Il-ġid tal-medjazzjoni – tmien snin wara

Dan l-artikolu deher fil-ġurnal in-Nazzjon nhar il-Ġimgħa 16 ta' Diċembru 2011

1.    Illum il-ġurnata, ix-xenarju legali f’pajjiżna nbidel sew minn dak li kien ftit tas-snin ilu.  Saru diversi riformi ġewwa l-Qorti, li nbdew b’determinazzjoni u b’kuraġġ mill-Ministru Austin Gatt u li jien ippruvajt inkompli warajh.  F’dawn is-snin saru tibdiliet kostanti fil-Kodiċi ta’ Organizzazzjoni u Proċedura Ċivili li permezz tagħhom tħaffu l-kawżi u naqsu dawk li kienu pendenti.  Dan sar prinċiparjament bl-introduzzjoni ta’ ġurisdizzjoni aqwa għat-Tribunal għal Talbiet Żgħar u għall-Qrati tal-Maġistrati, l-ittra uffiċjali eżekuttiva, it-tibdil mill-formula l-antika taċ-ċitazzjoni għar-rikors ġuramentat, ir-riforma mill-qiegħ tal-mandati eżekuttivi u kawtelatorji, it-twaqqif taċ-Ċentru tal-Medjazzjoni għal Maltau u l-issudar taċ-Ċentru tal-Arbitraġġ.  Però l-ewwel pass kien dak tal-Qorti tal-Familja.

2.    Meta nħares lura nara kemm sar xogħol.  Xogħol li qiegħed jagħti l-frott, li però ma nkitibx biżżejjed dwar kemm sar ġid minnu.  Ir-realtà politika però hi li meta ma tiktibx, l-Oppożizzjoni tkun ittantata tgħid li ma sar xejn jew tipprova tkerrah dak li jkun diġà sar.  Oppożizzjoni li kienet għamlet minn kollox biex tkisser u tmaqdar li però, wara ċertu snin sibt uħud minn dawk li għamlu hekk, ifaħħru. Ngħid dan għax nagħraf li, sfortunatament, għadu jsir tmaqdir dwar l-operat tal-Qorti tal-Familja meta tul dawn l-aħħar kważi tmien snin sar xogħol kbir li għen lil diversi koppji li sabu d-diffikultajiet fiż-żwieġ tagħhom.

3.    Fis-16 ta’ Diċembru 2003 ġiet fis-seħħ il-Qorti tal-Familja, li kienet ilha tiġi dibattuta snin qabel ma jien dħalt f’dan il-Ministeru.  Kelli x-xorti li nġib ‘il quddiem u nikkonkludi dak li ħaddieħor kien jikteb dwaru fil-gazzetti.  Sibt ħafna xogħol preparatorju lest, però ma kienx faċli twasslu sal-aħħar.  Il-kunċett ta’ din il-Qorti nbena fuq il-medjazzjoni - servizz li jingħata minn persuna li tagħti attenzjoni lejn il-problemi tal-partijiet u tipprova twassalhom sabiex jiftehmu jew billi jmorru lura jew li jaqblu fuq kuntratt ta’ separazzjoni.  Daħħalna numru ta’ prinċipji f’dan, bħal dak li l-medjazzjoni huwa dritt tal-partijiet u mhux jiġi mogħti skont id-deċiżjoni ta’ ħaddieħor; li l-ħlas għas-servizz tal-medjazzjoni jiġi offrut b’xejn; li l-Istat jagħti importanza lill-koppja billi jibqa’ jżomm kollox taħt is-sorveljanza tal-Qorti u mhux issir proċedura amministrattiva u li tkun limitata lill-koppji li għandhom il-flus imma li tingħata lil kulħadd.  Mhux biss, imma introduċejna dan il-kunċett għal dawk li huma diġà separati fejn iridu jipproċedu b’tibdil fil-kuntratt minflok kawża, kif ukoll bejn koppji mhux miżżewġa għar-rigward il-kura u l-kustodja tal-ulied imwielda mir-relazzjoni tagħhom.

4.    Il-medjazzjoni kellha diffikultajiet fil-bidu, imma biċċa biċċa qabdet u daħlet.  L-iktar pass importanti kien li assigurat li l-Qorti, permezz tal-medjaturi, setgħet tiddedika iktar ħin għall-kawżi minn qabel.  Dan għax is-sistema qabel kienet li kont tidher quddiem Imħallef mill-ewwel u hu kien jibgħat lill-partijiet biex jibdew il-proċeduri ta’ kawża.  Il-volum kien kbir wisq u kien hemm sitwazzjoni fejn jekk parti jew l-avukat tagħha ma jkunx preżenti, għal xi raġuni l-konsegwenzi ma kienux ikunu dejjem tajba.  Proprju minħabba f’hekk li nħass il-bżonn li s-sistema tinbidel.  Għalhekk, flok nofs siegħa li setgħet tingħata qabel, f’dawn is-snin il-medjaturi taw ferm iktar ħin.

