Abbozz Nru 1 - Abbozz ta’
Liġi li jemenda l-Att dwar iż-Żwieġ u Liġijiet oħrajn
Mr Speaker, dan huwa abbozz ta’ liġi illi huwa wieħed illi huwa pjuttost
kontroversjali fil-pajjiż. Però f’din
il-Kamra, fortunatament hawn ċertu għaqda dwaru. Jiena nersaq biex nitkellem dwar dil-ligi
bl-iskop prinċipali li wieħed jipprova iċaqlaq għall-aħjar l-abbozz ta’ ligi
x’fih u x’ma fihx. U dan prinċiparjament
għax meta taqra l-abbozz tal-liġi mill-aspett legali ssib li dan l-abbozz ta’
liġi seta’ ġie preparat aħjar. Seta’
kien hemm linja differenti minn dik li ttieħdet. Irrid ngħid illi bil-liġi nistgħu nagħmlu li
rridu. Fiż-żminijiet konna niġu mgħallma
li l-liġi għandha l-kapaċità li dak li hu abjad tgħidlu iswed u dak li hu tond
tgħid li hu kwadru. Però rridu naċċettaw
li l-liġi mhux daqshekk omnipotenti.
Kultant il-kliem ma jbiddilx il-fatti.
Il-Ħabs jibqa’ l-Ħabs, avolja nsejħulu “il-Faċilità Korrettiva ta’
Kordin”. Irridu għalhekk inħarsu lejn
il-bniedem, x’inhu l-bniedem, f’hiex kien il-bniedem u f’hix inhu l-bniedem
illum.
It-tendenza li l-bniedem jorbot id-destin tiegħu ma’ ta’ pesuna oħra, setgħet
kienet ta’ mara u setgħet kienet ta’ raġel, ilhom jeżistu. Raġel ma’ mara kienu jgħidlu ‘żwieġ’, raġel
ma’ raġel kienu jgħidulu ‘ħbiberija’.
Meta nsemmu din il-ħbiberija, żwieġ, il-fatt antropoloġiku jibqa’ dejjem
l-istess. Din mhux ħaġa ta’ partiti. Hija materja li tisboq kull diviżjoni, anke
dik reliġjuża. Il-bniedem u ż-żwieġ kien
qabel il-Knisja u l-Islam. Mhix
kwistjoni tal-konservattivi u l-liberali.
Jiena la jien konservattiv u lanqas liberali. Jien demokristjan bħal Moro u bħal Merkel.
Però altru nirrikonoxxu bħala stat ċivili
r-rabta bejn persuni tal-istess sess u altru tqis din ir-rabta bl-istess mod
bħal żwieġ bejn persuni ta’ sess divers.
X’inhu hawn l-interess tal-komunità li aħna hawn għandna l-obbligu li
nħarsu lejh? U dan inħoss li l-liġi mhix
qegħda tindirizzah. Il-liġi qegħda
tħares lejh biss minn aspett kosmetiku, minn aspett li tbiddel sempliċement
in-nomenklatura u mhix qegħda tidħol fil-fond ta’ x’sewwasew hija
r-realtà. Dwar iż-żwieġ ta’ persuni ta’
sess divers, il-komunità għandha interess, mhux biss għall-istabilità u l-paċi
sentimentali, iżda wkoll għaliex il-prokreazzjoni ssostni l-bilanċ
tal-ġenerazzjonijiet li huwa vitali għall-ħajja tan-nazzjon. Iż-żwieġ ta’ persuni ta’ sess diversi huwa
għalhekk indispensabbli għall-kontinwazzjoni tal-komunità. Altru tagħti rikonoxximent tad-drittijiet
bejn min jingħaqad f’unjoni li tixtieq tissejjaħ żwieġ, u altru l-mod ta’ kif
din il-liġi qegħda tagħmel dan.
