servizz tal-poplu fl-istituzzjonijiet demokratiċi għandhom linja ta’ aġir li huwa iktar affidabbli u kontrollabbli. Il-poplu jaf li huwa sindakabbli u miftuħ għall-iskrutinju, mentri min qiegħed fl-ekonomija m’għandux neċessarjament dan, għalhekk hemm differenza. Biss dan il-ġurnal, minkejja d-disfatta ekonomika li ġiebet ħafna konsegwenzi iebsa u xejn desiderabbli, tant indottrinaw lilhom infushom li xorta waħda ma jistgħux jaċċettaw li kienu effettivament żbaljati. Fl-istess editorjal kompla ngħad: “And if economies, as a broad discipline deserves a robust defence, so does the full-market paradigm. Too many people, especially in Europe equate mistakes made by economists with a failure of economic liberalism. Their logic, seems to be that if economists got things wrong, then politicians will do better. That is a false-and-dangerous conclusion”.
6. Huwa ovvju minn dan il-kliem li l-verità qed isibuha diffiċli sabiex jaċċettawha. Ma jistgħux jifhmu li l-kapitaliżmu mhux kontrollat u miftuħ għall-iskrutinju huwa sempliċement biljett lejn il-preċipizzju għalihom u għal parti importanti fis-soċjetà. Dan għax meta l-ekonomija li tkun tħalliet għall-persuni fiha tfalli, wara għandek lill-politiċi li jridu jaraw kif isalvaw. Din hija ġlieda li trid tkompli ssir mill-politiċi, l-ewwel dik li tfiehem lil kulħadd li l-ekonomija taf issir żiemel sfrattat mingħajr liġijiet tajba; u t-tieni, li l-politiċi jassiguraw aktar ħidma sabiex jiggarantixxu l-fiduċja li l-pajjiż ikollu bżonn. L-ekonomisti huma rilevanti ħafna, però m’għandhomx jaħsbu li huma superjuri għal xi ħadd, anzi tajjeb li japprezzaw il-ħidma tajba u għaqlija li ssir mill-politiċi.
Dan l-artikolu deher fil-ġurnal Illum tas-27 ta’ Settembru 2009.
Subscribe to:
Posts (Atom)