Il-Polonja tilfet patrijota

1. Fid-dinja moderna fejn il-ħajja hija okkupata u dominata mill-mezzi ġodda, nisimgħu f’numru ta’ drabi bl-aħbar li persuni tilfu ħajjithom traġikament. Minkejja li għandna nkunu drajna, xorta waħda, ibda minni, nibqgħu niddejqu u nieħdu qatgħa meta nisimgħu b’aħbarijiet simili. Stramba iktar għalija li ma nistax norbot ħajja ta’ bniedem fil-letteratura, fil-politika, fil-liġi, fit-teoloġija, fl-istorja ma’ mewta simili. Għadni ma naċċettax li Albert Camus, Thomas Merton, Antoine de Saint Exupéry u Alexander Dubček fost diversi oħrajn, li raw ħajja mimlija tant b’ideat u b’kitba b’pedament kulturali jispiċċaw il-kapitolu tagħhom f’din id-dinja b’dan il-mod.

2. Hekk ħassejtni għal darb’oħra tul din il-ġimgħa bl-aħbar tal-mewt verament traġika ta’ Bronislaw Geremek. Geremek kien persuna mill-iktar ġentili, intelliġenti, storiku bin l-art ġentili u twajba tal-Polonja. Bniedem li mpenja ruħu ma’ diversi oħrajn sabiex il-ħakma komunista tintemm. Kien hu, għal ħafna żmien, li mexxa id f’id ma’ Lech Walesa sabiex il-moviment Solidarnosc jieħu u jagħti l-libertà u l-ġustizzja. Ir-rabta ta’ pajjiżna ma’ dak huwa marbut b’tant qawwa għax proprju fil-jum meta fit-13 ta’ Diċembru 1981 il-Ġeneral Wojciech Jaruzelski daħal sabiex bil-militar jerġa’ “jirrestawra” r-rivoluzzjoni Soċjalista, aħna konna qed naraw il-ġurament ta’ Gvern li ma kellux il-maġġoranza tal-poplu warajh.

3. Il-Professur Geremek kien wieħed minn dawk li ser iħalli warajh patrimonju ta’ aġir pożittiv. Wieħed li permezz tiegħu nbidel drastikament ix-xenarju politiku għal dak il-poplu nobbli u nisrani. Illum, mertu f’parti kbira tiegħu, il-pajjiż daħal membru tal-Kunsill ta’ l-Ewropa, tan-NATO u ta’ l-Unjoni Ewropea. Żgur li ħadd ħlief uħud żgħar kienu jittamaw jew joħolmu fl-1981 li dan seta’ jseħħ. Però l-ħidma pożittiva tiegħu, anki fil-mumenti meta taħt dak ir-reġim spiċċa l-ħabs arrestat għall-ideat politiċi tiegħu, tibqa’ mniżżla fl-istorja. Għax il-bniedem li ħabb il-libertà għall-oħrajn sab ruħu mċaħħad minnha.

4. Kelli okkażjoni li niltaqa’ miegħu darbtejn f’ħajti. Biss naħseb li l-aqwa kienet meta kont attendejt għall-konferenza li tiġbor id-demokraziji ġewwa Varsavja li saret fis-26/27 ta’ Ġunju 2000. Ikolli ngħid kien l-ogħla mument għalih li, f’karriera politika li sabitu jokkupa l-post ta’ Ministru ta’ l-Affarijiet Barranin, kellu s-sodisfazzjon jara d-demokraziji anzjani, żagħżugħa u li għadhom qed jissudaw jinġabru f’pajjiżu. Kien hemm sens ta’ rivendikazzjoni qawwija f’diskorsu x’ħin elenka b’mod mill-iktar ċar li l-Polonja kellha għal żmien twil f’qalbha sentimenti demokratiċi qabel it-Tieni Gwerra Mondjali. Kull min imur lura lejn dik id-dikjarazzjoni jara ġabra ta’ prinċipji li jiffurmaw kważi bażi ġdida għal dan is-seklu.

