1. Tul dawn il-jiem, il-pajjiż waqaf jaħseb u jassisti għal dak kollu li ssuċċieda wara l-mewt tal-Perit Duminku Mintoff, bniedem li influwenza l-ħajja ta’ dan il-poplu. Fiż-żmien li qatta’ magħna kien, għal perjodu twil, protagonista. Kien l-interlokutur dirett u li, ma tistax taħrab minnha, kull min kien qiegħed jagħti l-impenn fid-dinja politika ried, b’xi mod, jaffronta jew jikkonronta. Mimli b’ideat, dejjem jidher deċiż f’dak li jrid u sa fejn lest li jasal. Kellu l-metodu uniku tiegħu, mod differenti kif jersaq lejn il-bnedmin u lejn il-problemi. Għal uħud spiċċa eroj, salvatur, missier, bidu u tmiem. Għal oħrajn, preċiż il-kontra.
2. Żgur u mhux forsi, kien tant dominanti, irid iżomm lil dak li jkun f’idejh (niftakru jgħidli u jiddeskrivili direttament proprju dan huwa stess, u m’ilux ħafna). Fatt li minnu nnifsu kien jibgħat messaġġi varji. Messaġġi li jinftehmu b’mod differenti fil-ħajja politika. Uħud riedu jippruvaw jimitawh, oħrajn fehmu li kellhom jagħmlu l-kontra ta’ kif kien jaħdem huwa. Minkejja l-fatt li kien assenti mix-xena parlamentari mill-1998, xorta waħda, fl-isfond tat-tlett telfiet elettorali konsekuttivi, trabbiet iktar fil-Partit Laburista l-konvinzjoni li huwa biss kien kapaċi jġibhom u jżommhom fil-gvern. Proprju għalhekk li, iktar minn qatt qabel, f’dawn l-aħħar erba’ snin fil-Parlament stajt tara diversi jittantaw jimitawh. Proġett, għalija, fallut billi hu kien hu. Hu ma kienx imita lil ħaddieħor, u meta ħaddieħor jipprova jimitah jinħass falz u stunat. Imma fil-kultura politika ta’ dak il-partit ħadet iktar saħħa li jrid ikun Mintoff ieħor biex jerġgħu jkunu fil-gvern.
3. Mintoff kien bniedem kumpless u ma tanalizzahx f’erba’ rigi. Tant kellu faċċati varji li kienu jolqtu lil kull min, b’xi mod, ġarrbu u sar jafu mill-viċin jew mill-bogħod, fi triq jew f’oħra, li huwa diffiċli li tispjegah b’formula sempliċi. Min, f’dawn il-jiem, ipprova jqegħdu f’kexxun jew kaxxa definiti, naħseb li żbalja. Ma għamilx ġustizzja, la lilu, u lanqas lil dawk kollha li ħadmu miegħu. Wieħed seta’ jinnota li kien hemm wisq min ipprova jabbuża mill-memorja tiegħu f’direzzjoni jew oħra mingħajr ma jqis il-verità sħiħa. Xi wħud dehru ċar li qed jaħarbu mill-partijiet vitali tar-realtà storika. Naħseb li min kien verament jafu sew, induna li kien qiegħed jiġi strumentalizzat inutilment. Duminku Mintoff daħal fl-istorja vera u m’għandux jiġi magħmul biċċa għodda ta’ propaganda baxxa. Ingħasar biżżejjed. Nista’ nistħajjel li kieku kien għadu ħaj kif kien jirreaġixxi għall-kummenti ta’ xi wħud li labalbu fix-xejn u fil-vojt dwaru.
4. Anki, bir-rispett kollu, il-korteo lejn il-Belt qabeż dak li naħseb li huwa stess kien jaċċetta. Kien hemm linja ta’ dinjità u rispett lejh li kien evidenti li, f’ċerti mumenti, nqabżet. L-aġenda politika tal-Partit Laburista rajtha tidħol u trid tirkeb wisq fuq il-memorja tiegħu. Ħaġa li ma kienx hemm lokha. Seta’ sar kollox b’ferm iktar dinjità u rispett veru lejn bniedem li għadda għal ħajja oħra. Biss, issa dan huwa passat u wieħed iħares lejn il-futur. Il-poplu jrid, għada pitgħada jqis sewwasew x’ġara fl-istorja vera ta’ pajjiżna matul iż-żmien li fiha l-Perit Mintoff kellu parti prinċipali, mingħajr tiġbid ta’ preġudizzji u mingħajr propaganda elettorali. Jeħtieġ li bħala poplu napprezzaw ix-xogħol tal-politiċi tagħna, anke wara mewthom, mingħajr ma ninsew anke d-dinjità tagħna bħala poplu. Altru tqim il-bniedem f’mewtu u altru tipprova tbiddel l-istorja. Il-Partit Nazzjonalista jsellem lil Duminku Mintoff kif jixraq lil min tant kien protagonist prinċipali fl-istorja tagħna reċenti. Iżda l-istorja m’għandhiex tiġi mgħawwġa, lanqas f’dawn iċ-ċirkostanzi. Il-pożittiv kollu għandu jiġi mfakkar. Dak li kien negattiv, mhux il-waqt li jitqanqal jew li jiġi mdawwar bħalissa.
5. Il-perjodu bejn l-1981 u l-1987 kien iż-żmien li fih Mintoff kien l-inqas komdu miegħu nnifsu. Dawk is-snin servew sabiex persuni tal-età tiegħi kibru f’pajjiż għaddej, ġurnata b’ġurnata, mit-tiġrib tad-demokrazija u din l-esperjenza mmarkatna u kabbret fina l-konvinzjoni li d-demokrazija rridu niġġieldu għaliha kuljum. Wara l-1987, Alfred Sant ipprova jbiddel l-istil, iżda l-Partit Laburista m’għamilx l-awto-kritika sewwa u baqa’ fejn kien, bl-istess elementi li kellu qabel. Ngħid li dan kien fattur ulterjuri li wassal għall-firda li seħħet b’tant diffikultà fl-1998.
6. Issa li Min ħalqu reġa’ ġabru lura wara ħajja twila, il-pajjiż għandu jħares oġġettivament li, mingħajr direzzjonijiet ħżiena u mingħajr sfruttament, jikteb sew dak kollu li dan il-Bormliż wettaq, fit-tajjeb u f’dak inqas tajjeb. Diversi nies messew miegħu f’din il-karriera twila. Ħafna diġà kitbu dwaru. Hemm bżonn, meta jkun għadda ftit iktar żmien, kitba iktar bilanċjata li tħares sew fil-fond f’dak kollu li wettaq. Jekk dan l-eżerċizzju ma jsirx, Mintoff ser jibqa’ figura kontroversjali fejn kull naħa tiġbdu lejha biex tużah. L-agħar, li jispiċċa jidher dejjem il-kontra ta’ dak li attwalment kien. Hemm diversi paġni li jridu jinkitbu u diversi kapitoli li jingħalqu. Ġabra ta’ fatti u riflessjonijiet li jgħinu politiċi preżenti u futuri jifhmu bil-preċiż x’kien verament u f’hiex irnexxa u f’hiex le.
No comments:
Post a Comment