5.    Tul dawn l-aħħar snin, sa’ Settembru ta’ din is-sena saru madwar 11,000 talba għall-medjazzjoni għal raġunijiet varji li minnhom, madwar 8,000 kienu għal separazzjoni li terġa’, 1,500 minnhom kienu ta’ koppji li applikaw iktar minn darba.  F’dawn il-każijiet li ngħalqu, ir-riżultati huma li kważi nofs dawn il-partijiet għamlu kuntratt ta’ separazzjoni bonarja u għalhekk ħarbu d-diffikultajiet ta’ kawża ċivili bl-ispejjeż u ż-żmien tagħha.  Kważi 15% għażlu li ma jkomplux bil-proċeduri ta’ separazzjoni.  Dan ifisser li l-medjazzjoni serviet ta’ ġid mill-ewwel lil 65% (fi snin kwazi 70%) tal-koppji.

6.    Mhux biss, imma anke l-każijiet fejn il-partijiet ma waslux matul il-medjazzjoni u għamlu kawża, dak il-proċess servihom ukoll sabiex uħud ftehmu aktar tard.  Irrid nagħti ħajr lid-diversi medjaturi li ħadmu u għadhom jaħdmu b’impenn u b’dedikazzjoni f’din il-Qorti.  Dawn il-persuni jixirqilhom it-tifħir tagħna għall-mod verament tajjeb li permezz tiegħu jgħinu lill-partijiet.  Naf b’ħafna każijiet fejn, bil-medjazzjoni, il-koppji nfushom fehmu aħjar dak li kienu deħlin għalih u sabu għajnuna, assistenza u pariri tajba.  F’dawn is-snin inbniet esperjenza li minnha s-soċjetà qegħda tieħu benefiċċju kbir u huwa żbaljat min jaħseb li l-medjazzjoni għandha titneħħa.

7.    Fil-Qorti tal-Familja ma hemmx biss il-medjazzjoni fis-separazzjoni.  Hemm ukoll ħidma oħra li ssir mal-kawżi tal-annullament, dawk marbuta mal-paternità (meta jsiru kawżi sabiex jiġi dikjarat min huwa missier il-wild) u diversi suġġetti oħra marbuta mal-familja.  Mhux biss, imma hemm ukoll l-aspett tal-Qorti fil-kamp penali fejn jitressqu każijiet marbuta man-nuqqas ta’ ħlas tal-manteniment jew meta parti tonqos milli tobdi l-ordni tal-Qorti fl-aċċess tal-ulied.  Biss, wara dan iż-żmien hemm lok ta’ emendi li jkomplu jibdlu għall-aħjar u jwieġbu għat-tibdiliet li s-soċjetà tagħna qegħda tgħaddi minnhom illum, li nittama li tul is-sena li ġejja nagħmluhom ukoll.

8.    F’dan il-proċess sibt assistenza varja, fosthom b’iktar prominenza mill-Kumitat għall-Affarijiet Soċjali, mmexxi mill-Onor. Edwin Vassallo, li għamel ħafna xogħol.  Mill-aħħar tas-sena l-oħra qbadt numru ta’ punti li jridu jiġu mibdula u li ġew identifikati wara laqgħa twila li saret ma’ kull min hu involut fis-settur.  Però r-referendum u d-dħul tal-liġi tad-divorzju ukoll biddlu s-sitwazzjoni.  Għalhekk fil-preżent qed naraw x’kien l-impatt ta’ dik il-liġi fi tlett xhur biex nimxu minn hemm.  Fortunatament però, il-medjazzjoni mhux talli ma neħħejnihiex talli ġiet rikonoxxuta sija fid-dibattitu parlamentari minn diversi membri, kif ukoll fil-liġi tad-divorzju bħala pass li m’għandniex immorru lura minnu.  Il-medjazzjoni fil-Qorti tal-Familja illum tagħlaq tmien snin li saret u m’hemmx dubju li, l-ewwel, għamlet il-ġid, u t-tieni li għandha tibqa’ hemm.  Ikun żbaljat min jipprova jneħħiha u jimxi tajjeb min ikompli jissudaha.