5. Ma nistax ngħid li kont naqbel mal-ħsibijiet kollha tiegħu. Bażikament jibqa’ liberali mhux demokristjan, però dan ma jfissirx li ma nistax ma nsellimlux għall-mod determinanti li bih biddel it-triq pollakka. Anzi, għandi nirrikonoxxi li kien vuċi għal-libertà mhux biss f’pajjiżu, iżda kull fejn kien jara li hemm ċaħda. L-aħħar diskorsi tiegħu fuq is-sitwazzjoni fiż-Żimbabwe jixirqu attenzjoni partikolari. Għax kien politiku onest, rett, leali. Kellu dak is-sens ta’ missjoni favur kull kalpestar tad-drittijiet umani. Baqa’ għalhekk idealista, forsi f’mumenti utopiku wkoll. Bniedem li jrid jissielet mhux bil-forza, iżda bir-raġuni. Għax ir-raġuni ma tridx forza u l-forza ma għandhiex bżonn tar-raġuni.

6. Bronek, kif kienu jafuh sħabu, miet traġikament huwa u jaqbeż karozza bil-vettura Mercedes antika li kellu f’Poznan, milli stajt nifhem huwa u sejjer lejn laqgħa tal-Parlament. Kellu 76 sena, però baqa’ attiv politikament u intellettwalment sa l-aħħar. Il-Polonja tilfet patrijott, biċċa oħra mill-istorja iebsa tas-soċjaliżmu Sovjet telqet. Ġenerazzjoni li batiet sew – waħda li tat eżempju lill-oħrajn. Ismu jinżel ma’ l-eroj l-oħra bħal ma huma dak ta’ Alexander Dubček, il-patrijott Ċekoslovakk li huwa wkoll tilef ħajtu f’inċident tat-traffiku. Ma hemmx dubju li jibqa’ eżempju. Wieħed li juri li r-raġuni verament ma trid forza ta’ xejn.

Il-Programm tal-Gvern Beda

1. Ma tgħaddix ġimgħa li fiha l-poplu ma jiġix infurmat bil-passi u miżuri li dan il-Gvern qiegħed iressaq għall-konsiderazzjoni tiegħu. Waħda wara l-oħra, b’direzzjoni ċara – dik li trid tkompli tikber u tirriforma dak li għandna. Nafu li l-ħin jgħaddi malajr, leġislatura ttir minn idejk sakemm mill-bidu nett tagħha ma titlaqx fuq programm ta’ ħidma li tista’ tintlaħaq. Mhux tlaħħaq int biss, imma li tippermetti lil min irid isegwi li jifhem u jidħol fi spirtu parteċipattiv.

2. Dawn is-snin ibbażajna l-politika tagħna fuq id-djalogu, u sewwa għamilna. Però altru għoxrin sena ilu u altru fil-mument tagħna. Inbidlu ż-żminijiet għax il-mezzi ta’ komunikazzjoni kibru u kotru, tant li ma għadniex bil-pass ta’ veloċità ta’ qabel. Biss dan waħdu la biddel u anqas jista’ jdawwar il-punt fundamentali li l-pajjiż irid ikun infurmat sew. Ikollu l-fatti quddiemu u jkollu wkoll spjegazzjoni ta’ dak li nkunu qed nipproponu li jsir. Pajjiż mgħarraf u parteċipattiv iżid fil-valur tad-deċiżjoni politika, ekonomika, soċjali u nazzjonali li trid tittieħed.

3. Mhux biss il-kontenut jitla’ ’l fuq iżda anke l-implimentazzjoni tiegħu. Għax hemm ukoll l-għarfien li aktar ma ċ-ċittadini tagħna jifhmu dak li qed isir għax huma parti minnu, iktar id-dħul fis-seħħ tiegħu jsir tajjeb. Minn meta tlaqna f’din il-leġislatura ħadna ħsieb li nidħlu għal numru ta’ proġetti li jixraq li l-pajjiż jimbarka fihom. Jixraq għax irridu l-ħin kollu jkollna ċar quddiemna li nagħmlu minn dan il-pajjiż dak li għandu jkun. Dak li għandna nistennew u mhux ikunu kuntenti b’dak li għandna b’biża’ konservattiva li żżommna fejn aħna.

4. Tul dawn l-aħħar ġimgħat il-pajjiż daħal għal proċess iktar qawwi ta’ tisħiħ tad-demokrazija tagħna. Dan sar fi tlett passi determinanti. L-ewwel, il-bidu tad-dibattitu parlamentari fuq il-liġi li trid tagħti strutturi ġodda lill-amministrazzjoni pubblika. It-tieni, d-dibattitu parlamentari fuq iktar libertà ta’ informazzjoni governattiva. It-tielet, il-proposta tat-twaqqif ta’ kumitat b’membri taż-żewġ naħat tal-Kamra għat-tfassil aħjar ta’ x’kontenut demokratiku għandna u lejn x’hiex għandna mmorru.

