1. Diżgrazzjatament, minħabba sekli sħaħ
ta’ dominazzjoni barranija, għad hawn fostna min għandu l-mentalità li jara
kull ħaġa ġejja minn barra bħala aħjar minn ta’ Malta. Kien hawn ħafna jaħsbu
li dak li hemm l-Ingilterra huwa bilfors aħjar minn dak li għandna Malta. Kien
hawn ukoll min jaħseb dan dwar l-Italja, jew il-Ġermanja, l-Istati Uniti jew xi
pajjiż ieħor. Kien hawn, u kif qed naraw, għad baqa’.
Mentalità post-kolonjali
2. Hemm x’nitgħallmu mingħand ħaddieħor, ma
hemmx dubju. Anzi, jkun ħażin ħafna kieku pajjiżna jingħalaq fih innifsu u ma
jħarisx barra mill-Port il-Kbir. Iċ-ċiviltà u l-progress kibru għaliex il-ħsieb
u l-kultura ta’ poplu jdakkru l-ħsieb u l-kultura ta’ popli oħra. L-iskoperti
xjentifiċi u t-teknoloġiji ġodda għandhom
ikunu ta’ kulħadd. L-ebda bniedem u l-ebda nazzjon ma għandu l-monopolju
tal-għerf. Ħaqqu kumpens min isib il-ġdid, iżda r-riżultat tar-riċerka għandu,
fl-ahhar tal-jum, jibbenefika l-bnedmin kollha. Ikun iblaħ dak il-bniedem
u dak il-poplu li jagħlaq għajnejh għall-ġdid. Iżda altru x-x-xjenza u
t-teknoloġija, u altru l-filosofija u l-istil tal-ħajja. Altru r-Reliġjon u
l-morali.
Ikkumbattejna l-idea
3. F’dawn il-ħwejjeġ kull nazzjon ikun sawwar
tradizzjoni, frott tal-esperjenzi tiegħu. Fil-filosofija tal-ħajja u fl-istil
tal-ħajja, l-esperjenza wrietna li ma għandniex għalfejn inħossuna inferjuri:
għaliex ma aħniex. Il-Partit Nazzjonalista twieled biex jikkumbatti l-idea, li
l-ħakkiema riedu jsammrulna, li huma aħjar minna. Irbaħna
l-indipendenza politika, iżda għad hawn min għadu jaħseb li għandu jimita lill-barranin.
Jeħtieġ nikkumbattu kuljum biex insaħħu l-indipendenza tal-ħsieb tagħna f’dak
li ngħidu u f’dak li naġixxu fih.
Bruxelles mhix il-kapitali ta’ dominazzjoni ġdida
4. Diżgrazzjatament,
xi wħud qegħdin iħarsu lejn l-Unjoni Ewropea bħala xi għajn ġdida ta’ kultura
tal-ħajja. Bruxelles la hija l-Muntanja Sinaj, la hija Ġerusalemm, u lanqas ma
hija l-Vatikan. Kif lanqas ma hija l-belt tal-filosofija, tax-xjenzi u
tal-Għerf. La hi Bologna, la hija Salamanca, la hija s-Sorbona, la Heidelberg, la
Oxford u lanqas Cambridge. Ma hix għajn ta’ modi ġodda kif wieħed jaħseb. Hija
kapitali ta’ Unjoni bejn pajjiżi. Biex l-Ewropa tingħaqad, il-ftehim kien li
kulħadd iżomm l-identità u l-kultura tiegħu. Ma ġie impost l-ebda
lsien. Il-Malti huwa lingwa uffiċjali daqs il-Franċiż u t-Taljan. L-ispirtu
tal-Unjoni kien dak li kull nazzjon jibqa’ indipendenti, mhux biss
politikament, (hu għalhekk meta jrid jitlaq, bħalma ddeċieda r-Renju Unit),
iżda wkoll kulturalment.
Meta konna taħt l-Ingliżi
5. Kien hawn min beda jimita l-ikel
Ingliż: prinċipalment laħam moqli u patata. Kien hawn min beda jiddisprezza
l-ħobż u l-għaġin, il-ħut u ż-żejt. Kien hawn min beda jiddisprezza l-kostumi u
d-drawwiet tagħna. Imbagħad ġie żmien li d-dinja kollha skopriet li l-ikel
tal-Mediterran kien iktar fih sens minn dak il-ħafna xaħmijiet tal-ikel
tal-pajjiżi tan-Nord. L-ispeċjalisti tal-mard tal-qalb bdew jirrikmandaw
‘id-dieta Mediterranja”. Il-ħelu Ingliż kien fih iktar zokkor, u t-tobba bdew
jirrikmandaw li f’pajjiż bħal tagħna, dik il-ħlewwa żejda kienet ta’ ħsara.