U dan huwa l-punt li lili jressaqni biex b’umiltà, hawnhekk niġi biex ngħin
biex din il-liġi timxi pass ‘il quddiem u nittama li l-Gvern ma jkomplix
iwebbes rasu, kif qed naraw fil-gazzetti, u jiċċaqlaq. Għax altru tbiddel il-kliem u altru tbiddel
ir-realtà. Il-figura ta’ omm u ta’
missier m’għandhomx jiġu mdgħajfa, anqas imneħħija, imma mħollija kif
inhuma. Imħollija kif inhuma proprju
aħna li aħna pajjiż fil-Mediterran, aħna poplu fejn l-omm hija sagra. X’inhuma l-ewwel oġġetti li nstabu fit-tempji
Neolitiċi? L-ewwel oġġetti li nstabu
fit-tempji Neolitiċi huma dawk ta’ omm fertili illi tagħti l-ħajja. Napprezza li hemm pajjiżi Nordiċi li għandhom
ideat u kulturi differenti. Però, kif
l-esperjenza turini, mhux dejjem dak li jingħad f’pajjiżi oħra jagħmel sens
f’pajjiżi differenti, u ħafna drabi, dak li jingħad f’pajjiżi oħrajn,
f’pajjiżna mhux dejjem jagħmel sens. U
allura, li tneħħi l-isem ta’ ‘omm’ u l-isem ta’ ‘missier’ minn ġol-liġi hija
żbaljata bħala prinċipju. Mhux għax inti
qed tnaqqas li l ħaddieħor milli jidħol, jew li tagħti rikonoxximent lil
ħaddieħor at par, imma li tnaqqashom huwa żball. Is-suċċess tal-liġi jiġi f’dan mhux biss
mill-maġġoranza parlamentari, li hawn jidher li hawn maġġoranza parlamentari,
imma iktar minn dan, mill-aċċettazzjoni tal-poplu. U l-poplu hemm barra, minn dak li jiena rajt
u minn dak li jiena smajt, hawn reżistenza għat-tneħħija ta’ dawn iż-żewġ
kunċetti fundamentali tal-missier u tal-omm.
Sfortunatament, din il-liġi fir-realtà mhix qed tagħmel ebda avvanz
partikolari għal dal-kunċett illi tgħid li unjoni ċivili issa qed
tirrikonoxxiha bħala żwieġ. Infakkar
illi meta għadda l-Att dwar l-Unjoni Ċivili, f’dak l-Att dwar l-Unjoni Ċivili
kien hemm l-artikolu 4 li jgħid ċar: “Ħlief kif provdut f’dan l-Att, unjoni
ċivili darba tkun reġistrata, għandha mutatis mutandis ikollha l-effetti
u l-konsegwenzi li jikkorrispondu fil-liġi taż-żwieġ ċivili f’dak l-Att”. Jiġifieri l-punt kien diġà sar.
Issa, meta taqbad dan l-abbozz ta’ liġi ssib
li bażikament kull ma qiegħed tagħmel huwa li tneħħi barra l-kelma ‘missier’ u ‘omm’
mill-Kodiċi Ċivili, mill-Kodiċi Kriminali, mill-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili,
għalkemm meta teżamina l-liġi ssib illi tneħħiet minn ftit artikoli f’dawn
il-Kodiċijiet, għax hemm diversi liġijiet oħrajn fejn fortunatament ir-raġel u
l-mara huma msemmijin, u fortunatament din il-liġi ma missithomx. Imma llum il-ġurnata naħseb li hemm barra rridu
naċċettaw li qed nibgħatu ftit messaġġi illi huma differenti mis-soltu, għax
qegħdin ngħidu li issa hawn tlett forom ta’ għaqdiet: għandna l-unjoni ċivili,
għandna l-koabitazzjoni u għandna ż-żwieġ, u naħseb illi dawn it-tlett kunċetti
għandhom varjetajiet legali tagħhom illi din il-liġi mhix qegħda tindirizza, u
naħseb li din il-liġi, jekk hi vera liġi li qegħda tipprova ġġib lill-persuni
li għandhom l-istess sess li jingħaqdu, u ssejħilhom ‘żwieġ’, għandha ġġib
l-istess drittijiet u l-istess pożizzjonijiet li għandhom fiż-żewġ kunċetti
l-oħrajn, li dil-liġi ma tagħmilx.