5. Għalkemm dan jista’ jidher bħala “sempliċi” ħidma parlamentari normali, fir-realtà dan m’huwiex. Hawn, għall-ewwel darba f’kemm ilna li ħadna l-Indipendenza u fassalna l-bidla fundamentali tar-Repubblika Maltija, ser inkunu nistgħu nħarsu mill-ġdid lejn numru ta’ punti ta’ kif jaħdem il-Parlament, kif taħdem is-sistema ta’ kontrolli u bilanċi istituzzjonali. F’kelma waħda, f’dak li għandna fid-dokument kostituzzjonali li minnu jitfassal il-qafas ta’ dak li huwa għal qalbna. Il-libertà, il-ġustizzja u d-drittijiet fundamentali huma żgur tajba fil-kotba, però fihom valur meta mfassla f’mekkaniżmi umani li aħna nsejħu liġi li jiggarantixxu ħidmiethom. Għalhekk dan huwa proċess determinanti għas-seklu li ġej.

6. Id-determinazzjoni, il-perseveranza tagħna bħala Gvern, bħala poplu li nissudaw dak li għandna jiddependi dejjem iktar fuq kemm aħna ċari. Ċari li ngħarfu li ma nistgħux nieqfu. Ċari fuq dak li jagħmilna u jassiguralna l-futur fl-istabilità u l-paċi. Moħħ li jaf li jekk ma jaffrontax il-problemi pendenti ser jispiċċa jinħakem minnhom. Jekk ma naħsbux għall-quddiem b’kuraġġ ninħakmu mill-ewwel. Dan għandna naħirbuh billi naqbdu toroq ġodda. Dan hu l-programm li beda dan il-Gvern: wieħed li jissodana iktar bħala ċiviltà demokratika li għandna.

Il-Valuri Fundamentali tas-Soċjetà

1. Ħafna drabi nitkellmu fuq numru ta’ nuqqasijiet fis-soċjetà. Id-diskors fit-toroq u max-xtut, iktar u iktar issa li ġej is-sajf, ser żgur jiżdied b’iktar ħin għal dibattiti simili. Elenki u prijoritajiet, ma hemmx dubbju, li ser jiġu stabbiliti. Anzi nammira kemm persuni jiffurmaw opinjoni fuq ħaġa u oħra u ssibhom b’ġenerożità jgħidu lilek u lil xulxin x’għandu jagħmel il-Gvern fuq ħaġa u fuq oħra. Dan huwa materjal ta’ ideat u suġġerimenti li dejjem tajjeb li wieħed jikkonsidra u jgħarbel, anke jekk mhux neċessarjament jaqbel miegħu. Nifhem ħafna ċerta mentalitajiet, però jibqa’ dejjem fatt inkontestat li din hija demokrazija ħajja.

2. Id-demokrazija hija strutturata kostituzzjonalment fuq il-prinċipju tar-rappreżentanza u għalhekk hija indiretta. Però altru l-liġi u l-proċedura tagħha u altru s-sustanza. Il-vuċi tal-poplu ma tistax tinżamm lura, iżda trid tingħata dejjem iktar spażju jekk kemm-il darba rridu nassigurawha. Il-passaġġ taż-żmien qiegħed juri iktar minn qabel li hemm mezzi ferm ikbar u diretti, l-ewwel, fejn wieħed jesprimi opinjoni, u t-tieni, li r-rabta bejn min jirrappreżenta u jiġi rappreżentat qegħda dejjem issir iktar viċina.

3. Għalhekk illum, f’dawn iż-żminijiet tat-teknoloġija u bis-sofistikar kollu tagħna ħloqna qafas organizzattiv li jersaq viċin ħafna lejn dak li ċiviltà fl-aħjar tagħha għandu jkollha. Imma hemm quddiemna f’dan il-mument żewġ konsiderazzjonijiet u cioè, l-ewwel, kif aħna nistgħu nibqgħu nassiguraw u niggarantixxu din il-linja ta’ ħidma u metodu ta’ deċiżjonijiet, u t-tieni, kif dak li jidher bħala sempliċi formaliżmu jiġi dejjem aġġornat u trasformat f’mezz effettiv ta’ direzzjonijiet. Fir-realtà dawn iż-żewġ punti huma interdipendenti għax is-sustanza u l-livell ta’ l-ideat fil-“vuċi tal-poplu” jassiguraw it-tnejn.