Għal xi wħud il-Barokk tal-knejjes tagħna beda jidher antikwat u marru
jimitaw il-Gotiku tan-Nord. Imnalla ħallejna l-Gotiku għaċ-Ċimiteri u komplejna
bl-istili tagħna.
Min imur Bruxelles
6. Beda jinduna li f’ħafna pajjiżi
tal-Ewropa, in-nies birdet mir-Reliġjon. Sfortuntatament, xi wħud ġibdu
l-konklużjoni li ladarba dawn jgħaddu mingħajr reliġjon, allura biex tkun
progressiv u aġġornat, ma tridx turi li pajjiżek għadu Kattoliku. Biex tkun Ewropew, bħall-oħrajn, xi wħud
kienu u għadhom disposti li jwarrbu r-reliġjon minn nofs. Dan ‘ir-rispett uman’ huwa wkoll frott
ta’ kumpless ta’ inferjorità. Huwa skandlu li tant Ewropej telqu l-fidi, huwa
skandlu li tant Ewropej jiddejqu jaraw lill-Misilmin iżommuha. Huwa skandlu li
xi Maltin jibdew jistħu
mir-reliġjon ta’ pajjiżna.
Dawn il-pajjiżi nieqsa mill-fidi
7. Sabu li mhux biss il-ħajja spiritwali u
kulturali ftaqret; ftaqret ukoll il-ħajja soċjali. Divorzji, aborti, suwiċidji,
individwaliżmu sfrenat. Dawn ma humiex espressjoni tal-libertà. Kont qiegħed
naqra x’qal il-filosfu Tedesk Jurgen Habermas,
li ċertament ma hux xi abbati tas-sagristiji. Habermas qal li
mill-Ateiżmu ma tistenniex l-imħabba. Proprjament huwa qalha iktar b’mod lajk. L-espressjoni tiegħu
kienet li mill-Ateiżmu ma toħroġx is-solidarjetà. Kif indunaw meta kellhom
is-soċjalismu ateu. Is-solidarjetà soċjali hija rabta li toħroġ mis-sens ta’
dmir morali lejn
ħaddieħor: dik li l-Insara, antikwati għal xi wħud, progressivi fil-veru sens
tal-kelma, isejħulha “l-imħabba lejn il-proxxmu”, li hi l-ikbar forza
għall-progress soċjali. L-imħabba hi l-aqwa virtù. Is-solidarjetà, virtù lajka, hi dik li tgħaqqad
is-soċjetà.
Ma għandniex minn xhiex nistħu
8. Li pajjiżna jiddikjara ruħu Kattoliku.
Mingħajr reliġjon tikber il-ħruxija tal-qalb ma’ ħaddieħor. Meta titwarrab
ir-reliġjon jikbru l-pjagi kollha soċjali. Tikber il-korruzzjoni fit-tmexxija
pubblika, jikber il-qerq fir-relazzjoni ta’ bniedem ma’ ieħor, tinħall ir-rabta
mhux biss bejn il-miżżewġin, iżda wkoll dik bejn il-ġenituri u l-ulied, reċiprokament.
Mingħajr ir-reliġjon l-etika soċjali tinxef. Lajkament, mingħajr
ir-reliġjon, lanqas l-etika tal-Istat
ma tiffjorixxi. Is-suċċess relattiv li għamel pajjiżna fit-tmexxija
demokratika tiegħu u fil-bini ta’ Stat Soċjali, relativament ħanin, nafuh sforz
it-tagħlim ta’ solidarjetà Nisranija li kkaratterizza lilna s’issa. Mintoff
kien jiftaħar li s-soċjaliżmu tiegħu kien Nisrani. Anki meta kellu
l-kontroversji mal-Isqfijiet, qatt ma ċaħad li hu Nisrani. Dan biex ma nsemmux
lil Boffa. Daqstant ieħor, u b’iktar dikjarar, kienu nsara l-mexxejja kollha
tal-Partit tagħna. Biżżejjed insemmi lil Eddie Fenech Adami, biex ma noqgħodx
immur lura għal Borg Olivier u ta’ qablu.
Frott r-Religjon.
9. Ir-Reliġjon hi biss ta’
tfixkil għal min irid joqtol, jisraq, iqarraq, jikkorrompi u jigi korrot, jitkellem
ħażin, u jżomm ġidu (li min jaf kif ġabru), marsus ma’ qalbu. L-imħabba
tal-proxxmu hija dejjem għajn ta’ progress. L-indifferenza għat-tbatija ta’
ħaddieħor lanqas ma hi ‘business
friendly’; verament, ma hix ‘friendly’. Il-progress li sar f’pajjiżna nafuh
għaliex aħna pajjiż ‘friendly’ mal-proxxmu
kollu. Frott tar-Reliġjon tal-imħabba: dik li nżommu għal qalbna miktuba
fil-Kostituzzjoni tagħna.
No comments:
Post a Comment