F’dan irrid ngħid li anqas hija feliċi li tintuża l-kelma ‘konjugu’ jew ‘konjuga’. Dawn il-kliem jeżistu f’ċerti dokumenti
fit-traduzzjoni tal-acquis communitaire tagħna, però fis-sistema
ġuridika tagħna rarissimi li jeżistu.
Il-kliem ‘konjuġi’ jeżistu, u meta tara d-dizzjunarji tagħna ta’ Erin
Serracino Inglott u ta’ Aquilina ssib li l-kelma ‘konjuġi’ hija biss
indirizzata għal ħaġa waħda: bejn il-miżżewġin li huma ta’ sess
differenti. Allura hi ftit paradossali
li inti tagħmel il-liġi biex iġġib l-ugwaljanza, suppost bejn in-natura
differenti taż-żwiġijiet billi tuża kelma li paradossalment hija waħda li hija
użata għal żwiġijiet bejn mara u raġel.
Mhux biss, imma huwa wkoll stramb kif qed jiġu emendati l-artikoli 73, 70,
77A, 77B u 77C tal-Kodiċi Ċivili. Dawn
huma artikoli illi ilhom hemm ċertu żmien.
Jiena nammetta li kont għamilt ċerti emendi għalihom, senjatament
għamilt l-emenda li daħħalt id-DNA testing fil-liġi. Id-DNA testing daħħaltu jiena, però huwa
żball illi, per eżempju, għan-nom ta’ din il-liġi, inneħħu barra is-subartiklu
(1) tal-artiklu 70 minn kif inhu llum. Dan jgħid: “Raġel jista’ jiċħad li
jagħraf it-tifel imnissel matul iż-żwieġ jekk jipprova li fiż-żmien bejn 300
jum u 180 jum qabel it-twelid hu kien fl-impossibilità fiżika li jgħix ma’
martu, jew inkella li kien mifrud minn ma’ martu, jew inkella li kien hemm
l-impotenza, jew inkella li kien hemm adulterju”. Wieħed l-argument jiġi, mela la qed indaħħlu
d-DNA testing dawn m’għandniex bżonnhom iktar.
Din il-konsiderazzjoni aħna ħadniha meta ġejna biex nagħmlu din
l-emenda. Il-verità hija li fl-Ewropa u
fid-dinja għandek diversi ġurisdizzjonijiet legali illi d-DNA testing jista’
jittieħed biss jekk il-persuna taċċetta li tagħti dawn il-blood samples. U allura huwa żball illi din il-parti
tal-Kodiċi titneħħa barra, għax għadha rilevanti llum, speċjalment meta jkollok
koppja li titlaq tarbija f’ġurisdizzjoni differenti illi fiha ma hemmx id-DNA
testing li jsir bilfors.
U lanqas tagħmel sens, għax dawn huma artikoli tad-denegata paternità,
jiġifieri xi ħadd illi l-mara tiegħu ħarġet tqila minn raġel ieħor. Issa, x’inhuma ċ-ċirkostanzi illi f’koppja
tal-istess sess jistgħu jirriżultaw dawn, jiena ma nistax nifhem. U għalhekk ma nistax naqbel illi dawn
l-artikoli jiġu mneħħija mill-Kodiċi Ċivili tagħna, u lanqas li jiġu mċaqilqa
jew b’xi mod emendati mill-mod ta’ kif ġew emendati. U din il-liġi naħseb li hija liġi illi,
bir-rispett kollu, ma rridx ninsulenta lil ħadd, però saret bl-għaġġla, saret bl-għaġġla. U rrid infakkar illi llum għandna żewġ
eżempji kif l-Att dwar l-Unjoni Ċivili ġiet mibdula għal żwieġ. U dan għandna l-eżempju tal-Ingilterra u
l-eżempju ta’ Franza. Ħa nsemmu
l-eżempju tal-Ingilterra. L-Ingilterra
kellhom is-Civil Partnership Act, li saret fl-2004. Fl-2013 għamlu proċess biex ibiddlu
l-liġi. X’għamlu? Għamlu konsultazzjoni pubblika ta’ sena biex il-poplu
kollu jipparteċipa fiha. Mhux biss. Taw id-dritt illi membri parlamentari kollha
jitkellmu fuqha kemm riedu, kemm għamlu emendi, fil-Commons u fil-House
of Lords, però prinċiparjament ma neħħewx l-isem ta’ ‘a man and a woman’.