4. Il-ħidma f’din id-demokrazija parteċipattiva u indiretta tal-membri parlamentari tikber, tissoda u tagħti iktar frott skond kemm hemm ideat tajbin minn ħdan il-pajjiż. Il-verità llum hija li d-dittatorjati jmorru lura għax ma hemmx din iċ-ċavetta importanti fl-iskambju liberu u kostanti ta’ ħsieb. In-nixfa li tmexxi id f’id u konsegwenzjali lid-dittaturi hija l-kaġun tal-waqa’ tagħhom. Aħna li nemmnu iktar fil-valur tad-demokrazija li hija fundamentali għas-soċjetà, però nifhmu li jekk ma noqogħdux attenti anke s-sistema tagħna tista’ tinxef mill-ideat. Għalhekk id-demokrazija titlef kompletament mill-iskop tagħha u ssir sempliċi proċess mejjet.

5. Ninnota kull darba li ma hemmx biżżejjed viżjoni f’diversi fis-soċjetà. Ma nafx kemm qed nistaqsu lilna nfusna jekk kemm-il darba aħniex qegħdin immorru lejn sitwazzjoni li flok ninkoraġġixxu r-responsabbiltà, l-bżulija, s-sens ta’ sagrifiċċju, l-altruwiżmu u d-dixxiplina qed immorru direttament il-kontra. Aħna għandna min qiegħed jaħseb li l-libertà hija liberazzjoni mir-responsabbiltà lejn il-persuna li żżewwiġt, lejn l-ulied li ġġenerajt, lejn min ipprovdilek ix-xogħol, lejn l-organizzazzjoni sħiħa tas-soċjetà. M’aħniex niddiskutu l-problemi li jitqajmu fil-fond tagħhom, anzi hemm ċerta superfiċjalità. Mhux biss. Forsi sforz ta’ nuqqas ta’ bilanċ fil-forzi kulturali esterni bejn dik li tħares lejn il-viżjoni nisranija u dik li hija sekulari jew mingħajr paragun ta’ qabel, dik il-forza ta’ influwenza amerikana, ewropea, orjentali jew li trid, hemm ukoll tnaqqis ta’ dibattitu serju.

6. Ma nafx kemm qegħdin inħarsu u nistimulaw dibattiti iktar dettaljati fil-fond, fejn hemm mhux skambju superfiċjali ta’ ideat iżda sustanza iktar qawwija. Il-verità jfittixha kull bniedem, hija parti minnu, jista’ jaħrabha, jista’ jattribwixxi ħaġa bħala verità meta mhix, però l-kilba hemm qegħda. F’din is-soċjetà, issa li nħoss li qed nikkalmaw wara t-tsunami ta’ mezzi ta’ komunikazzjoni, hemm bżonn li jinbeda dibattitu għall-ġid tagħha mill-pedament. Mhux iktar superfiċjalità. Ideat għall-pjaċir tad-diversità, iżda ta’ riċerka f’dak li konna u li mexxiena ’l quddiem. Is-soċjetà demokratika tagħna tiddependi għall-eżistenza effettiva tagħha, l-ewwel minn kemm jirnexxilha żżomm livell għoli, u t-tieni, kemm nassiguraw li jikber fiha l-għarfien ta’ kif tifred l-opinjoni li twassal għall-ġid minn dik li twassal għad-deni. Għandna ninvestu iktar fil-valuri fundamentali tas-soċjetà – dawk li jkabbruna u jiggarantulna użu tajjeb ta’ l-intelliġenza tagħna.

Nibqgħu Mpenjati Fuq Triqitna

1. Id-dinjità tal-bniedem tfisser u tittraduċi ruħha fil-bżonn li nipproteġuh fi drittijietu. Inkabbruh fl-eżistenza, fil-potenzjal li jista’ jikseb permezz ta’ strutturi u mekkaniżmi li bihom nassiguraw li jikber iktar. Japprezza dak li qiegħed fih u jifhem li jista’ jimxi ’l quddiem. Dan il-Partit Nazzjonalista żamm ruħu ankrat mal-ħsieb li huwa dmir ta’ l-Istat li jgħin lil min qiegħed minn taħt. Anzi, forsi l-kelma t-tajba hija li jagħti dik l-“imbuttatura” lil min l-aktar għandu bżonn sabiex jonqsu l-inugwaljanzi.

