L-informazzjoni u l-Wikipedia

1. Għalkemm ftit tas-snin ilu kien hemm min maqdar dan il-mekkaniżmu ġdid fuq l-Internet, naħseb li llum hemm lok ta’ rivalutazzjoni ħafifa tas-sitwazzjoni. Il-kritika prinċipali għal din l-enċiklopedija moderna kienet bażata fuq il-fatt li tista’ liberament tibdel l-informazzjoni, u għalhekk dak li jidher ma tkunx tista’ neċessarjament toqgħod fuqu. Il-konfront bejn diversi ġabriet ta’ informazzjoni bħall-Brittannika, Curio, Columbia u oħrajn mal-Wikipedia kien fil-bidu qawwi ħafna. Biss, tant inġabret dokumentazzjoni fuqu li s-sitwazzjoni nbidlet sew sforz dak li l-operaturi jiddikjaraw x’inhi din l-għodda.

2. Il-proġett inbeda minn ċertu Jimmy Wales fl-2002 u l-esperiment kien dak li jippermetti voluntiera sabiex, l-ewwel jiktbu huma stess biċċiet u, fit-tieni lok jistgħu jerġgħu jiktbu mill-ġdid dak li niżżlu. Jingħad li fl-ewwel sena kien hemm 20,000 artikolu diġà, b’200 persuna jikkontribwixxu volontarjament f’dan il-proġett. Fis-sena ta’ wara, dan irdoppja u fl-2006 tela’ għal 895,000. Illum qabeż it-tlett miljuni u dan fil-lingwa Ingliża biss għax hemm 250 verżjoni f’lingwi differenti. M’hemmx dubju li dan l-esperiment irnexxielu jiġbor dak li ebda ktieb qabel ma ġabar. Mhux biss, imma ġieb l-introduzzjoni ta’ informazzjoni sija fuq il-passat kif ukoll fuq il-preżent, ħaġa li enċiklopediji oħra ma kienux jagħmlu. Anzi kienu jħallu l-antik verifikat u aċċettat jiġi pubblikat.

3. Il-vantaġġ tal-Wikipedia fil-konfront ta’ l-esperiment oriġinali magħruf bħala “Nupedia” jibqa’ li l-proċess biex tqiegħed l-informazzjoni mhuwiex “imxekkel” b’analiżi twil qabel. Il-ħsieb kien tippruvax tipproċessa l-informazzjoni, imma sempliċement qegħdha għad-disposizzjoni malajr u ħalli lil ħaddieħor jaqraha u, jekk irid, jikkoreġiha. Dan ma jfissirx li xi forma ta’ sorveljanza ma hemmx. Hemm numru ta’ edituri li joqogħdu attendi sabiex fejn ikun hemm “abbuż flagranti” tal-fatti, inkella kwistjonijiet bejn persuni li jsostnu verżjonijiet differenti, jintervjenu. Allura hemm gwardjani superjuri, biss dawk ordinarji, billi għandhom l-aċċess li jqegħdu l-informazzjoni huma dawk l-aktar effettivi sabiex iżommu l-informazzjoni f’postha u mhux imfarrka jew imdawra.

4. F’dan hemm ukoll il-vantaġġ li, għall-kuntrarju ta’ enċiklopediji oħra, l-ġbir tal-materjal huwa kumulattiv u kontinwu. Naħseb li fl-istorja tad-dinja (minn meta l-Franċiżi tar-rivoluzzjoni, dawk Illuminati ħarġu bl-ewwel ġabra ta’ informazzjoni), għandna llum magna teknoloġikament progressiva li permezz tagħha għandek aċċess faċli kif ukoll kumulu kostanti għall-ġabriet ta’ informazzjoni. Il-problema f’dan kollu tibqa’ marbuta mal-veraċità ta’ l-informazzjoni miktuba. Għal dan, il-mekkaniżmu difensiv qiegħed fil-korrezzjonijiet li jistgħu jsiru, jekk dejjem wieħed jista’ jaċċettahom. David Runciman fuq dan jgħid: “The secret to Wikipedia’s success lies in the fact that personal responsibility for particular mistakes can’t be erased, but the mistakes themselves can be.”

5. Ovvjament mhux faċli tikkontrolla stat ta’ informazzjoni daqshekk fluwidu. Tista’ litteralment tibdel dak li jinsab, iddawwru kif trid int mingħajr veru kontroll. Għalkemm titħaddan ir-regola “3RR”, jiġifieri tista’ tibdel tlett biċċiet f’paġna f’temp ta’ erbgħa u għoxrin siegħa, hemm dejjem il-periklu mill-abbuż u mill-misinformazzjoni deċiżament intenzjonata. Konfrontati ma’ din l-isfida likwida għall-integrità tal-proġett kollu, id-difiża hija marbuta biss ma’ kemm jirnexxilek tagħraf min qiegħed jagħti l-informazzjoni korrettement, dik tal-verità tal-fatti.

6. Dan in-nuqqas huwa iktar rikonoxxut fil-filosofija dikjarata ta’ Wikipedia meta jingħad: “The threshold for inclusion in Wikipedia is verifiability not truth – that is, whether readers are able to check that material added to Wikipedia has already been published by a reliable source, not whether we think it is true.” Ma nafx jekk jienx ġust f’dan però jidher li hemm disassoċjazzjoni u l-idea li l-verità hija, f’ċerti kriterji, dispensabbli u relattiva. Ma hemmx attentat lejn l-assenjazzjoni tal-korettezza tal-paġni esposti, anqas filtru veru u proprju ta’ dak li għalkemm ġej minn ktieb ieħor huwiex żbaljat jew le. Dak li huwa esaġeratament oxxen jinqala’, l-bqija jibqa’ ġaladarba min iqegħdu qed jieħu r-responsabbiltà tiegħu. Dan ifisser li l-Wikipedia trid tingħata attenzjoni akbar għax fi ftit snin ser tispiċċa awtorità proprju għax mhijiex sindikata jew konfrontata mal-verità.

7. Għalkemm irid jingħad li, żgur mhux forsi, mhux kull enċiklopedija hija xempju jew rifless tal-verità, però tipprova tkun. Għalhekk il-Wikipedia mhux neċessarjament qed tikser regoli pre-stabbiliti, anzi hemm ħafna xebħ. Biss irid jingħad li f’demokrazija, r-relativiżmu tal-verità jwasslu għal effetti kontro-produċenti u l-isforz ta’ l-istituzzjonijiet u s-soċjetà għandu jkun marbut ma’ kemm jirnexxilhom jistabbilixxu li hemm verità waħdanija. Kif sejra d-dinja huwa aktar faċli tfittex fuq dan il-makkinarju teknoloġiku milli tiftaħ ktieb jew tfittex iktar b’riċerka fonda. Dan ifisser li għal uħud il-Wikipedia taf tispiċċa l-bidu u t-tmiem ta’ dak li jistgħu jaqraw u għalhekk ser tissostitwixxi l-verità. Punt li minnu ebda demokrazija ma tgawdi fit-tul, anzi taf titlef. Għalhekk, għalkemm żgur mhux forsi li għandna għad-disposizzjoni tagħna magna mimlija informazzjoni faċilment aċċessibbli, xorta m’għandniex nitilfu d-dmir fundamentali tagħna li nfittxu l-verità.


Dan l-artiklu deher fil-ġurnal Illum tal-11 t’Ottubru 2009.