Fil-fatt, l-artikolu 3 li jemenda l-artikolu 26 tan-1949 Marriage Act jgħid
hekk: “Marriage of a man and woman, marriage of same sex couples”. Issa ma nistgħux ngħidu li l-Ingilterra
mhuwiex pajjiż matur, u lanqas ma nistgħu ngħidu li l-Ingilterra mhuwiex viċin
tagħna fuq diversi kunċetti. L-eżempju
li ġie segwit minn naħa l-oħra huwa, sfortunatament, l-eżempju li segwa l-Gvern
Franċiż ta’ François Hollande li fi Franza ddeċieda li jneħħi barra l-isem ta’
mara u ta’ raġel, u għal dan kellu dimostrazzjonijiet kbar kontra tiegħu. U x’ġara lill-Partit Soċjalista? Kulħadd imiss l-injam. Minn 283 deputat, illum għandu 35 deputat
fil-Parlament Franċiż. Dan hu l-eżempju
li l-parti l-oħra qegħda tieħu. U
għandna quddiemna żewġ mudelli, li faċilment nieħdu l-ewwel wieħed u ma
nweġġgħux is-sentimenti. Sfortunatament, m’aħniex qegħdin nifhmu li hemm barra
hemm sentiment qawwi tan-nies, sija Laburisti, kif ukoll Nazzjonalisti li huma
kontra li mhux ikun hemm drittijiet għal persuni tal-istess sess, mhux illi
tiġi ameljorata l-pożizzjoni tagħhom, mhux li tingħata d-dinjità li ħaqqhom,
imma illi l-ismijiet ta’ ‘omm’ u ta’ ‘missier’ jitneħħew, l-iktar anke
miċ-ċertifikat tat-twelid. Iċ-ċertifikat
tat-twelid li kif qed jiġi emendat qiegħed ineħħi dan il-kunċett ukoll, u hemm
barra nistqarr li qed niltaqa’ ma’ rabja kbira fuqha din, li naħseb li aħna
ż-żewġ naħat tal-Kamra għandna nindirizzaw.
Mr Speaker, din il-liġi, meta tagħsarha, wieħed kien jistenna ferm aħjar
minnha. Kien jippretendi illi hija iktar
mirquma u iktar maħsuba, li tkopri sitwazzjonijiet oħrajn li l-liġi ma
tkoprix. Hemm ħafna pożizzjonijiet li
huma importanti għal dawn il-koppji, li l-liġi mhix qegħda tmiss, u li għada
pitgħada se jkollna komplikazzjonijiet fuqhom jekk il-Gvern jibqa’ jwebbes rasu
u ma jaċċettax ebda forma ta’ emendi min-naħa tagħna.
L-appell finali tiegħi huwa li filwaqt li ssir l-aħjar liġi, nittama li
l-Gvern iwieġeb għal dak li qed tgħidlu l-Oppożizzjoni u jieħu ħsieb jagħmel
dawn l-emendi neċessarji fejn verament hemm bżonn. Ilna bil-Kodiċijiet tagħna għal ħafna snin,
inġabret ġurisprudenza, inġabar ħafna insenjament u huwa żball li nippruvaw
neradikaw dak li hemm fis-soċjeta Maltija, dak li hu aċċettat mis-soċjetà
Maltija, sempliċement biex nagħmlu statement illi finalment ħafna nies
hemm barra mhumiex konvinti minnu.
Grazzi Mr Speaker.
No comments:
Post a Comment