2. Il-ħsieb tagħna kien u għadu li aħna għandna nikkonċentraw il-ħidma politika tagħna sabiex mhux biss nirregolaw is-soċjetà, iżda li ngħollu ’l fuq lil min huwa minn taħt. Ma nħalux is-soċjetà statika, però anqas ma nniżżlu lil ħaddieħor ’l isfel. Din hija sistema li ħadmet. Kunċett li bih wieħed jassigura l-ġustizzja soċjali bi prinċipji ispirati mill-kunċett politiku demokratiku nisrani. Għalhekk irnexxielna nneħħu ħafna barrieri u niftħu orizzonti li qabel il-poplu Malti ma kellux.

3. Fil-politika hemm min iħares fil-qosor u hemm min fit-tul. Fortunatament ħaddimna l-iktar it-tieni. Dan għax ħassejna li hemm bżonn li nagħtu lill-komunità tagħna pedamenti, ideat u miżuri li jibnu. Kunċetti ta’ Stat li sa ftit tas-snin ilu stajna ngħidu li kienu ħolma, mentri llum huma realtà. Għax il-politiku t-tajjeb jagħraf li huwa strument f’żewġ direzzjonijiet: waħda li jwettaq hu direttament u l-oħra li jwitti t-triq għal min jiġi warajh u jifhem l-opportunitajiet li ħaddieħor tah.

4. Illum il-ġurnata għandna demokrazija ħajja u mhux mejta. Għandna d-drittijiet fundamentali rispettati. Għandna struttura soċjali statali b’saħħitha li l-ħin kollu tespandi. Għandna ekonomija ħajja li l-ħin kollu tiddiversifika. Għandna leġislatura b’saħħitha, Ġudikatura dejjem iktar indipendenti. Għandna l-paċi u l-istabilità li qatt qabel ma kellna. Dawn huma passi kbar ’il quddiem. Bħal ma huma wkoll l-effetti ta’ dan. Għax il-membri tas-soċjetà kibru fil-ġid soċjali u ekonomiku. Hawn iktar nies li qed jaħdmu fis-settur privat milli qatt kellna, iktar persuni li huma sidien ta’ djarhom, iktar bnedmin dedikati għall-ħidma sabiex nimxu ’l quddiem bħala bnedmin, iktar persuni li edukaw ruħhom u ggradwaw fl-istituzzjonijiet tagħna.

5. Il-bżonn tal-progress soċjali ġej mill-għarfien li ma għandniex nibqgħu lura u nassiguraw li min qiegħed minn taħt jingħata kemm jista’ jkun attenzjoni. F’dinja fejn il-ħin kollu għandna kurrenti ġejjin li jibdlu x-xenarju ekonomiku rridu nassiguraw li, filwaqt li nipproteġu, ma nġibux lin-nies dipendenti. Il-libertà tal-persuna fil-ħidma tagħha ta’ kuljum trid tiġi assigurata bi proċess kontinwu ta’ ġustizzja soċjali. Proċess li jiffaċċja l-verità u li jneħħi dak li flok li jassigura l-ġid, irendi ruħu f’deni lis-soċjetà. Din il-linja politika ser tibqa’ tiġi sostnuta. Sostnuta fil-ħidma ta’ kuljum. Inkella ma nibqgħux fit-triq it-tajba.

Ħriġna minn żmien però bqajna ma dħalniex f’ieħor?

1. Tħares lura u tara li d-dinja għaddiet minn fażijiet ta’ bidla morali u soċjali qawwija. Naraw il-fatti u neħduhom bħala li huma effetti mingħajr kawżi nkella, agħar, inħawdu waħda ma’ oħra. Meta ma naqrawx biżżejjed minn dak li għaddew minnu missirijietna, ma nistgħux napprezzaw dak li kienu qed iġarrbu u fejn riedu jaslu. Uħud jaħsbu fi spirtu ta’ stramberija, ta’ superjorità, li qabel ma kienux jafu x’qed jagħmlu u dak li ġara mmaterjalizza bix-xorti, b’varjabbli, b’waħda fil-mija.

