TRATTAT LI WASSAL GĦAL TRAĠEDJA

1. Din il-ġimgħa bdejna xahar ieħor, dak li fih din is-sena hemm sfortunatament wieħed mill-ikreħ anniversarju. Proprju fl-1 ta’ Settembru d-dinja rat għadejja sebgħin sena sħaħ minn dak il-ftehim li wassal għal konsegwenzi tant diżastrużi. F’dak ta’ l-1 ta’ Settembru 1939, il-Ġermanja Nażista u r-Russja Sovjetika ġabu fis-seħħ dak li ffirmaw fit-23 ta’ Awwissu tal-1939, meta qasmu l-Polonja fi tnejn u fetħu l-bieb għat-tieni gwerra mondjali beraħ. Iż-żewġ arkitetti ta’ dan il-palazz, illum imfarrak kompletament, kienu Molotov u Ribbentrop. Il-patt ta’ bejniethom kien jindika fejn u sa fejn pajjiż jista’ jinvadi fil-ftehim, li jaqsmu imma ma jiġġieldux bejniethom.

2. F’dik il-ġurnata stess il-Ġermanja Hitlerjana avvanzat b’attakki qawwija mill-ajru, mill-art u mill-baħar fuq il-Polonja. L-aġir Tedesk kien rappreżentat bħala forma ta’ rivendikazzjoni ta’ kif ġew imfassla l-fruntieri wara t-tmiem tal-ewwel gwerra dinjija. Dak il-konflitt kien ħalla dak il-pajjiż umiljat u għalhekk kien hemm il-bżonn li l-unur jerġgħa jiġi rivendikat proprju fuq il-povri Pollakki. Ir-Russja Sovjetika hija wkoll, ġimgħatejn wara, fis-sbatax, qabdet it-triq biex jieħdu f’idejhom huma wkoll il-parti tagħom tal-isfera ta’ influenza li kienu jippretendu.

3. L-aġir ta’ dawn iż-żewġ potenzi militari kien sorpriża għad-diversi li kienu għadhom jilludu ruħhom l-ewwel, li l-paċi kienet għadha possibbli, u t-tieni, li kien impossibli sabiex il-komunisti u n-nażisti jiftehmu u mhux jiġġieldu kontra ta’ xulxin. Biss kien ċar u ovvju li l-intenzjonijiet tedeski ma kienux paċifiċi xejn. L-invażjoni kienet devastanti u l-Pollakki ma setgħux jirreżistu għal forzi numerużi u għas-superjorita’ fl-armamenti. Illum wara l-proċessi ta’ Nuremberga għandna xhieda u fatti ta’ kif svolġew l-eventi. Il-Pollakki ma kienux proprju l-aħjar fil-kamp tal-battalja u d-direzzjonijiet tattiċi kienu kompletament żbaljati. Ħasbu li l-allejati setgħu jintervjenu malajr u allura l-Ġermanja tiġi kkontrollatha, pero’ fil-fatt dawn kellhom id-diffikultajiet tagħhom u sabu ruħhom waħedhom bil-Ġermanja tużhom bħala l-ewwel eżami militari tagħha.

4. Minn dik il-ġurnata bdew jinxterdu l-eventi li ġiebu konflitt mill-aktar terribbli. Id-dinja f’dak il-mument ma kelliex quddiemha dak li setgħa jseħħ, imma rat biss il-bidu. Fir-rejalta’ l-Pollakki l-aktar li bgħattew għax il-Ġermaniżi kellhom il-kwistjonijiet li ħarġu mill-ftehim ta’ paċi ta’ Versailles, u r-Russi dawk tat-trattat ta’ Riga tal-1921. F’dak it-trattat ta’ Riga, il-Pollakki kienu ħadu dak kollu li riedu f’territorju, biss is-Sovjetiċi baqgħu qatt ma tilfu dan minn moħhom. Għalhekk il-Patt Molotov – Ribbentrop kien qiegħed jassigura l-pretenzjonijiet ta’ żewġ pajjiżi f’daqqa għas-skapitu ta’ ieħor.

5. F’dan kollu hemm l-ikkunsmar tat-traġedja Pollakka. Poplu liberu, kattoliku li sab ruħu tradut bejn żewġ forzi li ma tawħx spazju. Is-sofferenza kompliet, sija matul il-konflitt b’diversi Pollakki li sabu kenn fl-Ingilterra. Iġġieldu mal-allejati fl-ajru kif ukoll fil-kampanja fl-Italja b’mod partikolari f’Monte Cassino. Ħafna tilfu ħajjithom, sija barra l-pajjiż kif ukoll mad-diversi uffiċjali tal-armata fil-Polonja kollha u speċjalment il-Lhud fir-reżistenza tagħhom f’Varsavja. Anqas it-tmiem tat-tieni gwerra ma kien biżżejjed, baqgħu dominati mill-potenza li kienet ħatfithom fil-ftehim li wassal għat-traġedja.

6. Fil-kommemorazzjoni f’Danzika (dik il-belt libera li l-ġermaniżi riedu akkost ta’ kollox u li l-allejati kienu jsostnu li hija belt għall-kummerċ marittimu Pollak) nġabru diversi mexxeja preżenti. Ftakkru f’dak l-iżball politku li żamm l-Ewropa u d-dinja weqfin għal sitt snin. Illum hemm min għadu qed jitkellem u jiddibatti min huwa l-iktar responsabbli jew jekk kienux biss l-ġermaniżi, imma r-realta’ hija li t-tnejn għandhom sehem. Ma hemmx dubju li dan jibqa’ biss għall-akkademja storika għax nafu li r-Russja tilfet miljuni ta’ bnedmien kif tilfu ukoll il-ġermaniżi. L-effett tal-ftehim kien traġedja sħiħa. Pero’ għandna nirreġistraw li kien posittiv kliem Putin li f’dawn il-jiem kiteb ‘The Russian – German partnership has became an example of reaching out to one another, of looking to the future while paying attention to past memories.... I am sure that Russian – Polish relations will sooner or later attain the same level’.

7. Dak li deher bħala pass ta’ avvanz materjali sewa biss għat-tkissir tiegħu. Il-belliġeranza, il-gwerer ma jwasslu għall-imkien. Dmirna illum huwa li nifhmu li aħna għandna patrimonju ta’ snin li fih għexna fil-paċi u ma għandniex nitilfuh. Il-paċi seħħet għax ħaddanna d-demokrazzjoni u ħadna ħsieb li nibnu qafas legali fejn id-drittijiet fundamentali huma protetti. Ir-regola li l-liġi tirrenja u mhux il-kapriċ tal-bniedem għandha tkompli tissodana. Dak hu li jagħmel id-Demokrazzija u dan hu li għandna inkomplu nsostnu.

Dan l-artikolu deher fil-ġurnal Illum tas-6 ta’ Settembru 2009.