2. Meta tmur lura tara sew li l-bniedem kien b’mod evidenti ferm iktar determinat sabiex mis-sempliċità tiegħu jibdel lejn l-aħjar. Is-seklu tmintax, ħafna drabi jiġi deklassat fi żmien ta’ ħolm li ma setax jiġi fis-seħħ. Imma l-verità hija proprju l-kontra. Dan għax il-bnedmin ta’ dawk is-snin daħħlu lilhom infushom fi proġett ta’ formazzjoni li minnha ssawru livelli għolja ta’ għarfien tal-bżonn tal-valuri fis-soċjetà. Kif rawha ħassew li s-soċjetà timxi b’diversi fatturi, imma meta ħafna bnedmin ġewwa fiha jkunu huma xprun ta’ ħidma determinata, allura l-affarijiet verament jimxu ’l quddiem.

3. Il-kitba ta’ dawk iż-żminijiet ħierġa proprju minn fost bnedmin li kienu altruwisti. F’dan emmnu li mingħajr impenn wieħed ma jistax ikun xhieda u eżempju ta’ kif il-persuna li trid il-ġid lis-soċjetà għandha taġixxi. Is-sens ta’ responsabbiltà, awto-dixxiplina u komportament intern u estern favur ħaddieħor twieldu b’sens ġdid. Il-persuna umana sabet direttament mezz apparentement mejjet li però, fir-realtà, huwa ħaj. Mimli biċ-ċirkolazzjoni tad-demm għax ħares fir-realtà ta’ kull ġurnata li kull bniedem għandu quddiemu linja ta’ gwida ċara li fiha nistgħu nsawru strumenti ġodda ta’ bidla permanenti.

4. Dan hu li mexxa ’l quddiem lis-soċjetà. Għax il-liġijiet u l-linja politika żviluppaw għax kien hemm preparazzjoni kbira. Waħda mhux elitista iżda li minnha tista’ tmexxi ħafna sabiex jedukaw irwieħhom il-bnedmin fil-konfront tal-problemi li kull nazzjon jaffronta. Il-ġabra ta’ ħsibijiet, ta’ riflessjonijiet, kotba, dokumenti, jservu bħala xprun u repożitorju ta’ ideat u formazzjoni. Dak li għaddejjin minnu llum f’ħafna sens huwa l-frott tal-bieraħ, anzi aħjar, tal-kultura letterarja, akkademika, li trid, li nġabret fl-aħħar ħamsin sena.

5. Min kien qed jikteb seklu u nofs ilu ma ġiex sostitwit b’oħrajn. Ċerti ħsibijiet, prinċipalment indirizzati lejn il-bżonn li l-bniedem jibdel lili nnifsu l-ewwel, u dan mingħajr ma neċessarjament kien hemm dan it-tir, irrenda wkoll awtomatikament il-bidla esterna. Il-problema llum hija li l-ħsieb ta’ formazzjoni kulturali kollettiva ġiet abbandunata u qegħda biss fuq livell individwali, personali. Ma hemmx l-għarfien tan-neċessità tagħna lkoll fl-utilità u l-pedament sod li jirnexxilha tibni. Għandna, bħala politiċi, piż fuqna li niffurmaw irwieħna u nkunu ta’ sustanza għax hekk inċaqilqu ’l quddiem.

6. In-nuqqas ta’ dan l-għarfien iwassal għal deklassazzjoni fil-politika. Ninżlu f’kategorija inferjuri proprju għax nibdew niddisprezzaw lill-poplu, lill-politika u lilna nfusna meta naħsbu li l-immaġini hija kollox – il-perċezzjoni u mhux is-sustanza. Dan huwa żball li rridu nassiguraw li nikkoreġu. Inġibu d-dibattitu fuq livell iktar fond ta’ ideat u ħsibijiet. Ħaġa li seħħet f’sekli oħra. Għalhekk ħriġna minn żmien però bqajna ma dħalniex f’ieħor, meta faċilment nistgħu.

Għal dawk li jistgħu jgawdu

1. Hemm sakra stramba fil-kamp politiku li ma għandha x’taqsam xejn ma’ dak li għaddejja minnu s-soċjetà tagħna. Ngħid dan għax filwaqt li aħna mitlufin fil-parlament inressqu l-abbozzi u nwieġbu d-domandi, l-bqija tal-bnedmin normali qed jaraw il-logħob tal-ballun. Il-politika mhux dejjem tirrispetta lil dawk li jsawruha u jagħmluha – il-politiċi. Anzi, qisha kalamita egoista – iktar ma tiddedikalha ħin, iktar trid mingħandek. Flok infittxu l-ħin tal-libertà, nsibu proprju l-kontra. Flok naraw partita nisimgħu xi diskors.

2. Sirna wisq serji li ma hemmx li nippruvaw insibu ftit iktar mumenti meta nistgħu ngħarfu kemm għaddej fid-dinja mingħajrna. Ir-realtà li ma naċċettawx hi li l-ħajja soċjali ma hemmx il-ħin kollu l-bżonn tal-politika fiha. Fit-tajjeb tagħna bħala poplu nfittxu dejjem iktar spazji ġodda, mumenti meta nistgħu ngħixu verament. Għalhekk huwa sabiħ li aħna għandna din l-imħabba, kważi fissazzjoni totali, lejn il-logħob tal-ballun. Anzi, qisu hemm kriterji ta’ elementi fin-natura nazzjonali li ma tridx tħallina iżda tkompli tirranka fis-saħħa.

3. Aktar interessanti għalina però huwa dan it-trasferiment ta’ lealtà lejn pajjiżi oħra u mhux tagħna. Mingħajr ma trid, tipprova ssib spjegazzjoni għall-mod daqshekk dedikat u passjonali li għandna. Kważi fanatiżmu li huwa biss fatt li ħafna għandhom, però mhux faċli li tifhem. F’ċerti mumenti qisni nifhem ferm iktar dak is-sens ta’ “suspense”. L-istejjer mill-isbaħ li, l-isbejħa Sheherazade nisġet sabiex tikkumbatti għal ħajjitha fasslu t-triq li tajjeb nirriflettu fuqha. Fasslu lezzjoni li l-bniedem, kull bniedem, irid isegwi storja. Iħares ’il quddiem u jgħaddi mill-pjaċir li filwaqt li qed isegwi qiegħed jimmaġina t-tmiem tagħha.

4. U għax għadu jista’ jimmaġina għadu jista’ jaħseb li r-riżultat jista’ jersaq lejn dak li jrid hu. Dik il-kundizzjoni tad-dubju fuq dak li ser iseħħ iżommna għaddejjin attenti, miġbura, konċentrati. Ma hemmx dubbju li l-istejjer orjentali jirrispettaw bżonn fil-ħajja tagħna, dak li nkunu aljenati b’dak li jista’ jseħħ. Hekk nara dawk il-folol b’rashom u b’qalbhom marbutin ma’ dak li jixtiequ li jseħħ u li qed jarawh jiżvolġi quddiemhom. Hemm tama fit-tama u kważi kontra kull tama li kull partita naraw tiżviluppa f’rebħa għal dawk li nżommu magħhom.

5. Is-suspense u l-ballun huma ħaġa waħda, speċjalment fil-kampjonati Ewropej u Mondjali, li aħna lkoll insegwu. Tifhem aktar u aktar f’dan kemm però din l-imbierka “suspense” ħarġet kompletament mill-aġenda politika. Ma għadniex naraw mossi u kontro-mossi ta’ żmien ieħor, iżda komplejna fis-serjetà. Kollox anzi jsir b’dikjarazzjonijiet ċari, konsistenti u mingħajr biża’ ta’ varjazzjonijiet. L-aqwa tal-politika meta verament tingħaqad mat-tensjoni li mbagħad jaqbżu għal kollox insibuhom biss f’dawk il-ġranet li jwasslu għall-vot u b’volum qawwi fil-jum għall-għadd tagħhom. Dawk ġranet ta’ “suspense” li ħadd ma jinsa.

6. Però hemm bżonn induru lura lejn il-ballun u naċċettaw li hemm ħafna normali magħna li jqattgħu l-ħin isegwu, jifhmu, janalizzaw il-mossi kontra mossi ta’ pajjiż kontra ieħor. Ma hawnx aħjar minnhom. Huma jżommu t-tessut soċjali tagħna għaddej. Huma dawk li jassiguraw li ma nagħqux fil-bruda u l-medjokrità. Nifhem dejjem iktar x’pajjiż għandna. Wieħed kapaċi jifhem u jgawdi mal-ballun. Nittama li nkomplu ngawduh.